دیپلماسی ایرانی:
آنچه در زیر می خوانید مصاحبه کوتاهی است که وب سایت شورای روابط خارجی
آمریکا با گری سیک، استاد دانشگاه کولمبیا در خصوص ایران انجام داده است.
سیک که در زمان ماجرای گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا در تهران در سال 1979
تا 1981 سمت مشاور کاخ سفید را بر عهده داشت، بر این باور است که روندی
مشابه آن دوران برای حل بحران هسته ای ایران مورد نیاز است. در آن زمان
ایران و آمریکا از طریق یک میانجی یعنی الجزایر مذاکره کردند. به گفته سیک،
مذاکره از طریق یک واسطه بسیار موثر تر خواهد بود و ایرانیان نیز احساس
راحتی بیشتری خواهند داشت. به اعتقاد وی ترکیه یکی از کشور هایی است که می
تواند نقش میانجی را ایفا کند.
یکی از مهمترین موضوعاتی که امروز در مورد ایران مطرح است، مساله
برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی است. موضع ایران در قبال مذاکره با غرب
چیست؟
ایران نامه ای برای کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا فرستاده
و در آن برای از سرگیری مذاکرات با گروه 1+5 (آمریکا، فرانسه، انگلیس؛
چین، روسیه به علاوه آلمان) اعلام آمادگی کرده است. اما باید گفت جمهوری
اسلامی مذاکراتی که در آن درخواست متوقف کردن برنامه های غنی سازی اورانیوم
مطرح شود را نمی پذیرد.
در صورتی که گره 1+5 مذاکرات بدون پیش شرط با
ایران را بپذیرد و در خصوص همه موارد با ایران مذاکره کند، آنگاه نتیجه
بهتری در انتظار خواهد بود. البته چشم اندازی برای مذاکره دو طرف تا پایان
ماه مارس وجود دارد که هنوز قطعی نیست اما امکان انجام آن وجود دارد.
آیا این نشانه ای از انعطاف پذیری ایران است؟
این یک تغییر واقعی است که بخشی از آن به تحریم های سنگینی مربوط می شود که
جمهوری اسلامی با آن مواجه است. این تحریم ها به طور روشن بر اقتصاد ایران
تاثیر گذار بوده اند. اما در این بین یک نکته وجود دارد و آن تحریم های
نفتی اتحادیه اروپاست که در اواسط سال جاری میلادی اعمال می شود.
در صورت
اعمال این تحریم ها، ایران نیز دست به اقدام متقابل می زند. البته به گمان
من این اقدام شامل بستن تنگه هرمز یا گزینه نظامی نخواهد بود، بلکه جمهوری
اسلامی ساخت تسلیحات کشتار جمعی را آغاز می کند. برای مثال، نخستین تهدید
های ایران در خصوص بستن تنگه هرمز به افزایش بهای نفت منجر شد و اینکه
آینده مشخص نباشد باز هم به افزایش قیمت ها کمک می کند. به بیان دیگر در
صورتی که ایران نیمی از درآمد دولتی خود را به دلیل تحریم های اعمالی از
دست بدهد، واکنش متقابل انجام خواهد داد.
این در حالی است که روند مذاکره ای مورد نظر من، لزوما گروه 1+5 نیست اما
ایالات متحده می تواند خود و متحدانش را از طریق یک میانجی به روند مذاکرات
وارد کند.
از سوی دیگر از نقطه نظر ایران سوء قصد به جان مهندسان هسته ای یا طراحی
ویروس استاکس نت اگر یک جنگ نباشد، دست کم رفتاری غیر دوستانه است و به
همین دلیل جمهوری اسلامی به تلاش خود برای بالا نگاهداشتن بهای نفت ادامه
می دهد.
آیا هیچ احتمالی برای مذاکره مستقیم بین ایالات متحده و ایران وجود دارد و آیا ایالات متحده باید چارچوب گروه 1+5 را دنبال کند؟
حضور ایالات متحده در میز مذاکره با ایران الزامی است. البته الزاما این
مذاکرات نباید دوجانبه باشد اما به طور بنیادین ایالات متحده باید به کاملا
در هر تصمیمی که اتخاذ می شود دخیل باشد.
روند مذاکره ای که من ترجیح می
دهم این است که آمریکا از طریق یک میانجی با ایران مذاکره کند هماهنگونه که
در زمان ماجرانی گروگانگیری اتفاق افتاد و بحران تا حدود زیادی با موفقیت
حل شد.
در آن زمان، ایرانیان در واقع الجزایر را به عنوان یک میانجی
پیشنهاد کردند. الجزایر هم به واقع نقش مهمی ایفا کرد و بین ایالات متحده و
ایران که نمی توانستند با یکدیگر گفت و گو کنند، میانجی گری کرد.
حتی در
صورتی که آمریکا و ایران دور یک میز می نشستند نیز نمی توانستند مذاکره
کنند و همه کارها از پیشنهادات گرفته تا نتیجه نهایی با کمک الجزایر انجام
شد.
اما در حال حاضر ما ترکیه را داریم که عضوی از ناتو است و به روشنی به حضور
در مذاکرات با ایران تمایل دارد.
حتی سابقه ای موفق نیز در کارنامه آنها
برای مذاکره وجود دارد چرا که در سال 2010 توانستند ایران را برای موافقت
با طرح تبادل سوخت هسته ای متقاعد کنند.
البته ایالات متحده از این توافق
استقبال چندانی نکرد چرا که سرگرم اعمال تحریم ها بر جمهوری اسلامی بود.
هرچند که به نظر می رسد نوعی پرهیز در ساختار دولت آمریکا برای به کارگیری
میانجی در مورد ایران وجود دارد. اما باید گفت که انجام دادن امور مربوط به
ایران از طریق یک میانجی بسیار کارآمد تر خواهد بود. در این صورت ایرانیان
احساس راحتی بیشتری می کنند و این جنبه ای از مشکل است که کمتر توجه عمومی
را جلب می کند و باید انجام شود.