علیشیری: فعالیت های اقتصادی تحت سیطره تنش های سیاسی

 سازمان سرمايه گذاري -  سال از نیمه گذشته است. سالی که موسوم به جهاد اقتصادی است. اینها بهانه ایی بود که روابط عمومی سازمان سرمایه گذاری ، فعالیت حوزه سرمایه گذاری خارجی کشور در شش ماه گذشته را با بهروز علیشیری معاون وزیر اقتصاد به گفتگو بنشینیم:

 معلوم شد که رشد جذب سرمایه گذاری در کشور، بویژه جذب منابع مالی بین المللی، به خیلی از اتفاقات و رویدادها ربط دارد. طراحی مدل های مناسب مالی برای پروژه ها، بازاریابی، مشوق های اقتصادی، فضای کسب و کار، تحریم ها و نظایر آن. اما آنچه که علیشیری تلاش داشت خیلی حوزه معنایی آن را دستکاری نکند و بر آن متمرکز نشود، محیط امن اقتصادی و تنش های سیاسی و رویاهای متفاوت بازیگران آن بود که هیجان بازی آنها و تب ناشی از آن بر فعالیتهای اقتصادی سیطره یافته است و باید از این تهدید گریخت. به این دلایل مسیر بحث علاوه بر فعالیتهای حوزه سرمایه گذاری به سایر شاخصهای مؤثر داخلی و بین المللی هم رفت.
 

می خواستم در ابتدا وضعیت عملکرد سرمایه گذاری خارجی کشور در طی شش ماه را با هم مرور کنیم. ارزیابی جنابعالی از روند جذب سرمایه گذاری در کشور چیست ؟


ما روز گذشته یازدهمین نشست هیأت سرمایه گذاری خارجی را در سال جاری برگزار کردیم. در طی این جلسات قریب هشتاد تا نود طرح سرمایه گذاری دستور کار هیأت بررسی و تصویب شده است. ارقام مصوب سال جاری حدود پنج میلیارد دلار است که اگر بتوانیم این روند را حفظ کنیم، تا پایان سال رضایتبخش است.

آیا این پنج میلیارد دلار وارد کشور شده است؟


خیر. تصویب طرح های سرمایه گذاری خارجی، به منزله شروع و آغاز یک فعالیت اقتصادی است. رقم مصوب طرح ها، بتدریج و در دوره ساخت وارد کشور می شود. آمارهای سرمایه گذاری خارجی کشور هم، همین آمارهای ورودی است نه مصوب. لذا انتظار داریم طرح هایی که در سالهای گذشته تصویب کرده ایم و یا طرح‌های سال 1390 با سرعت بیشتری اجرایی شوند.

سرمایه گذاران خارجی از چه کشورهایی بوده اند؟

ما تقریباً از همه قاره ها تقاضا داشته ایم. اما طرح های سرمایه گذاران اروپایی ها، آسیایی ها نسبت به سایرین برتری دارد. این هم طبیعی است، چون اقتصادها دارای رابطه سنتی تر با آنها بوده است.

وضعیت سرمایه های ورودی کشور در طی شش ماه اخیر چگونه بوده است؟


اعلام نظر درخصوص آمارهای سرمایه جذب شده به کشور در این مقطع نارسا است. باید تأمل کرد تا کار ارزیابی ها و فرایند حسابرسی های سال جاری تکمیل شود. معمولاً این اتفاق در خرداد یا تیر ماه سال بعد رخ می دهد. ارزیابی های کنونی ما امیدوار کننده است.

سازمان سرمایه گذاری خارجی  برای ارتقاء سرمایه گذاری کشور چه برنامه هایی دارد؟

تقریباً در همه حوزه ها اقداماتی خوبی در شرف انجام است. این گام ها باید تکمیل و نهایی شود. امروز نهضت جذب سرمایه گذاری خارجی در کشور، در دستور کار اول همه مدیران اجرایی کشور و سراسر استانها است. ستادهای سرمایه گذاری و مراکز خدمات سرمایه گذاری در همه استانها تشکیل شده است. همه به تکاپوی جذب منابع بین المللی افتاده اند. اما تکاپو کافی نیست، باید هدفمند و با برنامه عمل کرد.

منظور شما  چیست؟ آیا استانها خوب عمل نمی کنند؟

تلاش های استانها قابل تقدیر است. مشکلات سرمایه گذاری خارجی کشور در سطح ملی، برای استانها هم قابل تسری است. همه دارند بتدریج قاعده بازی فنی و پیچیده حضور در بازارهای بین المللی را می آموزند. این فرایند باید تقویب شود.

شما چه پیشنهاداتی دارید؟

اولین درخواست من این است که همه دستگاه های اجرایی کشور نظیر صنعت و معدن، نیرو، جهاد کشاورزی، راه و ترابری و غیره و به همین شکل در استانها کشورهای فرصتهای سرمایه گذاری خود را در قالب مطالعات جامع امکان سنجی تعریف کنند. ما از این پدیده بشدت رنج می بریم. تعداد طرح های کامل ما برای ارائه به سرمایه گذاران خارجی بسیار محدود است. این یک نقص بزرگ است که باید برطرف شود. این کار باید تبدیل به یک نهضت شود. ما باید بتوانیم از همه دستگاه های متولی توسعه دارای طرح در کشور، استانها و بخش های غیر دولتی، دست کم پنج (5) هزار طرح نوشته شده و دارای توجیه مالی و به زبان انگلیسی داشته باشیم که یک درصد آن را هم نداریم.

با این طرح ها چه می کنید؟


طبیعی است پس از شناسایی طرح ها و وارد مرحله بازارایابی می شویم. جالب است بدانید که هم اینک سرمایه گذاران متعددی در حوزه ساخت هتل، بیمارستان، معدن، انرژی اعم از نیروگاه ها و نفت و گاز داریم که با برخی از آنها بارها مذاکره شده است، اما طرح جامعی برای عرضه نداشته ایم. این نقص تقریباً برای همه بخش ها نظیر کشاورزی و شیلات، سدها و شبکه های آبیاری، نیروگاه ها، فرودگاه ها، ریل و راه آهن و حتی صنایع کوچک و متوسط هم قابل تسری است.

شما چه پیشنهادی دارید و چه انجام داده اید؟

مهمترین وظیفه ما ایجاد بستری برای ارتقاء دانش و عملکرد کشور در حوزه سرمایه گذاری است و معرفی طرح ها و مشوق ها به سرمایه گذاران بالقوه خارجی است.
برای مثال در عرصه پروژه یابی، از همه در سراسر کشور خواسته ایم، تا پروژه ها و فرصتهای خود را در قالب مشخص و با مطالعات کامل توجیه فنی، مالی و اقتصادی و به زبان انگلیسی برای ما ارسال کنند.

برای طراحی و مدل سازی پروژه ها، بزرگترین کارگاه بین المللی مدل سازی مالی و اقتصادی طرح های توسعه‌ایی و زیربنایی کشور را با حضور استادان برجسته بین المللی در ماه آبان در تهران خواهیم داشت.

برای بازاریابی طرح ها در پایان مهر ماه همایش سرمایه گذاری ایران در اکراین را داریم. سپس این بازاریابی را در چین یک ماه دیگر خواهیم داشت. در ابتدای آذرماه هم بزرگترین همایش سرمایه گذاری خارجی کشور را در تهران خواهیم داشت. امیدواریم این اقدامات کمک کند.

تا چه اندازه امیدوارید که در جاده رقابتهای بین المللی موفق به جذب سرمایه گذاران خارجی شوید؟

ما در مسیر امید طی طریق می کنیم. ظرفیتهای ذاتی اقتصاد کشور امید آفرین است. اما موفقیت در این جاده نخست، به خیلی از عوامل دیگر بستگی دارد که باید آنها را جدی تر گرفت.

آیا این عوامل خارج از اختیار شماست؟


اینها عوامل بیرونی هستند که سایه سنگین آنها در هر اقتصادی بر فعالیتهای بنگاه ها تأثیر می گذارد. فضای کسب و کار کشور، مدل توسعه کشور، استراتژی بخشی توسعه صنعتی کشور، استراتژی بخشی حوزه کشاورزی، نیرو و حمل و نقل و مخابرات در جایی دیگر باید تعریف شود. من چنین اسنادی ندیده ام. وقتی مسیر حرکتها و توسعه بخش ها روشن نباشد، بخش خصوصی نداند که جایگاهش چیست و چگونه باید بازیگری بکند، نمی توان خیلی امیدوار به جلب سرمایه های خارجی بود.

فضای کسب و کار و رتبه آن چگونه است؟

ما تغییر جدی نداشته ایم، چون اهتمام ،جدی نبوده است . همه از توسعه، رشد، اشتغال و بیکاری، جرم و جنایت، رسیدگی های قضایی و حقوقی می گوییم اما اهتمام نداریم که برای مقابله با همه آثار منفی سیاسی و اجتماعی ناشی از کندی رشد و تشکیل سرمایه باید فضای کسب و کار کشور را ساده و کم هزینه کنیم.

آنچه که می فههم این است که این متغیر تعیین کننده، یعنی بهبود و آسانی محیط کسب و کار اقتصادی، هنوز برای هیچ یک از قوا نظیر مجلس، قوه قضائیه و مجریه یک اولویت درجه یک نیست. این یک پروژه ملی است باید همه از آن بگویند و همه با هم اقدام کنند.

تحریم های اقتصادی هم خود مانعی است، ارزیابی شما چیست؟

آنهایی که بانی این کار هستند، بنا ندارند فعالیتهای اقتصادی کشور را محدود کنند، بلکه می خواهند آن را متوقف و فلج کنند. شاخص های رشد و توسعه کشور در طی سالهای اخیر، که شدیدترین تحریم ها اعمال شد، امیدوار کننده و رو به رشد بوده است. شاخص بازار سرمایه، شاخص تجارت و بازرگانی خارجی، شاخص ایجاد اشتغال و از همه مهمتر شاخص جذب سرمایه گذاری خارجی.

ما در طی دو سال اخیر در نرخ جذب سرمایه گذاری خارجی کشور قریب 125 درصد رشد داشته ایم. این نرخ رشد در دنیا کم نظیر است. لذا نشان می دهد که چقدر ظرفیت های اقتصادی کشور بالا و برای سرمایه گذاران خارجی مطلوب و جذاب است. لذا اثر تحریم ها کم رنگ است. موانعی ایجاد کرده اند، هر روز فعالیتهای اقتصادی کشور را رصد می کنند، برای هر اقدام ما، یک ضد اقدام طراحی می کنند، لابی می کنند، هزینه می کنند، بلوا می کنند، تهدید می کنند، سناریو می سازند، اما عرض می کنم که اقتصاد ایران قابل تحریم نیست. اگر هوشیار باشیم و یکپارچه عمل کنیم.

منظور از هوشیاری و یکپارچگی چیست؟ چه باید بکنیم. توصیه ایی دارید؟

اگر بخواهیم ساده و گذرا اشاره ای کنم آن است که اگر یک ناظر بیرونی به محیط فعالیتهای سیاسی و اقتصادی کشور نگاه کند، کمی تعجب خواهد کرد. در شرایط سخت ترین فشارهای بین المللی، تهدیدها، تحریم ها، پروژه عظیم ایران هراسی، می بینید که همه ما به خودمان مشغولیم. به دنبال تصفیه حسابهای شخصی و گروهی هستیم. هر روز از پی روزی دیگر، التهاب سیاسی داریم. از کاه کوه می سازیم و همه به آن سرگرم می شویم. غافلیم که عده ایی در کمین نشسته اند و منتظرند تا ضربه کاری بزنند. همه ارکان اجرایی کشور زیر زور و فشار عدم کفایت، استیضاح، سؤال و استعفاء هستند. از شما می پرسم، اگر بخواهید سرمایه گذاری کنید، آیا اولویت اول شما ایران خواهد بود؟

به لحاظ معنا شناسایی شاید بتوان این پراکندگی و تشتت را تعریف و توجیه کرد و آن را به فضای انتخاباتی و مردم سالاری پیوند زد، اما به لحاظ ساختار شناسی و وضعیت یابی، این التهابات غیرقابل توجیه است.

فعالان و کارگزاران عرصه اقتصادی نمی دانند باید نگاه و عملکردشان متوجه جبهه باشد یا پشت جبهه. این است که ناظران را شگفت زده کرده است نه تحریم ها و فشارهای بین المللی.

آیا در عرصه عمل هم این اختلافات سیاسی، روی سرمایه گذاری خارجی تأثیر داشته است؟

شواهد مستند فراوانی داریم که در جای خودش آنها را عرضه می کنیم. به ما گفته می شود منتظر نتایج انتخابات هستیم. منتظر هستیم ببینیم فلان مساله سیاسی در کشور چه می شود. بعد تصمیم می گیریم. اینها را هم به ما در مذاکرات شخصی می گویند و در مذاکرات رسمی هیأت دیپلماتیک ما.

چه توصیه ایی دارید؟ کنش های سیاسی همیشه هست. در همه جا وجود دارد؟

بله موافقم. هم کنش و هم تنش در همه جا وجود دارد، اما به نظر می رسد آنها قدرت بالایی در مدیریت رفتار سیاسی کارگزاران دارند. اجازه نمی دهند تندبادهای سیاسی شکل بگیرد و اگر گرفت مانع از تسری آن به حوزه شکننده و ظریف اقتصاد می شوند.

اما ما هم وضعیت خاصی داریم که باید مراقبت روزانه فتنه های خارجی باشیم و در عین حال نشان بدهیم که کارهای بزرگ ساختاری در حال وقوع است و هم جامه ایی امن و نظام یافته درعرصه تصمیم گیری داریم. باید به همه گفت و فهم مشترک یافت که امروز همه در یک قایق برای نیل به ساحل توسعه و آبادانی عمل کنیم. این فهم و اقدام براساس آن همان تقوای سیاسی است که قدرت مانور مقلدان اقتصادی را ترسیم می کند. همه می گویند که در یک بستر هستیم اما به ظاهراً رویاهای متفاوت می بینند.

امروزه نگاه کنید، دامنه بحران اقتصادی در جهان همه را گرفته، شورش های آشکار علیه نظام سرمایه داری پدیده دائمی شده است، همه نگاه ها و اعتراضات به اقتصاد است، اما مدیران سیاسی در تلاشند تا آرامش و نظم به رفتار مدیران اقتصادی بدهند. فکر می کنم در اینجا برعکس است!

کمی هم از شورش های امروز جهانی بگویید؟ ماهیت آن چیست و چه تقاضایی دارند؟

امروز تومورهای نظام سرمایه داری بیرون زده اند. اثرات تخریبی این تومورهای بدخیم امروز جهانی شده است. جنبش اشغال والت استریت تجلی متعارضات توسعه در طی چند سده اخیر است. اعتراض علیه فقر، نژادپرستی، بیماریها، بیکاریها، گرسنگی، نابرابری، تبغیض، شکاف طبقاتی و ... امروز به آسیا هم کشیده شده است، اگرچه همه این درخواست متوجه ماهیت نظام سرمایه داری و آمریکا است.

امروز این نابرابری و شکاف ها هم در اقتصادهای ملی سرمایه داری و هم در سطح اقتصادی جهانی قابل مشاهده است. تفاوت شدید در درآمد سرانه و تبعیض رفتار در عرصه اقتصادی و سیاسی تبدیل به یک جنبش اجتماعی شده است که حداقل خواسته آن تغییر نظام مبنی بر سود طلبی مطلق و تبعیض های سیاسی است.