نهج البلاغه 8 جلدی «تمام نهج‌البلاغه» با 800 عنوان و با هدف ارائه کامل‌تر فرمایشات حضرت علی(ع) تألیف و روانه بازار نشر شده و در حال ترجمه به زبان‌های انگلیسی، اردو و اسپانیولی است.
به گزارش فارس، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدصادق موسوی مؤلف «تمام نهج‌البلاغه» در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه، به دلایل تالیف این کتاب اشاره کرد و اظهار داشت: در سخنرانی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در کنگره اول نهج البلاغه که در حسینیه ارشاد تهران برگزار شد، این موضوع مطرح شد که ما نیازمند این هستیم که سید رضی تنها به بخش هایی از فرمایشات حضرت علی توجه کرده و ما نیازمند استفاده از سخنان کامل آنحضرت هستیم تا به متن کامل سخنرانی ها، نامه ها و کلام حضرت دسترسی داشته باشیم، لذا در همانجا این سوژه توجه من قرار گرفت و دست به کار شدم.
وی افزود: در مراحل اولیه کار دسترسی ما به منابع محدود بود. امکان آسان دسترسی به منابع وجود نداشت. نسخه اولی را که در بیروت چاپ کردم به نام «تمام نهج البلاغه»، نسخه مشروحه بود. در آن مقطع ۲۹ عنوان وجود داشت و بعد از آنکه به چاپ رسید اثرات زیادی را در بر داشت.
حجت‌الاسلام موسوی گفت: بعد از آن ما شروع به تهیه نسخههای موثق کردیم که در آن منابع هم ذکر شده و به عنوان کتاب سال در تهران چاپ شد و مورد استقبال قرار گرفت و در نتیجه تصمیم به ادامه کار گرفتم.
مؤلف «تمام نهج‌البلاغه» درباره منابع مورد استفاده در تألیف این کتاب گفت: برای این مهم به کتابخانه‌های مصر، یمن، مراکش، کتابخانه ملی رم، کتابخانه ملی پاریس، کتابخانه ملی لندن، کتابخانه ملی اتریش و در آخر به کتابخانه مک‌کین کانادا رفتم و نسخههای نهج‌البلاغه و منابع آن را مورد مطالعه قرار دادم.
این مولف اظهار داشت: نسخه فعلی این تالیف دارای ۸۰۰ عنوان است، در کنار ذکر منابع سلسله اسناد موجود نیز به همراه آن آورده شده است و گاه برخی قسمت ها ۲۰ صفحه پاورقی دارد.
وی گفت: موضوع کار من دو محور داشت: اول؛ نسخههای خود نهج البلاغه که ۱۶ نسخه خطی یا شبه خطی را مطالعه کردم و اختلاف نسخه ها ذکر شد. دوم؛ افتادگی هایی که در متن شریف رضی بوده. شریف رضی گلچینی روی نهج البلاغه انجام داده و خیلی بعید است مرحوم شریف رضی دسترسی کامل به سخنان مولا علی پیدا کرده باشد.
وی با بیان اینکه نسخه شریف رضی افتادگی‌های زیادی دارد، اظهار داشت: بعد از شهادت حضرت علی(ع) فضای سیاسی در دست دشمنانش بوده و فضای حاکم به گونه یی بوده که آوردن نام علی جرم بوده، بر این اساس نقل و انتقال کلام شفاهی و مکتوب مولا علی(ع) شبه محال بوده. حتی در برخی موارد که امکان آوردن نام علی(ع) نبوده، می گویند؛ «قال احد الحکما» به نقل از یکی از اندیشمندان. یا در برخی موارد آمده که قال «اعرابیون» یک مرد عربی این را گفته. یا در جای دیگر آمده قال «الرجل من قریش» یک مردی از قریش این جمله را گفته است.
وی افزود: در نتیجه شیعیان در آن زمان مجبور بودند یک بریدگی در کلام امام ایجاد کنند که حساسیت دشمنان را کم کند. این بریدگی در طول سالیان دراز خود به یک موضوع مستقل تبدیل شد و دسترسی کامل به سخنان امیرالمومنین امکان پذیر نبود.
وی ادامه داد: از آنجایی که شهادت حضرت علی در سال ۳۶ هجری بوده و شریف رضی در سال ۴۰۰ هجری به تالیف نهج البلاغه پرداخت، می‌بینید که فاصله زیاد است و فضا در دست مخالفان حضرت علی بود و شریف رضی هم امکان دسترسی به تمام سخنان حضرت علی را نداشته در نتیجه مرحوم شریف رضی خود یک متن بریده ای را در دست داشته که از آن متن مقطع، بریده هایی را انتخاب کرده است.
حجت‌الاسلام موسوی گفت: در نتیجه ما نهج‌البلاغه‌ای را در دست داریم که از متن های تخفیف شده انتخاب شده است. حالا ما طی ۲۰ سال این بریدگی ها را پیدا کردیم و متن شبه‌کامل شده و طبیعی است که الان نگاه خواننده به معانی استخراج شده فرق می کند.
وی با اشاره به بعضی از افتادگی ها اظهار داشت: شریف رضی در کتاب «خصایص نهج‌البلاغه» که کتاب مادر نهج‌البلاغه است، در آنجا همین متن را بیان می کند با یک اختلاف که در آنجا در آغاز کلام حضرت می‌گوید: «قالها بعد الجمل» یعنی؛ این سخن را حضرت بعد از جنگ جمل بیان فرمودند. ولی در نهج البلاغه‌ای که در دست ما است می‌گوید: «فی صفت النساء». در اینجا عنوان، موضوع را کاملاً متفاوت می‌کند زیرا این خطبه زمانی ایراد شده که جامعه تحت تاثیر جنگ جمل قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه هنوز هم برای تکمیل کتاب خود، مشغول مطالعه است، اظهار داشت: نزدیک به یک هزار و 35 کتاب به عنوان منبع مطالعه کرده و جملاتی از حضرت یافته‌ام.
حجت‌الاسلام موسوی با بیان اینکه اهل حدیث به نهج‌البلاغه شریف رضی استناد نمی‌کند زیرا مرسل به حساب می‌آید و منبع ندارد، اظهار داشت: در مجموعه «تمام نهج البلاغه» این کتاب از حالت ارسال در آوردم.
وی گفت: در حال حاضر این کتاب به زبان‌های انگلیسی، اردو و اسپانیولی در حال ترجمه است.