اوراق قرضه اسلامی که به صکوک معروف شده اند ، هر چند از سال 1983 در سیستم مالی برخی کشورهای اسلامی مانند مالزی ، بحرین ، قطر ، امارات ، عربستان سعودی ، کویت و ... وجود داشته اند اما در ایران ، برغم تلاش های موجود در راستای اسلامی کردن عملیات پولی و بیع ، صکوک با تاخیری قابل توجه کار خود را آغاز کرد و البته در همین ابتدای کار نیز با استقبال خوبی از سوی سرمایه گذاران مسلمان ایرانی مواجه شد.
اخیراً شرکت هواپیمایی ماهان برای خرید چند فروندهواپیمای مسافربری اقدام به عرضه اوراق صکوک اجاره در دو نوبت نمود که هر دو بار نیز موفق به فروش همه اوراق خود شد.
همچنین بانک سامان نیز موفق شد با فروش اوراق قرضه (صکوک) نقدینگی لازم معادل 8 ساختمان (شعبه جام جم و ساختمان مرکزی و 7 شعبه دیگر این بانک) را جذب کند تا خریداران اوراق مالک این ساختمان ها شوند و به مدت چهار سال آن را به بانک اجاره دهند و سپس آنها را به بانک بازگردانند.
در موفقیتی دیگر برای "صکوک" شرکت مدیریت سرمایه گذاری امید که از بزرگ ترین شرکت های فعال در عرصه بازار سرمایه است ، توانست ظرف 5 دقیقه ، همه اوراق خود را در فرابورس بفروشد به طوری که مدیر عامل فرابورس با اعلام فروش چند دقیقه ای صکوک اجاره شرکت سرمایه گذاری امید گفت: عرضه این صکوک یک هزار 87 میلیارد ریال بود که در دقایق اولیه صف خرید برای آن از 1500 میلیارد ریال هم فراتر رفت.
این فروش فوری در حالی بود که تاریخ مقرر برای فروش تدریجی صکوک امید از 25 مرداد تا 8 شهریور بود ولی استقبال به حدی وسیع و کم نظیر بود که کار در همان دقایق اول به اتمام رسید تا سرمایه گذاری امید ، در بازار سرمایه کشور ، به اعتباری فراتر از آنچه تا کنون داشت ، برسد.
با این موفقیت ها ، به نظر می رسد صکوک که تا پیش از این ، نامی غریبه حتی برای فعالان بازار سرمایه در ایران بود ، یکی از بازیگران مهم این بازار خواهد بود و در میان مدت و دراز مدت خواهد توانست سرمایه گذاران خرد و غیر حرفه ای را نیز به سمت خود جلب نماید زیرا از یک سو همخوانی آن با مقررات دینی ، نظر بسیاری از متشرعین را به خود جلب خواهد نمود و از دیگر سو ، با توجه به ریسک پایین و حتی اغلب صفر آن در برابر سود قطعی اش ، رقیبی برای سایر متد موجود در بازار سرمایه و حتی سیستم بانکی است.
این گسترش روزافزون ، البته یک پیش بینی صرفاً تئوریک نیست بلکه در جهان نیز شاهد اقبال روزافزون سرمایه گذاران مسلمان به صکوک هستیم به طوری که طبق برآوردهای مرکز تحقيقات مالي کويت عرضه صکوک در جهان طی سال جاری میلادی 300 درصد نسبت به سالهای قبل از آن افزایش داشته است به گونه ای که از ابتدای امسال تا کنون 40 ميليارد دلار صکوک در سطح جهاني به فروش رسيده است که رقم قابل ملاحظه ای به شمار می رود.
صکوک چیست؟
صکوک به نوعی از اوراق قرضه اسلامی اطلاق می شود که با مبانی دینی تجارت همخوانی دارند. صکوک انواع مختلف دارد که معروف ترین و متداول ترینشان صکوک اجاره است.
در اين روش ، شرکت‌هاي بزرگ که اموال زيادي دارند ، با تأسيس يک شرکت ديگر، بخشي از دارايي خود (مثلا يک ساختمان) را به اين شرکت مي‌فروشند و سپس خودشان اين اموال را از اين شرکت دوم اجاره (به شرط تمليک) مي‌کنند.
حال، شرکت دوم بخشي از ملک خريداري شده (همان ساختمان مثال) را به صورت چندين سهم در قالب اوراق بهادار (به نام صکوک اجاره) در بورس مي‌فروشد و فايده‌اش براي خريدار اين است که در اجاره‌بها شريک مي‌شود و پس از پايان مدت اجاره هم سهمش را پس مي‌دهد و اصل پول و سودش را پس مي‌گيرد.
در اين روش ، براي ترغيب سرمايه گذاران جهت خريد "صکوک اجاره" ، دو تضمين مهم به خريدار داده مي شود تا ريسک سرمايه گذاري به صفر برسد:
اول اين که حداقلي از اجاره مثلا 17 درصد ، براي خريدار تضمين مي شود و اين تضمين هم توسط شخصيت حقوقي معتبري مانند يک بانک با سابقه انجام مي شود .
دوم اين که هرگاه دارنده اوراق بهادار (صکوک) اراده کرد ، مي تواند در بورس يا فرابورس آن را بفروشد و نکته جالب اين است که حتي اگر خريداري هم پيدا نشود ، ارائه دهنده اين اوراق ، موظف به خريد آن در قيمت اسمي اش است تا کوچک ترين ضرري به دارنده نرسد.