پارسینه(محمدرضا رویگر) - در حالی که مدت زیادی از برکناری ناگهانی وزیر خارجه کشورمان نمی گذرد کماکان بازار داغ نقد و تجزیه و تحلیل ها از کارکرد و ساختار وزارت امور خارجه برپاست!
در این میان اما اظهارات برخی از دیپلمات های سابق که بعضا در دولت نهم و دهم نیز دارای سوابق هستند در خور توجه است.
جواد منصوری دیپلمات ارشد و صاحب تالیفات و پژوهشگر تاریخ معاصر نیز در سال جاری به مناسبتهای مختلفی به نقد دستگاه دیپلماسی پرداخته است.
وی در تابستان و اوایل پاییز در چندین مصاحبه با سایت دیپلماسی ایرانی در ابتدا انتصاب نمایندگان رئیس جمهور و موازی کاری حاصل از آن را به ضرر دستگاه دیپلماسی دانسته و علت آن را بی اعتمادی به وزیر قلمداد می کند.
اگرچه رخدادهای پس از برکناری وزیر سابق نشان داد که حتی سرپرست مورد نظر رئیس جمهور نیز از گزند این موازی کاریها در امان نیست.
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد در اوایل دهه هفتاد در مصاحبه دیگری پس از خبر برکناری متکی اگرچه علت برکناری را خواسته نامتعارف ریاست جمهوری در تابعیت بی چون و چرای وزارت خارجه می داند، می گوید "... به نظر من آقای متکی همان زمانی که احساس کرد که رئیس جمهور تمایلی به ماندن ایشان در مقام وزیر خارجه ندارد، باید از این مقام کناره گیری می‌کرد تا به چنین وضعیتی دچار نمی‌شد"!
گفتنی است پیش از این نیز در دولت نهم شایعه استعفای متکی به سبب برخی موازی کاریهای سیاسی در رسانه ها مطرح شده بود.
سفیر سابق کشورمان در پاکستان که گویا تمام رسالت و اثرگذاری مسوولین دستگاه دیپلماسی را در بودن یا نبودن آنها می داند در مصاحبه دیگری با سایت خبری تابناک مدعی می شود که از آنجایی که آقای متکی می خواست به هرقیمتی وزیر بماند(!) وزارت خارجه قدرت سیاست گذاری خویش را از دست داد! صرف نظر از کم لطفی گوینده، چنین تحلیلی که معمولا برآمده از نگرش فردمحور در سیاست خارجی است از نقطه نظر تطبیقی- تاریخی نیز روایی مناسبی ندارد.
در کشوری که سیاست های کلی نظام آن توسط رهبری و در سطوح میانی معمولاً حاصل خردجمعی است و البته در هر سطحی بازخورد خود را از مولفه های پرورده دستگاه دیپلماسی می گیرد قدری ناپخته و نسنجیده است. در واقع وزیر خارجه حاصل اعتماد رهبری، مجلس، ریاست محترم جمهور و البته توده مردم است که نمی توان براحتی در خصوص رد یا قبول مسئولیت وی نظر راند
برخی از اظهار نظرها که اخیرا با تغییر سکانداری و یا به تعبیر ظریف تر "سوزنبانی دستگاه دیپلماسی" تشدید نیز شده اند، به قول صائب آقای منصوری اظهارات خنده داری است که به سبب ناآشنایی با پیچیدگی های وزارت امورخارجه مطرح می گردد.
متاسفانه در جریان نقدهای شتابزده اخیر از دستگاه دیپلماسی گروهی وزیر سابق را به سبب برکنارکردن نیروهای کارآمد البته از یک نگاه سیاسی خاص و گروهی دیگر وی را به سبب سرکارآوردن نیروهای ناکارآمد از نگاه سیاسی خاص دیگری ملامت می کردند در حالیکه مروری در سطح معاونین و مدیران ارشد وزارت خارجه در دوران متکی حاکی از آن است که آنان همگی از نیروهای برآمده از ساختار وزارت خارجه هستند که در سنت تغییر و تدریج دستگاه دیپلماسی ورزیده گردیده و در پست های مختلف مشغول به انجام وظیفه هستند.
دامنه موضوعات نامنسجم و شتابزده مورد انتقاد سفیر سابق کشورمان در چین، از انفعال دستگاه سیاست خارجی تا تسلط ناکافی به زبان های خارجی و مسایل مدارس جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور را نیز شامل می شود.
منصوری در حالی از نابلدی زبان کشور مقصد توسط سفرا گله کرده اند و سفرای جمهوری اسلامی ایران را در حد کارشناس می دانند که خویش از سال 85 تا 88 سفیر تام الاختیار ایران در چین بوده اند! پیش از این نیز منصوری با طرح این که فلان رئیس قوه و یا رئیس جمهور در دولتهای گذشته چه مناسبات اداری غیر رسمی با وزارت خارجه داشتند در ويژه نامه "بررسي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران" روزنامه ایران اگرچه برای خوانندگان خاطره جو ممکن است اشتهایی برانگیزند لیکن در پیش ارباب تحقیق و تفحص تاریخ طمعی نمی انگیزند!
نگارنده در این نوشتار در پی دفاع از عملکرد دستگاه دیپلماسی در 5 سال گذشته نیست اما شیوه های طرح سوالات و انتقادات اخیر را بدین شیوه کارگشا و راه گشا نمی داند. چنین رویکردهای انتقادی اغلب بدون ملاحظات زمانی و مکانی و البته تفاوت های رویکردی دولتها و دامنه و برد سیاست ها مطرح می شوند. به جاست توصیه وزیر سابق امور خارجه قرین خاطر دوستان آگاه و منتقدان دلسوز گردد تا انشالله نقدهای سازنده واجد دو خصیصه تدبر و تعمق کافی باشند.