فارس: در صورت فوت پدر طفل طبق قانون حضانت طفل با مادر خواهد بود و كسي حق ندارد مادر را از اين حق محروم كند مگر به حكم قانون و مادر نيز نمي‌تواند از نگهداري و تربيت طفل خود پس از فوت پدر طفل امتناع كند مگر با عذر قانون.
قانونگذار نگهداري و تربيت فرزند را حق و تكليف پدر و مادر مي‌داند. حق است زيرا كسي نمي‌تواند فرزند را از پدر و مادر جدا كند مگر به حكم قانون و تكليف است براي اينكه پدر و مادر بدون دليل موجه و قانوني نمي‌توانند از نگهداري و تربيت فرزند خود خودداري كنند و زماني كه زن و شوهر با هم زندگي مي‌كنند فرزند تحت حضانت پدر و مادر خويش است و چنانچه زن و شوهر جدا از هم زندگي مي‌كنند طبق قانون حضانت فرزند «پسر و دختر» تا هفت سالگي با مادر است و پس از هفت سالگي تا سن بلوغ با پدر است و پس از رسيدن به سن بلوغ فرزند انتخاب مي‌كند كه با كدام يك از پدر يا مادر زندگي كند البته چنانچه بعد از رسيدن به سن هفت مصلحت طفل اقتضا كند با تشخيص دادگاه حضانت طفل همچنان با مادر خواهد بود. اما اگر پدر طفل فوت كند چه كسي عهده ار طفل خواهد بود؟ در متن حاضر به اين سوال پاسخ داده خواهد شد.
حضانت: به معني نگاهداري و تربيت كودك است.
صغير: كسي كه به دليل كم بودن سن قادر به اداره امورمالي خود نباشد.
جدر پدري: پدر پدر
حضانت: نگهداري
* نگهداري و تربيت طفل پس از فوت پدر:در صورت فوت پدر طفل طبق قانون حضانت طفل با مادر خواهد بود و كسي حق ندارد مادر را از اين حق محروم كند مگر به حكم قانون و مادر نيز نمي‌تواند از نگهداري و تربيت طفل خود پس از فوت پدر طفل امتناع كند مگر با عذر قانون، زيرا در صورت خودداري مادر از حضانت طفل دادگاه مي تواند او را ملزم به نگهداري كند و اگر الزام ممكن نباشد به خرج پدر و اگر پدر زنده نباشد به خرج مادر حضانت طفل را تأمين كند و هرگاه در اثر عدم مواظبت يا انحطاط اخلاقي مادر صحت جسماني يا تربيت اخلاقي طفل در معرض خطر قرار گيرد دادگاه مي‌تواند به تقاضاي نزديكان طفل يا به تقاضاي قيم او يا به تقاضاي رئيس حوزه قضايي هر تصميمي را كه براي حضانت طفل مقتضي بداند اتخاذ كند موارد ذيل از مصاديق عدم مواظبت يا انحطاط اخلاقي بشمار مي‌آيد:
- اعتياد زيان آور به الكل، موادمخدر و قمار.
- اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.
- ابتلا به بيماري‌هاي رواني با تشخيص پزشكي قانوني.
- سوء استفاده از طفل يا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقي مانند فساد و فحشاء تكدي گري و قاچاق.
- تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
اگر خانمي، همسرش به عللي از جمله به طور مثال بر اثر تصادف فوت كرده و از وي فرزند يا فرزنداني باقي مانده باشد، آيا پدر شوهر يا برادر شوهر مي‌توانند فرزندان را از او جدا كنند؟در اين متن، تلاش شده است كه پاسخ اين سوال و افرادي كه درگير اين مشكلات هستند، به اختصار بيان شود. در زماني كه پدر فوت مي‌كند و جد پدري نيز در قيد حيات نيست، چنانچه مادر داراي صلاحيت باشد مي‌تواند به اداره سرپرستي مراجعه و مطابق قانون قيم‌نامه دريافت دارد. ولي در زماني كه جد پدري يا پدر پدر حيات دارد، طبق قانوني كه در اين زمينه در تاريخ 6/5/64 به تصويب رسيده است. نگهداري و حضانت فرزندان صغيري كه پدرانشان به مقام والاي شهادت رسيده يا فوت شده باشند، به مادران آنها واگذار مي‌شود، علاوه بر آن دولت يا در صورت شهادت پدر بنياد ايثارگران هزينه زندگي فرزندان را در حدود متعارف به مادر آنها پرداخت مي‌كند.
هزينه متعارف چيست؟جواب: هزينه متعارف عبارت از مخارجي است كه با توجه به نحوه زندگي و معيشت فرزندان و اين كه در چه سني بوده و در چه مقطعي اشتغال به تحصيل دارند، برحسب عرف، تعيين مي‌شود.
آيا مادر مي‌تواند با وجود حضانت فرزندان ازدواج كند؟جواب: قانونگذار به مادر اجازه داده است، در صورت ازدواج مجدد نيز به حضانت فرزندان ادامه دهد، ولي مطابق قانون، شوهر بايد اجازه قيمومت را به همسرش بدهد و معمول اين است كه شوهر در اداره سرپرستي حاضر شده و كتباً رضايت خود را اعلام مي‌دارد.
در اين جا ذكر دو نكته ضروري است: اولاً صرف نظر از اين كه عمو يا عمه نقشي در حضانت ندارند در صورتي كه مادر صلاحيت نگهداري فرزندان را نداشته باشد، اين حق توسط دادگاه از وي سلب مي‌شود، به عنوان مثال زني كه سوء شهرت دارد يا رفتار و كردار او نامناسب و در تربيت فرزندان مؤثر باشد، چنانچه جد پدري اين موضوع را به دادگاه اعلام و سلب صلاحيت مادر را تقاضا كند، دادگاه به طريق مقتضي در اين زمينه تحقيق مي‌كند و به مددكاران يا نيروي انتظامي دستور مي‌دهد با مراجعه به محل زندگي فرزندان و مادر ايشان، در صورتي كه ادعاي جد پدري يا هر فرد ديگري كه اعلام كرده، صحت داشته باشد و نگهداري فرزندان توسط مادر به مصلحت نباشد، نگهداري به او تعلق مي‌گيرد و در غير اين صورت از ميان اقوام و بستگان به شخصي كه شايستگي حضانت را داشته باشد سپرده مي‌شوند.
ثانياً، حضانت تنها شامل نگهداري و پرورش جسمي و رواني طفل است، از راه‌هايي مثل تغذيه، پرورش، تربيت و تحصيل و آنچه براي بقاي وي لازم باشد، اما امور مهم مالي فرزند، مانند نقل و انتقالات ملكي، خريد و فروش خانه و امثال آن به عهده جد پدري است. به امورمذكور مي‌توان مسايل غيرمالي مهم از جمله اجازه گرفتن گذرنامه و يا اجازه ازدواج را نيز اضافه كرد.
ماده 1168 قانون مدني:نگاهداري اطفال هم حق و هم تكليف والدين است.
ماده 1169 قانون مدني:براي حضانت و نگهداري طفلي كه ابوين او جدا از يكديگر زندگي مي‌كنند مادر تا سن هفت سالگي اولويت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره «بعد از هفت سالگي در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعايت مصلحت كودك به تشخيص دادگاه است.»
ماده 1171 قانون مدني:درصورت فوت يكي از ابوين حضانت طفل با آنكه زنده است خواهد بود هرچند متوفي پدر طفل بوده و براي او قيم معين كرده باشد.
ماده واحده:حضانت فرزندان صغير يا محجوري كه پدرانشان به مقام والاي شهادت رسيده يا فوت شده باشند با مادران آنها خواهد بود...
ماده:چنانچه به حكم دادگاه مدني خاص يا قائم مقام آن دادگاه حضانت طفل به عهده كسي قرار گيرد و پدر يا مادر و يا شخص ديگري مانع اجراي حكم شود و يا از استرداد طفل امتناع ورزد دادگاه صادر كننده حكم وي را الزام به عدم ممانعت يا استرداد طفل مي‌كند و در صورت مخالفت به حبس تا اجراي حكم محكوم خواهد شد.