آلودگي هواي تهران و تصميمات مسئولان اجرائي براي تعطيلي ادارات و مراكز آموزشي و احياناً بانك‌ها و نهادها و بعضي مؤسسات ديگر و همچنين كاهش ساعات كار ادارات و لغو زنگ‌هاي ورزش مدارس، به دليل تكرار و استمرار موجب پيدايش دغدغه‌هائي شده است كه نمي‌توان در برابر آنها بي تفاوت بود.
راه حل‌هاي قابل پيمودن و راهكارهاي عملي روشني براي حل اين مشكل وجود ندارد كه قطعاً اگر اراده‌اي قوي براي پايان دادن به معضل آلودگي هوا وجود داشته باشد مي‌توان به اين هدف رسيد. آنچه تاكنون انجام شده، به منزله استفاده از داروهاي تسكين دهنده درد بوده و با اينكه درد و درمان هر دو شناخته شده هستند و بيماري لاعلاجي وجود ندارد، هنوز اقدام مؤثري در جهت ريشه كن ساختن اين عارضه فلج كننده صورت نگرفته است.
با ادامه اين روش‌هاي موقت و تسكين دهنده، نه تنها مشكل ريشه كن نخواهد شد، بلكه هرچه زمان بيشتري مي‌گذرد دامنه اين مشكل وسيع‌تر مي‌شود. ديديم كه در همين يكماه اخير هر روز بر آلودگي هوا افزوده شد و عوارض آن بيشتر دامن مردم و جامعه را گرفت.
علاوه بر اين، زيان‌هاي ناشي از بكارگيري راه حل‌هاي موقت نيز به عوارض آلودگي هوا اضافه مي‌شوند و خسران را افزايش مي‌دهند. به همين دليل، همه بايد بپذيريم كه دوران آزمون و خطا در موضوع چگونگي برخورد با آلودگي هوا گذشته و هيچ راهي غير از رفتن به سراغ راه حل‌هاي اصولي و ريشه‌اي وجود ندارد.
تاكنون، خطر افت تحصيلي در اثر تعطيلي‌هاي مكرر مدارس و دانشگاه ها، وارد شدن لطمه به كار مردم در ادارات، تعويق رسيدگي به پرونده ها، پيدايش اخلال در كار بانك‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي و پائين آمدن ميزان كارو تلاش در جامعه، زيان‌هاي نماياني هستند كه از توسل به راهكارهاي موقت براي مبارزه با آلودگي هوا حاصل شده‌اند. دور از انصاف است كه فرياد افراد و يا دستگاه‌هاي خاصي را مقصر پيش آمدن اين وضعيت و وارد آمدن اين زيان‌ها بدانيم.
واقعيت اين است كه هركسي به هر اندازه كه مي‌توانسته تلاش كرده و همه قصد داشتند و دارند مشكل را حل كنند يا كاهش دهند. با اينحال، اين واقعيت را نيز نمي‌توان انكار كرد كه هنوز كار اصلي شروع نشده و به همين دليل دغدغه‌ها هر روز بيشتر مي‌شود و انتظار اينست كه همزمان با استفاده از داروهاي تسكين دهنده و موقت، معالجات اصلي و ريشه‌اي نيز آغاز شود.
منتظر آمدن باران و وزيدن باد ماندن نيز دردي را دوا نخواهد كرد. هنوز بشر به جائي نرسيده كه بتواند به كمك علم در فعل و انفعالات جوي چنان تأثيري بگذارد كه آب و هواي پيراموني خود را به دلخواه خود تغيير دهد و تنظيم كند. تهران، در زماني كه به عنوان مركز حكومت انتخاب مي‌شد، نه تنها دچار آلودگي هوا نبود بلكه اصولاً به دليل برخورداري از آب و هواي خوب مورد نظر قرار گرفت و انتخاب شد.
اين ما انسان‌ها هستيم كه به دليل ماشيني شدن و استفاده غلط از ابزارهاي صنعتي و افراط در استفاده از امكانات آلاينده، هواي تهران را دچار آلودگي كرده‌ايم و البته تعدادي از شهرهاي بزرگ كشور نيز با همين عارضه مواجه هستند. بنابر اين، حالا كه ما زميني‌ها عامل پديد آمدن اين عارضه هستيم، نبايد از آسمان انتظار معجزه داشته باشيم، بلكه اين خود ما هستيم كه بايد آستين همت بالا بزنيم و مشكلي را كه خود به وجود آورده‌ايم حل كنيم.
اين مشكل، راه حل‌هاي ريشه‌اي و اساسي دارد. مسئولان اجرائي نيز با اين راه حل‌ها آشنا هستند، فقط بايد اراده‌اي جدي به خرج دهند تا بتوانند بر اين معضل غلبه كنند. اين راه حل‌ها عبارتند از تقويت ناوگان حمل و نقل عمومي، نهادينه كردن فرهنگ استفاده از وسائل نقليه عمومي، دور كردن كارخانجات از شهرها، جلوگيري از نابودي درخت‌ها و فضاي سبز، كنار گذاشتن امكانات دودزا، گسترش پارك‌ها و درختكاري در شهرها و اطراف آنها و محدود ساختن ورود خودرو به بازارهاي داخلي.
براي عملي شدن اين برنامه‌ها، همكاري جدي دستگاه‌ها با همديگر و هماهنگي رسانه ملي با اين اهداف، ضرورت دارد.
در شرايطي كه تلويزيون هر لحظه مردم را به خريدن خودروهاي جديد با تبليغات پرزرق و برق تشويق مي‌كند و كارخانجات خودروسازي با لطايف الحيل مردم را به دام خريد خودرو مي‌كشانند، نمي‌توان اميدي به نهادينه شدن فرهنگ استفاده از وسائل نقليه عمومي داشت.
تا زماني كه گسترش مترو در چنبره دعواهاي بيهوده و عدم تأمين بودجه گرفتار است ناوگان حمل و نقل عمومي به نقطه مطلوب نخواهد رسيد. تا زماني كه موتورسيكلت جاي خود را به دوچرخه ندهد، تهران و شهرهاي بزرگ، خيمه بدخيم دود و گازوئيل را بر سر خود خواهند داشت.
كارشناسان مي‌گويند آلودگي ناشي از يك موتورسيكلت برابر است با آلودگي‌هائي كه هشت خودروي پرايد ايجاد مي‌كنند.
با وجود اينهمه خودرو، موتورسيكلت، كارخانه و ساير وسائل آلوده كننده هوا چگونه مي‌توانيم انتظار داشته باشيم هواي تهران و شهرهاي بزرگ سالم شود؟ با اجراي طرح هدفمند كردن يارانه‌ها و آزاد شدن قيمت سوخت نيز اين مشكل حل نخواهد شد، زيرا ثروتمندان به اندازه‌اي پول دارند كه هوا را با خودروهاي خود آلوده كنند.
مي‌‌دانيم كه توصيه‌هائي از قبيل محدود ساختن توليد خودرو، موتورسيكلت و ساير وسائل دودزا خوشايند صاحبان صنايع خودروسازي و كارخانجات نيست، كما اينكه توصيه به جلوگيري از پخش آگهي‌هاي بازرگاني مربوط به تبليغ خريد خودرو نيز خوشايند مسئولان تلويزيون نيست، ولي اگر واقعاً مي‌خواهيم معضل آلودگي هوا را به طور ريشه‌اي حل كنيم بايد به اين توصيه‌ها عمل نمائيم و به ناخشنودي كساني كه منافع خود را بر سلامت هوا و محيط زيست مردم ترجيح مي‌دهند اعتنا نكنيم.
فقط با پيمودن اين راه است كه مي‌توانيم معضل آلودگي هوا را برطرف نمائيم ولي با توسل به راه‌حل‌هاي موقت از قبيل تعطيل كردن ادارات و مراكز آموزشي نه تنها به جائي نخواهيم رسيد بلكه خسارت‌هائي به جامعه وارد خواهيم ساخت.
مسئولان بايد ابتدا باور كنند كه آنچه البته به جائي نرسد تعطيلي است، تا سپس خود را ملزم به عملي ساختن اقدامات ريشه‌اي و اساسي نمايند.
*جمهوری اسلامی