به گفته مسوولان عالي رتبه كشور، 10 سال ديگر نخستين فضانورد از ايران به فضا اعزام خواهد شد كه نقطه عطفي در حوزه فناوري فضايي كشور محسوب مي شود. اين موضوع در حالي مطرح مي‌شود كه تنها حدود دو سال از پرتاب «اميد» نخستين ماهواره ملي ايران مي‌گذرد و اين دانش در كشور، نوپاست.
با اين وجود، پيشرفت كشور در اين حوزه در خور توجه است كه مي‌توان از آن جمله به پرتاب سه كاوشگر تحقيقاتي توسط محققان پژوهشگاه هوافضا طي يكي، دو سال اخير و تست هاي اوليه كپسول زيستي حامل موجودات زنده در آنها اشاره كرد.
به نظر مي رسد با هماهنگي و انسجام در فعاليت هاي فضايي و پرهيز از موازي كاري و انجام فعاليت ها حول يك سازمان مشخص مانند سازمان فضايي ايران (ايسا) كه هفته گذشته با تصويب شوراي عالي اداري از وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات منتزع و به عنوان تشكيلاتي فراوزارتخانه‌يي زيرنظر نهاد رياست جمهوري قرار گرفته بتوان موفقيت‌هاي بهتر و بيشتري در اين حوزه كسب كرد.
مهندس محمد حسن انتظاري، مجري پروژه ماهواره «مصباح1» در گفت‌و‌گويي تفصيلي با ايسنا كه پيش از مصوبه اخير شوراي عالي اداري انجام شده از ضرورت اداره سازمان فضايي كشور به عنوان سازماني منسجم و فرابخشي و ضرورت‌ها و چالش‌هاي نظام مديريت فناوري فضايي كشور سخن گفته است.
اين عضو هيات علمي سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران كه تجربه مديريت پروژه ماهواره «مصباح يك» به عنوان يكي از نخستين پروژه‌هاي ماهواره‌اي كشور را در كارنامه خود دارد با اشاره به پيشرفت هاي اخير كشور در حوزه فناوري فضايي گفت:
به طور كلي پيشرفت كشور در اين حوزه، بسيار خوب بوده است و به فن‌آوري‌هاي خوبي خصوصا در بخش‌هاي پرتاب ماهواره و كنترل كه بسيار حساس هستند دست يافته‌ايم آن هم در شرايطي كه در اين زمينه با تحريم‌هاي شديدي مواجه هستيم. البته پيشرفت‌ها در برخي زمينه‌ها گاهي سرعت يافته و گاهي نيز آهسته شده اند كه اين قضيه هم كاملا طبيعي است.
وي با بيان اين‌كه در زمينه پرتاب ماهواره پيشرفت كشور بسيار خوب بوده است، تاكيد كرد: اخيرا در زمينه پرتاب سرعت پيشرفت‌هاي كشور خيلي بهتر شده است كه به دليل سرمايه‌گذاري و تلاش‌هاي قبلي و همت مسوولان فعلي است كه صورت گرفته كه باعث افزايش سرعت توليد تكنولوژي شده است كه با اين ادامه اين روند به رتبه‌هاي بهتري نيز خواهيم رسيد.
وي خاطر نشان كرد: با در نظر گرفتن كشورهايي كه سابقه حدود 60 تا 70 سال در اين حوزه از فناوري دارند كه نشان دهنده سنگيني كار و سرمايه بر بودن آن است مي توان درك كرد كه مديريت تكنولوژي در اين حوزه بسيار پيچيده و سنگين است؛ بنابراين با توجه به قدمت نسبتا اين كوتاه اين فعاليت‌ها در كشور پيشرفت‌ها بسيار خوب بوده است.
در طراحي و ساخت ماهواره بهتر از اين مي توانيم باشيم
نيازمند نظام مديريت جامع، قوي و تخصصي هستيم
مجري پروژه ماهواره مصباح با بيان اين كه سرعت پيشرفت هاي كشور در طراحي و ساخت ماهواره بهتر از اين مي تواند باشد تاكيد كرد: در حوزه فناوري فضايي نيازمند نظام مديريت جامع، قوي و تخصصي هستيم.
وي با بيان اين كه توانمندي‌هاي زيادي در حوزه طراحي و ساخت ماهواره در كشور وجود دارد، اذعان كرد: در بعد ملي به يك مديريت توانمند نياز داريم تا بتواند تمامي تلاش‌ها و فعاليت‌ها را زير چتر خود قرار دهد كه باعث افزايش سرعت موفقيت‌هاي كشور خواهد شد، از سوي ديگر نقشه راه فضايي كشور تكليف ما را مشخص مي‌كند، اما اجرا و پياده سازي نقشه مساله بسيار مهمي است.
پياده كردن نقشه راه فضايي، نيازمند مديريت و نظام اجرايي قوي است
انتظاري ادامه داد: صرف تهيه كردن يك اساس همكاري و تقسيم كار ملي بسيار لازم است، اما كافي نيست، چرا كه پياده كردن نقشه راه فضايي، نيازمند مديريت و نظام اجرايي قوي است كه انشاءالله بايد اين مورد در كشور به وجود آيد.
حفظ سرمايه هاي انساني و تجربيات آنها از الزامات توسعه فناوري در كشور است
وي اضافه كرد: ماهيت فناوري و به خصوص فناوري فضايي اقتضا مي‌كند كه سياست‌ها پايدار باشد كه اميدواريم نقشه راه فضايي به تثبيت سياست‌ها كمك كند. ضرورت ديگر، تحقق مديريت پايدار است تا بتواند اين فناوري را به مرور تكميل كند، زيرا اگر در ميانه راه، سياست تغيير كند، تمام برنامه‌ها را به هم خواهد زد.
همچنان كه تاكنون نيز از اين دست تغييرات زياد داشته‌ايم كه بالطبع، آسيب آن را هم ديده‌ايم. در اين راستا حفظ سرمايه هاي انساني و تجربيات آنها بايد به عنوان يكي از اولويت هاي اساسي توسعه فناوري در كشور مورد توجه جدي قرار گيرد.
تغيير سياست همراه با مديريت در كشور زياد داشته‌ايم
مجري پروژه ماهواره مصباح معتقد است: تغيير سياست همراه با مديريت در كشور زياد داشته‌ايم و به خصوص در سازمان فضايي با تغيير مديران و از همه مهمتر با تغيير سياست‌هاي مديران به طور مكرر مواجه شده‌ايم.
مديري كه در راس يك سازمان بزرگ قرار مي‌گيرد بايد نگرش ملي داشته باشد
وي با بيان اين كه پايداري از الزامات ديگر ماهيت تكنولوژي و فناوري است، خاطر نشان كرد: يك پروژه سنگين مانند ماهواره حدود شش سال طول خواهد كشيد، لذا بايد پايداري مديريت، سيستم و سياست‌ها وجود داشته باشد، در غير اين صورت باعث دلسردي نيروي انساني و متلاشي شدن تيم‌ها خواهد شد.
از اين رو نقشه راه فضايي لازم، اما ناكافي است و بايد با مديريت و سياست‌هاي پايدار، حمايت و نگرش ملي همراه باشد، چرا كه نگرش بخشي به شدت به اين نوع از كار صدمه مي‌زند. مديري كه در راس يك سازمان بزرگ قرار مي‌گيرد بايد نگرش ملي داشته باشد.
انتظاري بيان كرد: به همين دليل در كشورهاي صاحب تكنولوژي يك سازمان ملي مانند سازمان فضايي زير نظر رييس جمهور و يا بالاترين مقام اجرايي قرار دارد تا وابسته به يك تشكيلات اجرايي بخشي نباشد، بنابراين اگر اين نكات رعايت شود، آمادگي خوبي در كشور وجود دارد كه كشور، توسعه سريع‌تري در اين زمينه داشته باشد.
گروه‌هاي توانمند بسياري در حوزه فضايي در كشور وجود دارند
وي در پاسخ به اين سوال ايسنا كه آيا كشور توانسته به اهداف مورد نظر برسد، پاسخ داد: در حال حاضر كل كشور اين مقوله را تجربه مي‌كنند كه گاهي فراز و گاهي هم نشيب داشته‌ايم چنانچه بتوانيم اين تجربيات را كنار هم قرار دهيم، خيلي خوب خواهد بود. نكته دوم تلاش‌هاي جدا جداي گروه‌هاي توانمند و داراي عرق ملي است كه بسيار در موفقيت‌هاي كشور مؤثر بوده كه بايد به شكل سيستم در بيايند.
در حوزه پرتاب ماهواره، كشور به توانمندي سيستمي دست يافته است
مجري پروژه ماهواره مصباح با بيان اين كه گروه‌هاي توانمند بسياري در حوزه فضايي در كشور وجود دارند، اضافه كرد: چنانچه كشور بتواند اين گروه‌ها را به شكل سيستمي با هم درگير كند، توانمندي ايران بسيار افزايش خواهد يافت، به طوري كه در حال حاضر در حوزه پرتاب ماهواره، كشور به توانمندي سيستمي دست يافته و موفقيت‌هاي خوبي نيز كسب شده است.
وي با بيان اين كه در حوزه فناوري ماهواره براي اجراي پروژه هاي بزرگ تلاش زيادي لازم است، اظهار كرد: با توجه به وضعيت فناوري در سال‌هاي قبل و پس از پيروزي انقلاب اسلامي سرعت پيشرفت كشور در اين حوزه از فناوري خوب است و با ايجاد شبكه‌اي از توانمندي‌ها تحت يك مديريت فناوري موفقيت‌ها افزايش زيادي خواهند داشت.
انتظاري ادامه داد: آنچه كه امروز از مديريت فناوري فضايي كشور انتظار مي رود اين است كه از مديريت اداري به مديريت فناوري و تخصصي تبديل شود كه در اين حالت سرعتمان از وضعيت فعلي بيشتر مي‌شود.
وي در پاسخ به اين سوال كه با توجه به آغاز تحقيقات فضايي ايران در حدود 15 سال پيش و تجربه حدود 70 ساله كشورهاي پيشرفته، ايران طي چند سال مي‌تواند به سطح كشورهاي پيشرفته برسد توضيح داد: چنانچه بتوانيم مديريت سيستمي در حوزه فن‌آوري فضايي ايجاد كنيم، به طور قطع به كشورهاي پيشرفته خواهيم رسيد، چرا كه ما از نظر عقيدتي انگيزه‌هاي بيشتري داريم. همچنين مبناي ديدگاهي ما قوي‌تر است؛ بنابراين اگر الزامات اين تكنولوژي را رعايت كنيم، سرعتمان افزايش خواهد يافت.
تشكيل يك سازمان فضايي تكنولوژيك و قدرتمند آرزوي فعالان اين حوزه است
مجري پروژه ماهواره مصباح در پاسخ به اين سوال كه آيا در آغاز تحقيقات فضايي با تجربه‌هاي اوليه كشور تصويري هم از آينده فضايي كشور در ذهن مي پرورانديد، عنوان كرد: تشكيل يك سازمان فضايي تكنولوژيك و قدرتمند ذهن افرادي را كه در اين حوزه فعاليت مي‌كردند بسيار مشغول مي‌كرد و براي ايجاد آن هم تلاش كرديم كه اكنون كشور در مسير تحقق آن است.
همچنين درباره ايجاد تكنولوژي ملي، طرح‌هاي مختلفي داشته و داريم و حتي در اين مورد كه چگونه اين طرح‌ها پيدا شود، برنامه داريم، به عنوان مثال چگونه نيروي انساني را تربيت كنيم. چرا كه تربيت نيرو براي يك تكنولوژي با تربيت نيرو در دانشگاه كاملا متفاوت است.
بايد نيروهاي فارغ‌التحصيل دانشگاه را در فرايندي مشخص تربيت كرد تا در تبديل يك فناوري براي تكنولوژي‌هاي پيچيده نقش آفريني كنند، چرا كه فناوري ماهواره داراي پيچيدگي‌هاي زيادي است و تخصص‌هاي مختلف شامل مهندسي هوافضا، مكانيك، مهندسي برق ، كنترل و مديريت بايد با يكديگر فعال باشند.
وي خاطر نشان كرد: همچنين دانشگاه‌ها بايد نيروهايي را تربيت كنند تا در ايجاد و توسعه اين تكنولوژي تلاش كنند چرا كه بسياري از دروس اين تكنولوژي در كشور تدريس نمي‌شود، البته يك دليل آن هم تحريم علمي ايران است، به طوري كه دانشجويان ما را در خارج از كشور از سر كلاس بيرون مي‌كنند.
تدوين نقشه فضايي كشور در ستاد توسعه هوافضا
انتظاري عنوان كرد: كشور ما، در مورد افراد متخصص نه كمبود مواجه است نه با ازدياد، اما همين تعداد بايد يك تجربه خوب را طي كرده باشند كه چنين افرادي حاصل توانمندي‌هاي گروهي هستند.
وي با اشاره به اين كه كارگروهي براي تدوين نقشه فضايي كشور در ستاد توسعه هوافضا تشكيل شده است، گفت: اين كارگروه با مسووليت سازمان فضايي ايران در ستاد توسعه هوافضا به عنوان يكي از ستادهاي راهبردي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري تشكيل شده است.
وي تصريح كرد: پيش از اين، سند جامع هوافضا توسط پژوهشگاه هوافضا تهيه و براي تصويب به شوراي عالي انقلاب فرهنگي ارائه شده بود كه همپوشاني‌هايي با نقشه راه فضايي كشور داشت و اكنون ستاد توسعه فناوري هوافضا در حال تهيه طرح جامع تري است.
انتظاري در خصوص اهميت تهيه و تدوين نقشه هوافضا به ايسنا گفت: نيروي انساني بسيار مستعدي در كشور داريم و نيازهاي كشور هم با توجه به شعار استقلال و خودكفايي كه از اوايل انقلاب مطرح شده و نيز فناوري‌هاي راهبردي نيز به طور كامل مشخص است،
بنابراين اگر بخواهيم همان طور كه مقام معظم رهبري فرموده اند در جامعه و عصر امروز، قدرتمند زندگي كنيم، بايد فناوري، پشتيبان حركت ما باشد و بايد به فن‌آوري‌هاي ملي خود تكيه داشته باشيم. يكي از آنها فناوري هوا فضا است. از اين رو برنامه‌اي كه بتواند اين استعدادها و امكانات را به نيازها متصل كند، بسيار حياتي و لازم است، از سوي ديگر اين برنامه مي‌تواند نيروي انساني، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها را هدايت كند تا در انتها، فناوري مورد نياز كشور حاصل شود.
وي تصريح كرد: آنچه كه مي‌تواند در نهايت مرجع حركت كشور باشد، نقشه راه فضايي است كه تقريبا تا حدودي تكليف را روشن مي‌كند، به گونه‌اي كه صنايع، پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و نيروي انساني بايد چه اقداماتي انجام دهند تا راندمان كلي كشور بالا رود.
به گفته مجري پروژه ماهواره مصباح، ستاد توسعه فناوري هوا فضا جلسات منظمي براي تدوين اين نقشه برگزار مي‌كند و درهر جلسه نظرات تمامي متخصصان جمع‌آوري مي‌شود تا در نهايت به نقشه راهي مناسب برسيم.