دستيار ويژه وزير خارجه كشورمان سياست خارجي فعال بر پايه سه اصل عزت، حكمت و مصلحت و دستگاه ديپلماسي پويا و به روز را دغدغه منوچهر متكي عنوان كرد.جواد كچوئيان فارغ التحصيل دانشكده روابط بين‌الملل وزارت امور خارجه و كارشناس ارشد حقوق بين‌الملل از سال 1365 وارد وزارت امور خارجه شد. وي كه تاكنون در سفارتخانه‌هاي جمهوري اسلامي ايران در لندن، كپنهاگ، لاهه، اسلو و هلسينكي فعاليت كرده در حال حاضر دستيار منوچهر متكي وزير امور خارجه است.كچوئيان كه پيش از اين سمت، به عنوان سفير جمهوري اسلامي ايران در فنلاند مشغول به فعاليت بوده، در گفت‌وگوي خبرنگار اعزامي خبرگزاري فارس به نيويورك، به تشريح وظايف دستيار وزير خارجه و همچنين گوشه‌اي از فعاليتهاي منوچهر متكي در طول دوران وزارتش پرداخت.مشروح اين گفت‌وگو را در زير مي‌خوانيد.
فارس: دستيار وزير امور خارجه در امور برنامه‌ريزي سياسي چه وظايفي را عهده دار است؟كچوئيان: بسياري از دستگاههاي رهبري، رياست جمهوري، نخست وزيري، كميسيونري و وزارت امور خارجه كشورها، بخشي ويژه به عنوان مركز طراحي و بازوي عملياتي بالاترين مقام دستگاه مربوطه، موثرترين شكل سياستگذاري‌ها و پيشرفته‌ترين شكل تعاملات درون سازماني و بين سازماني را تضمين كرده‌اند.
دراين راستا و در فضاي متفاوت سياست بين‌الملل، آقاي متكي نيز ضرورت ايجاد يك واحد كارآمد و متمركز و متمايز از قبل را تشخيص داد به گونه‌اي كه تحت نظر مستقيم ايشان، ظرفيت‌هاي موجود را مجتمع سازد، كارآمدي، تداوم و ماهيت كيفي فعاليتهاي ديپلماتيك را حفظ و تقويت كند. حافظه سازماني و مجموعه‌هاي نظام را از نتايج فعاليتهاي صف (نمايندگيهاي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور) و ستاد (وزارت امور خارجه) دستگاه ديپلماسي بهره‌مند سازد و برنامه‌هاي سياسي و راهبردي را هماهنگ با سرعت تحولات بين‌المللي به پيش ببرد.
در همين راستا وزير امور خارجه كشورمان اقدام به ايجاد واحد دستياري در امور برنامه ريزي سياسي كرد و از آن زمان تاكنون بنده به عنوان اولين دستيار ويژه وزير امور خارجه در امور برنامه‌ريزي سياسي منصوب شدم.
دستيار ويژه وزير در امور برنامه‌ريزي سياسي را مي‌توان بازوي اجرايي وزير خارجه در راستاي تحقق اهداف مذكور ناميد.
فارس: وزير امور خارجه چند دستيار ويژه دارد؟كچوئيان: در حال حاضر وزير امورخارجه داراي سه دستيار است. دستيار ويژه و سخنگوي وزارت خارجه، دستيار ويژه در امور راهبردي و دستيار ويژه در امور برنامه‌ريزي سياسي.
فارس: كمي درباره فعاليت و حوزه كاري خود بفرماييد.كچوئيان: مشاركت در برنامه‌ريزي و تدوين متون سخنراني‌هاي وزير خارجه، تدوين و پيشبرد راهبرد روابط با كشورها، سازمانها و مجامع و برنامه‌هاي سالانه، طراحي و مشاركت در ايجاد يك حافظه اطلاعاتي سازماني و پرسنلي، پيشبرد و نظارت بر فعاليتهاي درون حوزه‌اي و فرا حوزه‌اي وزارت امور خارجه و ساير وظايف محوله از سوي وزير خارجه.
فارس: آيا طراحي سفرهاي خارجي وزير خارجه و شركت ايشان در كنفرانس‌ها و مجامع منطقه‌اي و بين‌المللي وظايف شماست؟كچوئيان: خير؛ اين وظيفه به عهده معاونت‌هاي مربوطه است و اينجانب وظيفه هماهنگي و تهيه برخي مقدمات سفر و پيگيري نتايج حاصله را عهده‌دار هستم.
فارس: آيا شما در همه سفرها وزير امور خارجه را همراهي مي‌كنيد؟كچوئيان: خير؛ اما در اكثر سفرها بنا به اهداف سفر و نظر ايشان، اينجانب وزير خارجه را همراهي مي‌كنم.
فارس: شما به عنوان يكي از كساني كه همراه وزير خارجه هستيد و در اغلب سفرها نيز ايشان را همراهي مي كنيد خصوصيات شخصي و روحيات منوچهر متكي وزير خارجه را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟كچوئيان: آقاي متكي قبل از اينكه وزير خارجه باشد دوست، همكار، مديري كارآزموده و توانا براي مجموعه همكاران در وزارت خارجه است. سياست خارجي فعال بر پايه سه اصل عزت، حكمت و مصلحت و دستگاه ديپلماسي پويا و به روز از جمله دغدغه‌هاي اصلي آقاي متكي است. آقاي متكي مديري برخاسته از بطن كارشناسي وزارت خارجه است كه پس از 27 سال تلاش متمركز و شبانه‌روزي در حوزه روابط و سياست خارجي، همچنان با انگيزه و پشتكاري مثال زدني، خود را وقف اهداف ديپلماسي نظام كرده است.
آقاي متكي مديري است كه پيش از همه همكاران در دفتر كار خود حاضر شده و بسيار اتفاق افتاده كه تا ساعاتي از بامداد و از جمله در روزهاي تعطيل آخر هفته، مشغول رسيدگي به امور دستگاه ديپلماسي است. كابين هواپيما و اتومبيل هم به دفتر كار ايشان مبدل شده است. گاهي اوقات به خودم مي‌گويم آقاي متكي ساعت بيولوژيك بدن خود را بعد از پذيرش وزارت خارجه خاموش كرده است.
آقاي متكي شخصي صبور، متواضع، متين، خوش خلق همراه با چهره‌اي متبسم و طبعي آرام است و با پشتكار و جديتي مثال زدني از حافظه بسيار قوي نيز بهره‌مند مي‌باشد.
عمق اعتقادي و ايدئولوژيك، روش‌مندي و متدولوژيك و دانش بنياني و تئوريك سه ويژگي متمايز ايشان است كه باعث شده در تحليل و تدبير، پيشتاز بوده و همزمان شاداب، با طراوت و خستگي ناپذير نيز باشد.
وزير امور خارجه به توانمندي نيروهاي كارشناسي در وزارت خارجه باور و اعتماد عميق دارد و براي حفظ و تقويت جايگاه كارشناسي همواره مي‌كوشد.
فارس: آقاي متكي به غير از وزارت خارجه در كدام يك از نهادهاي كشور عضويت دارد و مهمترين فعاليتهاي ايشان در چه زمينه‌هايي است؟كچوئيان: در كنار فعاليتهاي روزانه از قبيل مطالعه گزارشات و تلگراف‌هاي مركز، نمايندگي‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان ها و ارائه رهنمودهاي لازم كه مشغله‌اي به واقع تمام وقت و 24 ساعته است، ملاقات‌هاي ايشان با مقام معظم رهبري به منظور ارائه گزارش و استماع منويات معظم له، گزارش روزانه از تحولات در حوزه سياست خارجي به رياست جمهوري و اخذ نظرات ايشان، حضور در مجلس شوراي اسلامي (صحن علني، كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي و ساير كميسيون‌هاي ذيربط) به منظور استماع نظرات و پاسخ به سوالات نمايندگان و حضور در نشست‌هاي عادي و فوق‌العاده دولت، بخش اصلي فعاليتهاي معمول آقاي متكي است.
ايشان همچنين در جلسات اقتصادي دولت، كارگروه نمايندگان ويژه رئيس جمهور در امور نفت، كميسيون سياسي و دفاعي دولت، ستاد هماهنگي روابط اقتصادي خارجي، شوراي عالي انقلاب فرهنگي (حسب مورد)، شوراي عالي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، شوراي عالي اطلاع رساني دولت، ستاد همكاري‌هاي توسعه‌اي دولت و كميسيون اقتصادي هيئت دولت حضور مي‌يابد و با ساير وزرا و مقامات نهادها و سازمانها جهت پيشبرد امور مرتبط با سياست خارجي در طيف وسيعي از موضوعات (از برگزاري حج ابراهيمي تا آلودگي‌هاي ناشي از گرد و غبار در استان‌هاي جنوبي و غربي) ديدار و تبادل نظر مي‌كند.
آقاي متكي عضو شوراي عالي امنيت ملي و شوراي عالي ايرانيان خارج از كشور است و رياست دبيرخانه شوراي عالي خليج فارس را نيز برعهده دارد و در جلسات آنها حضور مي‌يابد.
وزير امور خارجه علاوه بر اين، به صورت متناوب با مراجع عظام به منظور استماع نظرات ايشان و ارائه گزارش درباره سياست خارجي كشور ديدار و گفت‌وگو مي‌كند.
شركت در كنفرانس‌هاي خبري، مصاحبه‌هاي اختصاصي و جمعي با رسانه‌هاي داخلي و خارجي، شركت در برنامه هاي تلويزيوني (از جمله گفت و گوي ويژه خبري، نگاه يك و ...)، ارائه سخنراني در مراكز علمي و دانشگاهي و جلسه پرسش و پاسخ در خصوص سياست خارجي نظام، شركت در مراسم افتتاحيه و يا اختتاميه همايش‌ها و سمينارهاي علمي، تخصصي، فرهنگي، مذهبي و ورزشي و ...، رسيدگي به مشكلات مردم در سفرهاي استاني همراه با رياست جمهوري، رسيدگي به مكاتبات و درخواست‌هاي افراد حقيقي و حقوقي، ملاقات‌هاي ادواري با مسئولان امور بين‌الملل، وزارتخانه‌ها و سازمانها، همايش‌هاي ادواري با اصحاب رسانه، دانشگاهيان و هنرمندان كشور و شركت در برنامه‌هاي مذهبي از ديگر فعاليتهاي ايشان است.
فارس: قدري درباره فعاليتهاي آقاي متكي در حوزه روابط خارجي بفرماييد.كچوئيان: وزير خارجه ضمن همراهي با آقاي احمدي نژاد رئيس جمهور در سفرهاي خارجي ايشان، شخصا نيز سفرهاي متعددي به كشورهاي مختلف جهان جهت رايزني و تبادل نظر با مقامات عالي و همتايانشان از آن كشورها و همچنين مقامات سازمانها، تشكل‌ها و مجامع منطقه‌اي و بين‌المللي انجام مي‌دهد.
ميزباني از وزراي خارجه و ديگر وزراي ساير كشورها در سفر به جمهوري اسلامي ايران، رايزني با همتايان و ديگر مقامات عاليرتبه كشورها از طريق مكاتبه و گفت‌وگوي تلفني درباره موضوعات دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي، پذيرش هيئت‌هاي پارلماني كشورهاي مختلف در سفر به كشورمان، امضاي اسناد دو و چندجانبه از طرف دولت جمهوري اسلامي ايران، ديدار و رايزني با سفراي خارجي مقيم به صورت انفرادي يا گروهي در صورت لزوم، مديريت جلسات هماهنگي براي ترتيبات سفر مقامات ارشد داخلي و خارجي، هدايت و مديريت جلسات پيگيري مصوبات و معاهدات با كشورها و حوزه‌هاي مختلف جغرافيايي را مي‌توان از ديگر فعاليتهاي وزير خارجه برشمرد.
ايشان همچنين بر فرآيند تحليل و تصميم‌گيري تمامي موضوعات خرد و كلان منظومه سياست خارجي اشراف مديريتي دارد و بدين منظور، در نشست‌هاي مختلف تجزيه و تحليل سياسي با حضور كارشناسان و مديران حضور مي‌يابد.
شركت و سخنراني در همايش، گردهمايي، كنفرانس، سمينار و ساير رويدادهاي بين‌المللي همچون كنفرانس امنيتي مونيخ، مجمع جهاني اقتصاد (داووس) و كنفرانس امنيتي منامه، شركت در اجلاس‌هاي نيمه سالانه مجمع عمومي سازمان ملل و ساير اجلاس‌هاي مهم مربوطه از جمله شوراي حقوق بشر، شركت در اجلاس سران و نشست‌هاي وزراي خارجه سازمان كنفرانس اسلامي، جنبش عدم تعهد، سازمان همكاري اقتصادي (اكو)، اجلاس سران اتحاديه آفريقا، اتحاديه عرب و ... از ديگر فعاليتهاي آقاي متكي است.
ابتكارات ديپلماتيك همچون اقدامات ميانجيگرانه و نشست‌هاي چندجانبه از جمله ابتكار ميانجيگري بين عراق و سوريه با سفرهاي متعدد به اين دو كشور (شاتل ديپلماسي)، ميانجيگري بين سودان و چاد كه به برگزاري اجلاس سه جانبه ايران، چاد و سودان در تهران منتهي شد، برگزاري نشست نايروبي ( اجلاس چهارجانبه در خصوص تحولات سومالي) و ابتكارات منطقه‌اي در خصوص اوضاع عراق، افغانستان، لبنان، فلسطين و غزه و افتتاح و سخنراني همايش‌هاي بين‌المللي ساليانه خليج فارس و آسياي ميانه و قفقاز را مي‌توان از ديگر فعاليتهاي وزير خارجه در طول دوران فعاليتش برشمرد.
نظارت بر برگزاري هدفمند سمينار سراسري و منطقه‌اي سفرا و رؤساي نمايندگيهاي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور و برپايي جلسات مشورتي با سفرا و روساي نمايندگي‌ها را نيز بايد به مجموعه فعاليتهاي وزير خارجه در حوزه روابط خارجي افزود.
پذيرش رونوشت استوارنامه سفراي خارجي مقيم و آكرديته، ارسال پيام‌ها (تبريك، تسليت، مكاتبات كاري و پاسخ به مكاتبات) به مناسبت‌هاي مختلف براي مقامات خارجي، شركت در مراسم رسمي ساير كشورها (تحليف)، ملاقات خداحافظي با سفراي خارجي مقيم، استقبال و بدرقه برخي از هيئت‌هاي خارجي درسطوح عاليرتبه، امضاي رونوشت استوارنامه سفراي جمهوري اسلامي ايران، شركت در برنامه روز ملي ساير كشورها بخشي از فعاليت هاي ديپلماتيك وزير خارجه است.
البته اينها فهرست عناوين شكلي و يا قالبهاي فعاليت وزير امور خارجه است. هر يك از سرفصل‌ها به لحاظ موضوعي و محتواي خود بحث گسترده‌اي را مي‌طلبد. مثلاً ديپلماسي هسته‌اي در روابط با ديگر كشورها و يا ديپلماسي اقتصادي كه طي سال‌هاي اخير چهره روابط خارجي كشور را متحول كرد سرفصل‌هاي مهمي هستند كه وزير خارجه در نوك پيكان اين فعاليت‌ها قرار دارد.
فارس: آقاي متكي در تصميم‌گيري‌هاي امور اداري، تشكيلاتي و پشتيباني چه نقشي ايفا مي‌كند؟كچوئيان: آقاي متكي از طريق شركت و مديريت نشست‌هاي شوراي راهبردي وزارت امور خارجه، شوراي معاونان، شوراي مديران ارشد، جلسات هم انديشي فراگير و اختصاصي با معاونت‌ها و ادارت كل، مديران، كارشناسان و حوزه هاي مختلف وزارت امور خارجه و همچنين از طريق نظارت عالي بر تصميم‌گيري‌هاي كلان موثر بر بهره‌وري و كارآيي رفتار فردي و عملكرد سازمان از قبيل فرآيندهاي استخدامي، موضوعات مرتبط با اعزام همكاران به ماموريت‌هاي ثابت و موقت خارج از كشور، دغدغه‌هاي معيشتي و رفاهي همكاران، طراحي و برنامه‌ريزي‌هاي تشكيلاتي، رسيدگي به وضعيت نمايندگيهاي كشورمان در خارج از كشور و فعاليتهاي دانشكده روابط بين‌الملل نظارت و اشراف دارد.
فارس: شنيده مي‌شود كه وزارت خارجه در حال ايجاد يك سامانه اطلاعات سياسي و روابط خارجي است. اين طرح چه اهدافي را دنبال مي‌كند و در حال حاضر در چه وضعيتي قرار دارد؟كچوئيان: اين اقدام به توصيه مقام معظم رهبري با هدف حفظ اطلاعات و سوابق فعاليت‌ها در دستگاه سياست خارجي و انتقال اطلاعات به نسل‌هاي بعدي صورت مي‌گيرد.
آقاي متكي نيز تمام ظرفيت‌هاي وزارت خارجه را براي تحقق اين رهنمود راهبردي و حزم انديشي (دورانديشي) بسيج كرده و پيگير موضوع است. براساس اين طرح بديع و فراگير، براي اولين بار در تاريخ ديپلماسي كشور، كليه اطلاعات و فرآيندهاي كاري در حوزه‌هاي اصلي و تخصصي شامل ادارات سياسي، اقتصادي، فرهنگي، مطالعاتي، حقوقي و بين‌المللي و نمايندگيهاي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور در "سامانه اطلاعات جامع سياسي و روابط خارجي " ذخيره سازي مي‌شود تا علاوه بر ايجاد يك حافظه سازماني زنده و قابل پردازش، قابليت‌هاي ديگري از طريق پردازش اطلاعات و مديريت و تحليل محتوا در اختيار بگذارد و دستگاه ديپلماسي را از يك سيستم پشتيباني از تصميم‌گيري‌هاي سياسي و راهبردي برخوردار كند.
اين يك اقدام مهم و ماندگار و يك حافظه سازماني قابل اتكا در تاريخ ديپلماسي و مصداق عيني مهندسي اطلاعات روابط خارجي است و همه نمايندگي‌ها در حال تغذيه و روزآمد كردن اين سامانه اطلاعاتي هستند.