جام جم آنلاين: مدتي بود كه صحبت از آلوده بودن آب تهران در محافل علمي و سياسي كشور بر سرزبان‌ها افتاده بود تا اين‌كه 2 روز پيش وزير محترم بهداشت به وجود آلودگي در آب مناطقي از تهران اذعان كرد.
هشدار وزير بهداشت درحالي عنوان مي‌شود كه آب شهر تهران هميشه به‌عنوان يكي از بهترين آب‌ها در سطح كشور مطرح بوده است. اما آلودگي آب تهران از چه منشايي است و آيا اين مساله مشكلي جديد است؟
آب تهران به‌دليل مساله فاضلاب آن دچار مشكلاتي است كه از قديم بوده و طي بررسي‌هاي انجام شده ميزان نيترات موجود در آن را بيش از حد استاندارد برآورد كرده‌اند. اما اين نيترات چيست؟
نيترات از تركيباتي است كه در تمام آب‌ها وجود داشته و حتي به‌عنوان تركيبي ميكروب‌كش در صنعت استفاده مي‌شود. نيترات‌ها در صنعت آبكاري، قلمزني و ريخته‌گري فلزات و در كشاورزي در ساخت كودهاي شيميايي به‌كار مي‌روند. باكتري‌هاي درون دستگاه گوارش كه به‌عنوان ساكنين دائمي آن مي‌باشند نيترات را به نيتريت بدل كرده كه عامل اكسيدكننده قوي مي‌باشد. در واقع هم نيترات و هم نيتريت مي‌تواند آسيب‌رسان باشد.
نيترات چه آسيبي به بدن ميرساندگلبولهاي قرمز حاوي پروتئيني هستند به‌نام هموگلوبين كه داراي 4 مولكول آهن است. آهن موجود در اين پروتئين داراي ظرفيت 2 مي‌باشد. زماني‌كه نيترات و نيتريت با اين آهن‌ها تماس پيدا مي‌كند آنها را به آهن 3 ظرفيتي بدل مي‌كند كه توانايي خود را براي انتقال اكسيژن از دست داده و به‌نام مت هموگلوبين ناميده مي‌شود. در حالت عادي افراد داراي 2ـ1 درصد مت هموگلوبين هستند. در اثر تماس با آب آلوده به نيترات درصد اين نوع از هموگلوبين غيرطبيعي افزايش يافته و با افزايش آن علائمي براي فرد ايجاد مي‌شود. تشكيل مت هموگلوبين مي‌تواند در هر سني رخ دهد ولي به‌دليل آنكه مكانيسم كاهش و مقابله با آن در سنين نوزادي و در جنين در اواخر دوران بارداري تكامل نيافته است اين محدوده‌ها بيشتر در معرض آسيب هستند؛ به همين دليل سبزيجات حاوي نيتروژن همچون اسفناج يا آب چاه كه محتوي سطح بالايي از نيترات باشد نبايد در اين افراد استفاده گردد. همچنين در مادران باردار به‌دليل خطر موجود براي جنين بايد از مصرف آب يا غذاهاي حاوي نيترات بالا اجتناب كرد.
در افرادي كه كم‌خوني ندارند سطوح مت هموگلوبين كمتر از 20 درصد ايجاد سياهي در لب و زبان مي‌كند، با اين‌حال معمولا بيماران بي‌علامت هستند. سطوح بيش از 20 درصد با سردرد، اضطراب، تنگي نفس و افزايش در ضربان قلب همراه است و با سطوح 50ـ40 درصد علائم مغزي مانند گيجي و خواب‌آلودگي و بهم خوردن وضيعت اسيد و باز خون بروز مي‌كند. در سطوح بالاي 70 درصد حالت كما، تشنج، افت فشارخون، ضرباهنگ غيرطبيعي قلب و مرگ رخ مي‌دهد.
بنابراين، بايد در تمام بيماراني كه دچار سياهي لب‌ها و زبان مي‌شوند به اين مسموميت شك كرد. تجويز اكسيژن سياهي لب‌ها و زبان را بهبود نمي‌دهد بلكه نكته متمايزكننده در اين مسموميت از افرادي است كه كمبود اكسيژن دارند. خون بيماران داراي رنگ قهوه‌اي شكلاتي است كه زماني‌كه با خون فردي طبيعي قياس شود بخوبي قابل تشخيص است.
افراد با شك به اين مسموميت را بايد به اورژانس رساند تا درمان مناسب براي آنها سريعا شروع شود.