آینه الکتروکرومیک (یا فتوکرومیک) نوعی آینه هوشمند است که با دریافت جریان الکتریکی می‌تواند رنگ سطح خود را تغییر دهد. این تغییر رنگ به طور خودکار و بر اساس میزان نوری که از خودروهای پشتی به آینه می‌تابد انجام می‌شود. این قابلیت کمک می‌کند تا بازتاب شدید نور چراغ‌های خودروهای عقب کاهش یابد و از خستگی چشم راننده جلوگیری شود. آینه‌های الکتروکرومیک به ویژه در شرایط رانندگی شبانه، در جاده‌های تاریک یا خیابان‌های با نور کم، بسیار کارآمد است.
به نقل از آخرین خودرو، آینه‌های الکتروکرومیک برای اولین بار توسط شرکت آمریکایی Gentex توسعه یافتند. این شرکت در سال ۱۹۸۶، نخستین آینه الکتروکرومیک تجاری را معرفی کرد. اولین خودروهایی که به این فناوری مجهز شدند، مدل‌های لوکس جنرال موتور امریکایی بود. یکی از نخستین چالش‌هایی که این فناوری با آن مواجه شد، قیمت بالای تولید و نیاز به تکنولوژی پیشرفته در تولید لایه‌های الکتروکرومیک بود. با گذشت زمان و پیشرفت‌های تکنولوژیکی، این چالش‌ها برطرف شده و آینه‌های الکتروکرومیک به طور گسترده‌تری در خودروهای مختلف استفاده شدند. اولین خودروی ایرانی که به این نوع آینه مجهز شد تارا V۴ ایران خودرو بود که در سال ۱۴۰۲ بود.
آینه‌های الکتروکرومیک از چندین بخش اصلی تشکیل شده‌اند.
سنسور نور محیطی: این سنسور وظیفه دارد شدت نور محیط را تشخیص دهد و بر اساس آن، وضعیت آینه را تنظیم کند. این سنسور معمولاً در پشت آینه نصب می‌شود.
سنسور نور تابیده شده به آینه: این سنسور در جلوی آینه نصب شده و وظیفه تشخیص نور چراغ‌های خودروهای عقب را بر عهده دارد.
پردازنده مرکزی: پردازش اطلاعات دریافتی از سنسور ها و کنترل جریان الکتریکی به لایه ژل الکتروکرومیک توسط این پردازنده انجام می‌شود.
لایه ژل الکتروکرومیک: این لایه با دریافت جریان الکتریکی تغییر رنگ می‌دهد و باعث کاهش بازتاب نور در آینه می‌شود.
در بخش بعدی، به توضیح نحوه عملکرد این اجزا در فرآیند تغییر رنگ آینه خواهیم پرداخت.
عملکرد آینه‌های الکتروکرومیک بر اساس هماهنگی دقیق میان اجزا و فناوری‌های به‌کاررفته در آن ها است. ابتدا سنسور نور محیطی که در جلوی خودرو قرار دارد، میزان روشنایی محیط را ارزیابی می‌کند. در روزهای روشن، این سنسور وضعیت روشن را گزارش می‌دهد و آینه در حالت عادی قرار می‌گیرد. اما با کاهش نور محیط، مانند هنگام رانندگی در شب یا در تونل‌ها، سنسور تاریکی را شناسایی می‌کند.
همزمان، سنسور نور تابیده شده به آینه که در پشت قاب آینه نصب شده است، نور چراغ‌های خودروهای پشتی را تشخیص می‌دهد. اگر شدت نور زیاد باشد، این سنسور سیگنال‌های لازم را به پردازنده مرکز ارسال می‌کند. سپس پردازنده اطلاعات هر دو سنسور را بررسی کرده و در صورت تایید شرایط، یک جریان الکتریکی به لایه ژل الکتروکرومیک ارسال می‌شود. ژل الکتروکرومیک به جریان الکتریکی حساس است و با دریافت آن، سطح خود را تیره می‌کند. این تیرگی باعث می‌شود تا نور کمتری به چشم راننده بازتاب شود و از خستگی چشم جلوگیری شود.
این فرآیند در کسری از ثانیه رخ می‌دهد و با تنظیم مداوم سطح تیرگی، باعث می‌شود تا تجربه رانندگی به ویژه در شب بهبود یابد. در برخی مدل‌های پیشرفته، چندین سطح تیرگی متفاوت در آینه وجود دارد که امکان تنظیم دقیق‌تر میزان نور بازتابی را فراهم می‌کند.
آینه‌های الکتروکرومیک به طور ویژه برای رانندگانی که در جاده‌های تاریک و مناطق با نور کم رانندگی می‌کنند، مناسب هستند. همچنین این فناوری برای افرادی که با مشکلات بینایی مواجه‌اند یا رانندگانی که به طور مداوم در شب رانندگی می‌کنند، بسیار کارآمد است. این آینه‌ها با کاهش خستگی چشم و افزایش تمرکز راننده، تجربه‌ای بهتر از رانندگی در شب را فراهم می‌کنند.
شرکت‌های متعددی در زمینه تولید آینه‌های الکتروکرومیک پیشرو هستند. Gentex به عنوان نخستین و بزرگ‌ترین تولیدکننده این آینه‌ها شناخته می‌شود. سایر شرکت‌ها نظیر Magna و Murakami نیز در این صنعت فعالیت دارند و با توسعه فناوری‌های پیشرفته‌تر، سهم بزرگی از بازار را در اختیار دارند.
آینه‌های الکتروکرومیک دارای مزایای متعددی هستند که شامل کاهش خستگی چشم، بهبود تجربه رانندگی در شب، کاهش انعکاس نور چراغ‌های عقب و افزایش ایمنی می‌شود. این آینه‌ها به طور خودکار تنظیم می‌شوند و نیاز به تنظیم دستی را برطرف می‌کنند. از سوی دیگر، معایبی نظیر هزینه بالاتر در مقایسه با آینه‌های معمولی و نیاز به تعویض در صورت خرابی لایه ژل الکتروکرومیک وجود دارد.
آینه‌های الکتروکرومیک به عنوان یکی از فناوری‌های پیشرفته در خودروهای مدرن، توانسته‌اند با بهبود ایمنی و راحتی رانندگی، جایگاه ویژه‌ای در صنعت خودرو کسب کنند. این آینه‌ها با کاهش بازتاب نورهای مزاحم و افزایش دقت در نمایش تصاویر، به ویژه در شرایط رانندگی شبانه، به یکی از ضروریات خودروهای امروزی تبدیل شده‌اند.