با سقوط بورس در ایران و رشد همزمان بازار ارزهای دیجیتال در جهان، سرمایه‌های خرد سرگردان حالا به سمت این بازار نوپدید سرازیر شده است. در کنار این اقبال عمومی در جهان و ایران نسبت به این دارایی مجازی، صدها و بلکه هزاران صفحه و کانال در شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی، آموزش و کاسبی در این بازار راه افتاده.

قدمت پدیده‌ی ارز دیجیتال در جهان تنها حدود یک دهه است و قدمت صرافی‌ها و بازارهای دادوستد آن در ایران از اینهم کمتر؛ بعلاوه‌ی اینکه مشخص نیست از ده‌ها سایتی که با عنوان صرافی یا بازار ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند، هیچکدام مجوزی برای این کار دارند یا نه.

کارکردن در بازارهای مالی مقتضیات خود را دارد و علاوه بر دانش پایه در این‌باره، بازار ارزهای دیجیتال به دلیل نوپدید و پرنوسان بودن آن، نیاز به مطالعه و شناخت عمیق‌تری دارد. ریسک تبادل مالی در بازاری ناشناخته و ریسک داد و ستد با سایت‌ها و کانال‌هایی که مشخص نیست در کجا ریشه دارند و از کجا سر در می‌آورند، برای احتیاط در ورود به این بازار کافی است؛ حالا مورد عجیب و وسوسه‌انگیز «دوج‌کوین» را هم به آن اضافه کنید.

بازار ارزهای دیجیتال از سال ۲۰۰۹ و با تولد «بیت‌کوین» راه افتاد و امروزه از هر زمان دیگری در تاریخ این پدیده بزرگ‌تر و البته شلوغ‌تر است؛ مجموع سرمایه‌ی موجود در این بازار، اخیراً از مرز دو تریلیون دلار گذشته و تعداد ارزهای دیجیتال که با عنوان «آلت‌کوین» شناخته می‌شوند (آلترناتیو کوین یا ارزهای جایگزین که در مقابل بیت‌کوین خلق شده‌اند) به چند هزار می‌رسد که دست‌کم حدود پنج هزار مورد از آنها در سایت «کوین مارکت کپ» فهرست شده است.

اغلب این ارزهای دیجیتال با هدفی مشخص طراحی شده‌اند و پلتفرم‌های مادر آنها کاربردهای خاصی مثل پردازش تراکنش‌های مالی در سطح جهانی دارند اما در این میان دوج‌کوین در ابتدا چیزی جز یک شوخی نبود؛ شوخی دو مهندس نرم‌افزار با جهان نوظهور ارزهای دیجیتال که خیلی زود مشتری پیدا کرد و جدی شد.

داستان از این قرار بود که یک مهندس نرم‌افزار ساکن استرالیا به نام جکسون پالمر که برای شرکت «ادوبی» کار می‌کرد دامنه‌ی اینترنتی «دوج‌کوین دات کام» را ثبت کرد و بعد عکس یک سگ از نژاد «شیبا اینو» را با فتوشاپ روی آن گذاشت و در صفحه‌ی اصلی سایتش بارگذاری کرد و نوشت: «ارز دیجیتال آینده»؛ او هیچ برنامه‌ای برای توسعه‌ی این ارز دیجیتال نداشت تا اینکه بلطف اینترنت، آن طرف کره‌ی زمین در آمریکا یک مهندس نرم‌افزار دیگر به نام بیلی مارکوس که برای «آی‌بی‌ام» کار می‌کرد این سایت را دید و با پالمر تماس گرفت و تلاش آنها برای پی‌ریزی یک ارز دیجیتال جدید آغاز شد و مارکوس برنامه‌نویسی دوج‌کوین را بر اساس پروتوکل‌های ارز «لایت‌کوین» برعهده گرفت.

گرچه دوج‌کوین هم مثل بیت‌کوین و لایت‌کوین بر اساس تکنولوژی «بلاک‌چین» شکل گرفت و برای به دست آمدن باید با سخت‌افزار گرافیکی، «ماین» یا استخراج شود اما هیچ کاربرد بنیادی نداشت و فقط یک هجویه برای بیت‌کوین بود که ارزش مادی هم نداشت و در ابتدا در شبکه‌ی اجتماعی «ردیت» بعنوان پاداش به کاربران اعطا می‌شد و کاربران هم می‌توانستند آن را به سایرین اعطا کنند؛ چیزی مثل لایک در شبکه‌های اجتماعی دیگر، با این فرق که لایک‌های ما در فیسبوک، توییتر یا اینستاگرام الان مفت هم نمی‌ارزد! در حالی که داد و ستد دوج‌کوین بین کاربران، ارزش هر واحد یا اصطلاحاً «توکِن» آن را تا حدود نیم‌دلار برد (هنگام نوشتن این مطلب قیمت دوج‌کوین به محدوده‌ی ۳۰ سنت برگشته بود).

هجوم مردم سراسر دنیا برای خرید دوج‌کوین باعث شد ارزش بازار یا «مارکت‌کپ» آن تا ۵۰ میلیارد دلار برسد - که البته دوامی نداشت و بسرعت به ۴۰ میلیارد کاهش پیدا کرد - اما با این حال دوج‌کوین به جمع ۱۰ ارز دیجیتال با بیشترین ارزش بازار وارد شد. با وجود اینکه برخی همواره به چندبرابر شدن قیمت دوج‌کوین امید دارند و براساس تحلیل‌های خود این اتفاق را دست‌کم در کوتاه‌مدت کاملاً ممکن می‌دانند، اما اغلب تحلیلگران و بخصوص فعالان بازار ارزهای دیجیتال، سرمایه‌گذاری روی آن را نوعی قمار تلقی می‌کنند؛ دارایی دیجیتالی که فقط می‌شود آن را خرید و بمحض گران‌شدن فروخت؛ البته قبل از اینکه همه همین کار را بکنند!

با وجود اینکه برخی کارشناسان معتقدند دوج‌کوین اساساً ارز دیجیتال محسوب نمی‌شود و جایی در این بازار ندارد اما حرکت هیجانی سرمایه‌گذاران خرد تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی باعث استقبال از دوج‌کوین و افزایش چشمگیر قیمت آن شده است. در حدود یک سال گذشته هزاران کاربر شبکه‌های اجتماعی ردیت، تیک‌تاک و توییتر در مقاطع مختلف با اشتراک‌گذاری پست‌ها و «میم»های مربوط به دوج‌کوین یکدیگر را تشویق کردند تا با خرید این ارز دیجیتال ارزش بازار و در نتیجه قیمت توکن آن را بالا ببرند که تا اینجا موفق هم بوده‌اند.

یکی از میم‌ها یا شوخی‌های شبکه‌های اجتماعی در رابطه با ایلان ماسک و دوج‌کوین که از کارتون «شیرشاه» برگرفته شده است

البته در کنار این خریداران خرد جوسازی‌های ایلان ماسک، مالک شرکت تسلا و اسپیس‌ایکس ماسک که یکی از ثروتمندترین افراد جهان و بنوعی نخبه‌ی اقتصادی دانسته می‌شود نیز اثرگذار بوده است: ماسک چندین‌بار درباره‌ی دوج‌کوین توییت کرده و آن را ارز دیجیتال مورد علاقه‌ی خود نامیده؛ همین کار باعث شده نام دوج‌کوین از میان هزاران ارز دیجیتال کمترشناخته شده بیرون بیاید و به یکی از بحث‌انگیزترین دارایی‌های عصر رمزارزها بدل شود که البته برخی این کار را دخالت و دستکاری در بازار می‌دانند.

ایلان ماسک، ثروتمند مشهور و مالک شرکت‌های تسلا و اسپیس‌ایکس که ۱.۵ میلیارد دلار از دارایی خود را به بیت‌کوین تبدیل کرده، در بازه‌های زمانی مختلف با اهداف نامشخص تلاش کرده با توییت‌هایش به رشد قیمت دوج‌کوین هم کمک کند

اما همه‌ی اینها هنوز کارشناسان را متقاعد نکرده که دوج‌کوین را در زمره‌ی دارایی‌های قابل اتکا جای دهند؛ بازار ارزهای دیجیتال به خودی خود جزء بازارهای پرنوسان است و این حرکت‌های هیجانی که در ادبیات این بازار اصطلاحاً «پامپ اند دامپ» یا صعود و سقوط نامیده می‌شود ورود به بازار دوج‌کوین را پرخطرتر از هر ارز دیجیتال دیگری کرده است؛ نمونه‌ی آن افزایش قیمت حدود پانصد درصدی روزهای اخیر و بعد سقوط حدود سی‌وپنج درصدی از قله بود که در فاصله‌ی پنج روز قیمت دوج‌کوین را از حدود هشت سنت به ۴۵ سنت رساند و در ادامه با نوسانات شدید به محدوده‌ی ۳۰ سنت (در زمان نگارش این مطلب) برگشت.

در چنین بازار پرنوسانی، حالِ کسانی را که با انتظار ادامه‌ی سیر صعودی و رسیدن دوج‌کوین به یک دلار، مبالغ هنگفتی به خرید آن اختصاص دادند و در فاصله‌ی چند ساعت سرمایه‌ی خود را ازدست‌رفته دیدند، مجسم کنید! گرچه برخی تحلیلگران چه در ایران چه در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی همچنان منتظر تحقق وعده‌ی ایلان ماسک یعنی سفر به ماه با دوج‌کوین نشسته‌اند، اما همان تحلیلگران چند توصیه برای خیل مشتاقان این بازار دارند: دانش خود در زمینه‌ی ارزهای دیجیتال را بالا ببرید و بدون شناخت این بازار وارد آن نشوید؛ اگر سرمایه‌های خرد دارید با احتیاط عمل کنید و تمام دارایی خود را وارد این بازار نکنید؛ و در آخر طمع را زیر پا بگذارید و پس از کسب سودی قابل قبول با این توله‌سگ بانمک خداحافظی کنید و اجازه بدهید با ایلان ماسک دوتایی به ماه بروند!

«سفر به ماه با دوج‌کوین» در شبکه‌های اجتماعی کنایه‌ای است از صعود شدید قیمت این ارز دیجیتال که البته به ایلان ماسک و پروژه‌های فضانوردی او در کنار حمایتش از دوج‌کوین ربط مستقیم دارد

و نکته‌ی پایانی که باید بخاطر داشت اینکه ما در ایران زندگی می‌کنیم و همیشه باید حواسمان به نوسانات نرخ ارز هم باشد؛ چراکه نرخ ارز دیجیتال در صرافی‌های ایرانی بر اساس معادل قیمتی آن به دلار (یا «تتر») محاسبه می‌شود؛ بعبارت دیگر، مثلاً اگر شما در یک ارز دیجیتال ۲۰ درصد سود کنید و همزمان - با توجه به تحولات سیاسی / اقتصادی داخل کشور - نرخ ارز فرضاً در همان حدود کاهش یابد، شما در بهترین حالت با نتیجه‌ی صفر - صفر از زمین بازی خارج می‌شوید.

تماشاخانه