از آبله میمون تا mpox؛ تاریخ سیاه نژادپرستی در نامگذاری بیماری‌ها

سازمان بهداشت جهانی روز چهارشنبه گذشته به دلیل شیوع سویه جدید مرگبار عفونت ویروسی آبله میمون وضعیت اضطراری بهداشت عمومی جهانی را اعلام کرد. تشخیص و گسترش سریع آن بیماری در جمهوری دموکراتیک کنگو و کشور‌های آفریقایی همسایه از سوی "تدروس آدهانوم گبریسوس" دبیرکل سازمان بهداشت جهانی "بسیار نگران کننده" توصیف شده است.

زمانی که آن بیماری برای نخستین بار مورد توجه عموم قرار گرفت دانشمندان از آن به عنوان "ویروس آبله میمون" یاد کردند. تحت فشار کارشناسان بهداشت عمومی به ویژه از کشور‌های آفریقایی سازمان بهداشت جهانی در تاریخ ۲۸ نوامبر ۲۰۲۰ میلادی نام آن بیماری را به mpox یا اِمپاکس تغیر داد. در آن زمان نشریه پزشکی "لنست" اشاره کرده بود که به دلیل مواردی از عدم قطعیت و مسائل علمی شیوع آن بیماری عادات ناگوار جوامع ما را نیز آشکار ساخته است: انگ و برچسب زنی، نژادپرستی و تبعیض.

به گزارش فرارو به نقل از شبکه خبری دولتی تی آر تی ترکیه، نشریه لنست اشاره کرده بود که کاربران در فضای مجازی نظرات نژادپرستانه و غیر قابل قبولی را بیان می‌کردند و نام آن بیماری را با عنوان "بیماری میمون ها" یاد کرده و با مردم آفریقا مرتبط می‌ساختند. این نشریه هشدار داده بود که علاوه بر تمام آسیب‌هایی که هر انگ و برچسبی به همراه دارد در مورد بیماری‌های عفونی انگ زدن به گروه‌های جمعیتی آسیب بیش تری وارد می‌سازد، زیرا افراد را از جستچوی خدمات برای تشخیص بیماری، دریافت واکسن و درمان دور می‌کند.

تاریخچه‌ای طولانی درباره بحث و جدل پیرامون نام بیماری‌ها وجود دارد و کارشناسان بهداشت عمومی در مورد عدم نامگذاری بیماری‌ها به دلیل هم نامی یا نزدیک بودن از نظر نام با مکان‌های جغرافیایی، گروه‌هایی از مردم یا حتی حیواناتی که ممکن است هیچ ارتباطی با آن بیماری نداشته باشند و هم چنین با توجه پیامد‌های جهانی همراه با باور‌های غلط در مورد منشاء و گسترش بیماری‌ها محتاط‌تر بوده اند. 

نامگذاری ممکن است چه مشکلاتی ایجاد کند؟

برای مثال، پاندمی "آنفولانزای خوکی" یا H۱N۱ در سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ میلادی از کانزاس در ایالات متحده نشئت گرفته بود، اما به دلیل  "نیرو‌های ژئوپولیتیکی" در طول جنگ جهانی اول در فاصله سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی به "آنفولانزای اسپانیایی" شهرت پیدا کرد. خبر شیوع آن بیماری در آلمان، فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده سرکوب شد یا به طور جدی مورد توجه قرار نگرفت. با این وجود، اسپانیا که همانند سوئیس در طول جنگ جهانی اول بی طرف مانده بود و رسانه‌های آن کشور هیچ ابایی از پوشش آن بیماری مسری نداشتند بیماری‌ای که باعث تضعیف جمعیت اسپانیا شده بود باعث ایجاد این تصور نادرست شد که آنفولانزای خوکی یک بیماری با منشاء اسپانیایی است.

هم چنین، تریزومی ۲۱ یا سندرم داون زمانی مونگولیسم  نامیده می‌شد که اشاره به نژاد مغول و مغولستان دارد. این موضوع به تلاش‌های هماهنگ متخصصان ژنتیک و افراد دیگر برای حذف  اصطلاحات نژادپرستانه از عنوان و نام بیماری‌ها  منجر شد. آنان اشاره کردند که در نامگذاری بیماری‌ها باید از عناوین و اصطلاحات خنثی استفاده شود.

با این وجود، به خاطر داریم که "دونالد ترامپ" رئیس جمهور وقت ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ میلادی به دلیل نامیدن سویه جدید ویروس کرونا به نام "ویروس چینی" مورد انتقاد قرار گرفت. سایر اصطلاحات مورد استفاده قانونگذاران جمهوری خواه عبارت بوده اند از "ویروس کرونای ووهان" و "آنفولانزای چینی". ترامپ در واکنش به انتقاد مطرح شده منتقدان اش  درباره تبعات نژادپرستانه و بیگانه هراسانه این عبارات لفاظی‌های خود را دو چندان کرد و از موضع خود عقب نشینی نکرد.

در آن زمان بسیاری بر این باور بودند که انتخاب چنین اصطلاحات جنجالی‌ای از سوی او با هدف پرت کردن حواس افکار عمومی از مدیریت ضعیف دولت اش برای مقابله با تعداد فزاینده موارد ابتلا به سویه جدید ویروس کرونا در ایالات متحده صورت گرفته بود. بسیاری اسحسا می‌کردند او در حال سرزنش و به خطر انداختن زندگی آمریکای‌های آسیایی تبار مقیم ایالات متحده است. در فاصله ۱۹ مارس ۲۰۲۰ میلادی تا ژوئن ۲۰۲۱ میلادی بیش از نه هزار مورد از رخداد‌های ضد آسیایی و نفرت پراکنانه علیه آسیایی تبار‌ها در ایالات متحده ثبت شده بودند.

ترامپ در کنفرانسی مطبوعاتی از "ویروس چینی" نامیدن کرونا دفاع کرده و گفته بود:"خیر، چون از چین می‌آید این به هیچ وجه نژادپرستانه نیست. من می‌خواهم دقیق باشم".

این در حالیست که عبارت دقیق تعیین شده توسط سازمان بهداشت جهانی کووید – ۱۹  یا SARS-CoV-۲  بود و اصرار ترامپ برای نامیدن آن با هر نام دیگری نادرست، مضر و احتمالا با انگیزه سیاسی بوده است. روابط ایالات متحده و چین برای مدت زمانی طولانی پیچیده و دشاوار بوده، زیرا آن دو غول اقتصادی درگیر چالش قدرت و نفوذ ژئوپولیتیکی بوده اند.

با این وجود، نشریه لنست در دسامبر ۲۰۲۲ میلادی اشاره کرده بود که برای زندگی در یک فضای "خردورزانه تمدنی" جامعه باید مسئولیت خود را بپذیرد  و "چنین اقدامات غیر قابل قبولی در انگ زدن به بیماری از طریق نام آن بیماری ها" را به شدت محکوم کند. لنست نوشته بود:" انتخاب نام‌های خنثی هنگام کشف ویروس‌ها و بیماری‌های ناشی از آن اولین گامی است که باید برداشته شود. با این وجود، این مطمئنا راه حل نهایی نخواهد بود مگر آن که رفتار انسان‌ها را تغییر دهیم".

بیشتر بخوانید:

مینو محرز: یک سال‌ونیم پیش بیمار مبتلا به آبله میمونی داشتم

تماشاخانه

بیمارستان‌های ویران در بیروت با فرشتگانی که تا پای جان برای سلامت ایستاده‌اند (فیلم)

موسیقی کلاسیک هنوز زنده است / کشف اتفاقی آثار جدیدی از بهترین آهنگسازان جهان (فیلم)

فیلم های دیگر