عصر ایران؛ رضا شاهملکی- امروز روز بزرگداشت حکیم عمر خیام است و شاید جالب باشد بدانید نظامی عروضی سمرقندی نویسنده و چامهسرای قرن ششم از شاگردان عمر خیام بود و روایت آخرین دیدار خود با حکیم را ثبت کرده است.
نظامی عروضی ابتدا حکایت آخرین ديدار با خیام را بازگفته و سپس ماجرای دلپذیر رفتن بر سر تربت حکیم را که بسیار خواندنی است:
«در سنۀ ستّ و خمس مائه، به شهر بلخ در کوی بردهفروشان در سرای «اميرابوسعيدجره»، و [....] نزول کرده بودند و من بدان خدمت پيوسته بودم. در ميان مجلس [.. ]از حجتالحق «عمر» شنيدم که او گفت: «گور من در موضعی باشد که هر بهاری، شمال بر من گل افشان میکند.» [...]دانستم که چون اویی گزاف نگويد.
چون در سنۀ ثلاثين به «نيشابور» رسيدم، چهار سال بود تا آن بزرگ روی در نقاب خاک کشيده بود. آدينهای به زيارت او رفتم و يکی را با خود ببردم که خاک او به من نمايد. مرا به گورستان «حيره» بيرون آورد و بر دست چپ گشتم.
در پايين ديوار باغی، خاک او نهاده و درختان اَمرود و زردآلو، سر از باغ بيرون کرده و چندان برگ و شکوفه بر خاک او ريخته بود که خاک او در زير گُل پنهان شده بود و مرا ياد آمد آن حکايت که به شهر «بلخ» از او شنيده بودم. گريه بر من افتاد....
نظامی عروضی،(احمدبن عمر علی سمرقندی) چهار مقاله، تصحیح علامه قزوینی