.png "عصر ایران")
۰۲ دی ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۲ دی ۱۴۰۳ - ۱۲:۵۷
قالیباف: گرانی‌های قیمت ارز و کمبود برق و گاز این روزها مشکلات زیادی برای مردم ایجاد کرده است (فیلم) واژه‌خانۀ عصر ایران
«کشور حائل» یعنی چه؟
کشورهای حائل معمولا به لحاظ سیاسی و نظامی کشورهایی ضعیف‌اند که اغلب به منظور جلوگیری از اصطکاک بین دو کشور قوی بوجود آمده یا حفظ شده‌اند.
عصر ایران - کشور یا دولت حائل (Buffer Satte) به کشوری گفته می‌شود که موجودیت سیاسی‌اش محصول موقعیت جغرافیایی‌اش بین دو کشور قوی‌تر باشد. این قبیل کشورها به "دول حائل" معروف‌اند.
کشورهای حائل معمولا به لحاظ سیاسی و نظامی کشورهایی ضعیف‌اند که اغلب به منظور جلوگیری از اصطکاک بین دو کشور قوی بوجود آمده یا حفظ شده‌اند و تمامیت ارضی و استقلال آن‌ها در اثر شرایط سیاسی سیاسی جهانی و توسط قدرت‌های بین‌المللی تضمین می‌گردد.
البته هیچ کشور/دولتی لزوما همیشه مصداق کشور حائل نیست. ممکن است کشوری که در یک دورۀ تاریخی بسیار قدرتمند بوده، در دوره‌ای دیگر در وضعیتی قرار گیرد که مصداق کشور/دولت حائل باشد.
مثلا در اوایل قرن بیستم، مشخصا پس از انقلاب مشروطه، ایران در کنار افغانستان و تایلند مصداق یک کشور حائل بود. هر سه کشور استقلال خود را بیشتر مدیون معاهدات بین بریتانیا و روسیه بودند تا قدرت نظامی و سیاسی خودشان.
در واقع اگر روسیه و بریتانیا رقیب و بازدارندۀ یکدیگر نبودند، هیچ بعید نبود که یکی از این دو کشور، ایران را مستعمرۀ خودش سازد یا به زور تصرف کند.
اتیوپی نیز در اوایل قرن بیستم از کشورهای حائل بود و با معاهده‌ای که بین بریتانیا، فرانسه و ایتالیا امضا شد، به استقلال رسید. بعدها هنگامی که فرانسه و بریتانیا دیگر حاضر به جنگ برای حفظ استقلال این کشور نبودند، اتیوپی به تصرف ایتالیا درآمد.
اگر یک کشور حائل آن قدر قوی شود که مستقلال بتواند از مرزها و قلمروی خود دفاع کند، دیگر کشور حائل به حساب نمی‌آید.
پس از پایان جنگ جهانی دوم، ارتش شوروی حاضر نبود از آذربایجان ایران خارج شود و روس‌ها تمایل داشتند این بخش از خاک ایران را جدا کرده و به جمهوری آذربایجان، که یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی بود، ملحق سازند.
رئیس‌جمهور وقت آمریکا، هری ترومن، بعدها مدعی شد که اولتیماتوم او به استالین، باعث خروج ارتش سرخ از خاک ایران شده است. اگرچه اکثر مورخان این ادعای ترومن را رد کرده‌اند و سندی در تایید آن پیدا نشده، ولی فشارهایی از سوی وزیر خارجۀ آمریکا به دولت شوروی وجود داشت که ارتش شوروی هر چه زودتر ایران را تخلیه کند.
مثلا جیمز بیرنز وزیر خارجه آمریکا در یادداشتی به تاریخ 14 اسفند 1324 خورشیدی (5 مارس 1946) به ویاچسلاو مولوتوف وزیر خارجه شوروی چنین نوشت:
«از آنجا که مهلت اعلام شده برای خروج سپاهیان بیگانه از ایران به پایان رسیده و از آنجا که تنها شوروی است که بی اعتنا به اعتراض دولت ایران، هنوز سپاهیان خود را در این کشور نگه داشته‌است، دولت ایالات متحده، ضمن ابراز نگرانی اعلام می‌کند که نمی‌تواند در برابر این وضع بی اعتنا باقی بماند. روابط دو کشور آمریکا و شوروی در طول جنگ علیه دشمنی مشترک، به گونه دوستانه‌ای افزایش یافت. از آن پس ما همیار یکدیگر در سازمان ملل متحد بودیم. اینک دولت ما به‌طور جدی امیدوار است که شوروی، به خاطر گسترش اعتماد بین‌المللی که لازمه صلح‌آمیز همه ملل جهان است، هر چه زودتر سپاهیان خود را از خاک ایران فرابخواند.»
پس از اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ به دست متفقین (آمریکا، انگلیس، شوروی)، معاهده‌ای بین ۳ کشور امضا شد که ۶ ماه پس از اتمام جنگ جهانی دوم، نیروهایشان را از خاک ایران خارج کنند. آمریکا و انگلیس تخلیه کردند، اما شوروی امتناع می‌ورزید، اما نهایتا در اثر فشارهای نرم بین‌المللی و زیرکی احمد قوام نخست وزیر ایران، ارتش سرخ از آذربایجان ایران خارج شد.
کل این ماجرا، صرفنظر از ادعای احتمالا کذب هری ترومن، نشان‌دهندۀ موقعیت حائل ایران در آن زمان است. یعنی دولت ایران به تنهایی و مستقلا نمی‌توانست از قلمروی تحت حاکمیتش دفاع کند و باید دیگران به استالین هشدار می‌دادند که ارتش خودش را از خاک ایران خارج کند.
سوئیس نیز در جنگ جهانی دوم، به نوعی کشوری حائل بود که استقلال و تمامیت ارضی‌اش توسط قدرت‌های جهانیِ مخالفِ آلمان نازی تضمین می‌شد. فنلاند نیز پس از جنگ جهانی دوم تقریبا چنین وضعیتی داشت. یعنی اگر جهان غرب نبود، شوروی به راحتی فنلاند را تسخیر می‌کرد و استقلال و موجودیت سیاسی این کشور را از بین می‌برد.
با این حال سوئیس و فنلاند در دوران جنگ جهانی دوم و پس از آن، تفاوتی ویژه با ایران در دوران جنگ جهانی اول داشتند؛ زیرا سوئیس و فنلاند هم‌پیمان کشورهای غربی بودند، ولی استقلال سیاسی ایران در پایان عصر قاجاریه، نه محصول حمایت بریتانیا از ایران بلکه محصول رقابت بریتانیا با روسیه بود.
در واقع روسیۀ تزاری نیز در برابر بریتانیا نقشی بازدارنده ایفا می‌کرد و این طور نبود که صرفا بریتانیا مانع زیاده‌خواهی ارضی یا سیاسی روسیه در قبال ایران باشد.
اوکراین نیز یک کشور حائل بین روسیه و جهان غرب بود و جنگ اوکراین محصول هراس روسیه نسبت به از دست رفتن موقعیت حائل اوکراین بوده است. کشورهای حائل را کشورهای ساندویچ یا ساندویچ‌شده (sandwiched) نیز می‌نامند. Sandwich یعنی "در تنگنا قرار دادن". کشور حائل نیز در تنگنای رقابت دو یا چند کشور قوی‌تر قرار دارد.
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
این ۵ اپلیکیشن کودک شما رو به خطر می اندازد آیا قیمت بنزین به زودی افزایش خواهد یافت؟ برنامه آمریکا برای تسلط بر کشورها یکی از دو چیز است (فیلم) مشهد/ شعله‌های نزاع مرگباری که از پای منقل پاچین‌ها زبانه کشید سرنگونی یک هواپیمای اف-18 آمریکایی هنگام حمله به یمن شایعه استعفای پزشکیان از کجا آمد؟ سلاح کنترلی اوکراینی با برد ریموت 1200 متر(عکس) عضو شورای شهر تهران: «امروز در جامعه بی‌حجابی و ولنگاری اجرا می‌شود» رهبرانقلاب: تبیین مسائل روز یک وظیفه بسیار مهم است (فیلم) پزشکیان: اگر من با بچه‌های خودم توانسته‌ام اینجا باشم به خاطر همسرم بوده است (فیلم) دیدنی های امروز؛ از سالروز تولد استالین تا گرامیداشت نخستین طلوع زمستانی در انگلیس حکم گنج یاب معروف ایران صادر شد پرداخت خسارت افت قیمت خودرو توسط بیمه شخص ثالث (فیلم) رهبری : تبیین مسائل روز وظیفه بسیار مهم مداحان است / امروز شبهه افکنی از کارهای اساسی دشمن است کشف نشانه های مادرسالاری در گیلان باستان (+عکس)
اخبار و تحلیل های ترکیه