روستایی که بافت سنتی خانه‌ها، وجود قنات‌ها و آب انبار‌های بی‌شمار به قدمت تاریخی‌ آن اشاره دارد. جمعیت ساکن و دائم این روستا حدود ۲۰۰ نفر و جمعیت غیر دائمش بیش از هزار و ۵۰۰ نفر و مساحت آن حدود ۱۲ کیلومتر مربع است.

این روز‌ها آن چه این روستا را از سایر مناطق گناباد متمایز کرده و خبرساز شده، همین موضوع زاد و ولد است که به گفته ساکنانش این اتفاق چند علت اساسی و مورد بحث دارد.

در کوچه‌های روستا که قدم می زنی خبری از هیاهوی بچه‌ها نیست؛ چند سالمند را مشاهده می‌کنم که مشغول به امورات کشاورزی خود هستند.

با آن‌ها به گفت و گو می‌نشینم؛ از آن‌ها می‌پرسم چرا به تنهایی کار‌های کشاورزی را انجام می‌دهند؟ پیرمردی ۸۳ ساله در جوابم می‌گوید: چهار پسر دارم کارمند هستند و از روستا مهاجرت کرده اند و من به تنهایی نمی توانم محصولات کشاورزی نظیر گندم، جو و عدس را بکارم، دیگر در توانم نیست به تنهایی کار‌های کشاورزیم را انجام دهم.

پیرزنی هم می‌گوید: اکثرا به خاطر خشکسالی از این روستا مهاجرت کرده اند و جوانی برای زندگی در این روستا نیست.

پیرمردی دیگر هم که مشغول کاشت نهال میوه است از وضعیت نامناسب کشاورزی در این روستا می‌گوید: زمین‌های کشاورزی در بالا و پایین روستا به حال خود رها شده اند و کشاورزی در این روستا دیگر رونق گذشته را ندارد.

خشکسالی‌های پی در پی

فردوسی عضو شورای اسلامی روستای دیسفان می‌گوید: ساکنین این روستا در حال حاضر ۷۰ تا ۸۰ سال به بالا سن دارند و از سن باروری خارج شده اند، در حالی که در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ هر کدامشان ۶ تا ۸ و بعضا ۱۰ تا فرزند داشته اند.

او می‌افزاید: جوانان روستا به علت تحصیلات عالیه و به علت خشکسالی‌ های پی در پی و عدم توجیه اقتصادی ترجیح دادند وارد کلان شهر‌ها شوند.

مهاجرت برای کسب تحصیلات عالیه

عضو شورای اسلامی روستای دیسفان ادامه می‌دهد: روستای دیسفان در گذشته چهار مدرسه داشت که شامل پایه‌های تحصیلی مختلف بود و کودکان و نوجوانان ما مشکلی در زمینه تحصیل نداشتند اما به مرور زمان کاهش جمعیت باعث تعطیلی همه این مدارس شد. پس از آن، دو مدرسه به بخش خصوصی واگذار و یکی از آن‌ها تبدیل به زا‌ئرسرا شد و ما با کمک اعضای شورای اسلامی دیسفان آخرین مدرسه را به خانه ورزش تغییر کاربری دادیم.

فردوسی بیان می‌کند: با وجودی که کمبود امکانات آموزشی افراد زیادی را وادار به مهاجرت از دیسفان کرده اما این روستا زادگاه افراد تحصیل کرده است که برخی از آن‌ها به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.

او تصریح می‌کند: از میان این افراد می‌توانیم به مرحوم آیت‌الله فیض که در نجف اشرف تحصیل کرده و از مفاخر خراسان است، آقای صلاحی که اولین مدرسه در گناباد را تاسیس کرده و همچنین دکتر فاطمه فیض دیسفانی که در مشهد طبابت می‌کند، اشاره کنیم.

در ۱۸ سال اخیر فقط یک تولد!

حسین مرادی بخشدار بخش کاخک می‌گوید: متاسفانه از سال ۱۳۸۲ به بعد تنها یک مورد تولد در روستای دیسفان داشتیم. قبل از سال ۱۳۶۵ جمعیت این روستا بالای هزار نفر بوده که با گذشت زمان، جمعیت این روستا کاهش پیدا کرده است.

او می‌افزاید: دو دهه خشکسالی، تحصیلات عالیه‌ جوانان روستا و مهاجرت به شهر‌های بزرگ و عدم بازگشت به روستا به علت فراهم نبودن زمینه زندگی، از عوامل کاهش جمعیت در این روستا بوده است.

سالمندان بیش از ۱۳ درصد جمعیت گناباد را تشکیل می دهند

لیلا صادق مقدم عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی گناباد می‌گوید: ما در قرن بیستم سالمندی را به عنوان یک موفقیت و در قرن ۲۱ به عنوان یک چالش به حساب می آوردیم و ایران هم مستثنی از این شرایط نیست؛ در سال ۱۴۱۰ هجری شمسی به عنوان سالمند‌ترین کشور منطقه غرب آسیا خواهیم بود و نیاز است تا آمادگی‌های زیادی را برای این بحران در کشور داشته باشیم.

او می‌افزاید: گروه سنی میانسالان از ۳۰ تا ۶۰ سال با ۳۹.۸ درصد و گروه سنی کودکان زیر ۵ سال با ۳۹.۹ درصد، به ترتیب بیشترین و کمترین گروه‌های جمعیتی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی گناباد را تشکیل می‌دهند.

دکترای سلامت سالمندی باور عمومی غلط که سنین بارداری ایمن برای یک زن را از سن ۲۵ تا ۳۵ سال اعلام می‌کند، یکی از مهمترین چالش‌ها در موضوع جمعیت می داند و ادامه می‌دهد: آخرین یافته‌های علمی حاکی از این است که بهترین سن بارداری ایمن و بالاترین قدرت باروری زنان بین سنین زیر ۲۰ سال تا بالای ۳۵ سال است و زنان در زیر ۲۰ سال، بهترین ساختار بیولوژیکی را برای باروری دارند؛ به همین دلیل باید تلاش شود تا سن ازدواج را تا حد معقول پایین بیاوریم.

صادق مقدم تصریح می کند: یکی از مهمترین چالش‌ها در موضوع جمعیت کم شدن آمار موالید است که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴ نرخ موالید در حال افزایش بوده اما این آمار پس از سال ۱۳۹۴ با شیب تندی رو به افول گذاشته است و تعداد موالید در سال ۱۳۹۸ نیز به شدت روند کاهشی داشته به طوری که این کاهش در ۵۰ سال اخیر بی سابقه اعلام شده است.

گناباد یکی از مسن‌ترین شهر‌های کشور

علی آراسته رئیس اداره بهزیستی گناباد می‌گوید: گناباد به عنوان یکی از مسن‌ترین شهر‌های کشور است که از این نظر شرایط بسیار خاصی دارد.

او می‌افزاید: ۱۲.۳۰ درصد جمعیت بیش از ۹۰ هزار نفری گناباد را سالمندان تشکیل می‌دهند و گناباد دومین شهرستان سالمند کشور است.

رئیس اداره بهزیستی گناباد ادامه می‌دهد: به خاطر تداوم پدیده خشکسالی و پیامد‌های اجتماعی و اقتصادی آن، مهاجرت از این شهرستان به دیگر نقاط خراسان رضوی و شهر‌های دیگر کشور افزایش یافته و تعداد سالمندان گناباد در سال‌های گذشته بسیار زیاد شده است.

تداوم پدیده مهاجرت از روستا به شهر باعث نابودی کامل آبادی و شکوفایی می‌شود چرا که انحطاط یک روستا چیزی شبیه از بین رفتن یک تمدن است، به ویژه روستا‌هایی مانند دیسفان که از قدمت بالایی برخوردار هستند، اکنون با تامین زیرساخت‌ها و ارائه تسهیلات لازم می‌توان علاوه بر جلوگیری از مهاجرت، بر رونق و شکوفایی روستا‌ها افزود.