در برخی موارد، بدن ممکن است قادر به مهار باکتری سل نباشد. این بیشتر در مواردی که سیستم ایمنی به واسطه بیماری یا استفاده از برخی داروها ضعیف شده است، رخ می دهد.

سل یک بیماری عفونی است که به طور معمول ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد، اگرچه می تواند اندام های دیگر بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد. سل می تواند از طریق قطرات تنفسی حاوی باکتری بیماری‌زا از فرد بیمار به افراد دیگر سرایت کند. این بیماری می تواند مرگبار باشد، اما در بسیاری از موارد، سل قابل پیشگیری و قابل درمان است.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "مدیکال نیوز تودی"، بیماری سل در گذشته یکی از دلایل اصلی مرگ و میر مردم در جهان بود. با بهبود شرایط زندگی مردم و معرفی آنتی بیوتیک ها، شیوع سل نیز به میزان قابل توجهی در کشورهای صنعتی کاهش یافت.

با این وجود، در دهه 1980، تعداد موارد ابتلا به سل بار دیگر افزایش یافت. سازمان بهداشت جهانی سل را بین 10 دلیل اصلی مرگ و میر افراد در جهان قرار داده و آن را دلیل اصلی مرگ ناشی از یک عامل عفونی منفرد گزارش کرده است.

بنابر برآورد سازمان بهداشت جهانی، تقریبا 10 میلیون نفر طی سال 2018 در سراسر جهان به سل مبتلا شده و 1.5 میلیون نفر جان خود را به واسطه این بیماری از دست دادند.

بیشتر افرادی که تحت تاثیر بیماری سل قرار گرفتند، ساکن قاره آسیا بودند. با این وجود، سل همچنان به عنوان یک موضوع نگران کننده در بسیاری از مناطق جهان، از جمله آمریکا باقی مانده است.

در حال حاضر، مقاومت به آنتی بیوتیک دلیل نگرانی های مجدد کارشناسان درباره بیماری سل است. برخی سویه های بیماری به موثرترین گزینه های درمان واکنش نشان نمی دهند. در این شرایط، درمان سل دشوار است.

بیماری سل چیست؟

فرد ممکن است پس از استشاق باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) به بیماری سل مبتلا شود.

زمانی که سل ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد، بیماری بیشترین قدرت سرایت به دیگران را دارد، اما یک فرد به طور معمول فقط پس از تماس مستقیم با یک فرد مبتلا به این نوع سل بیمار می شود.

عفونت سل (سل نهفته)

باکتری سل می تواند در بدن فرد وجود داشته باشد و هرگز موجب بروز علائم نشود. در بیشتر افراد، سیستم ایمنی می تواند باکتری را مهار کرده و از تکثیر آن و بروز بیماری جلوگیری کند. در این مورد، فرد به عفونت سل مبتلا بوده، اما بیماری فعال نخواهد داشت.

پزشکان از این شرایط به عنوان سل نهفته نام می برند. فرد ممکن است هرگز علائمی را تجربه نکند و از ابتلا به عفونت نیز آگاه نباشد. همچنین، خطر انتقال سل نهفته به فرد دیگر وجود ندارد. با این وجود، فرد مبتلا به سل نهفته هنوز هم به درمان نیاز دارد.

بیماری سل (سل فعال)

در این شرایط، باکتری ها می توانند تکثیر شده و موجب بروز علائم شوند که به سل فعال منجر می شود. افراد مبتلا به سل فعال می توانند عفونت را گسترش دهند.

خطر ابتلا به سل فعال در این موارد بیشتر است:

- هر فردی که دارای سیستم ایمنی ضعیف است

- هر فردی که طی دو تا پنج سال گذشته برای نخستین بار به این عفونت مبتلا شده است

- بزرگسالان مسن و کودکان

- افرادی که به خود مواد مخدر تزریق می کنند

- افرادی که درمان مناسب برای بیماری سل در گذشته را دریافت نکرده اند

نشانه های هشداردهنده اولیه

اگر فردی موارد زیر را تجربه می کند باید به پزشک مراجعه کند:

- سرفه مداوم، حداقل سه هفته ادامه داشته است

- خلط هنگام سرفه که ممکن است حاوی خون باشد

- بی اشتهایی و کاهش وزن

- احساس خستگی و ناخوشی کلی

- تورم در گردن

- تب

- تعریق شبانه

- سینه درد

نکته(تفاوت سرفه در بیماری سل و کرونا): سرفه از علائم بیماری کووید-19 نیز محسوب می شود. اما از آنجایی که این بیماری(کرونا) بافت ریه را تحریک می کند، سرفه مرتبط با آن خشک و پایدار است. این شرایط با تنگی نفس و درد عضلانی همراهی می شود. بنابراین شرایط مذکور با سرفه های ناشی از بیماری سل تفاوت دارد.
سرفه خشک موجب تولید خلط نمی شود. این نوع سرفه به طور معمول از پشت گلو آغاز شده و صدایی خشن تولید می کند. سرفه خشک موجب پاکسازی مسیرهای هوایی نمی شود، از این رو، افرادی که با این نوع سرفه مواجه هستند آن را سرفه ای ناخوشایند توصیف می کنند.

علائم

سل نهفته: فرد مبتلا به سل نهفته هیچ علائمی نخواهد داشت و هیچ آسیبی نیز در آزمایش تصویربردرای پرتو اکس مشاهده نخواهد شد. با این وجود، آزمایش خون یا آزمایش خراش پوست می توانند ابتلا به عفونت سل را نشان دهند.

سل فعال: فرد مبتلا به بیماری سل ممکن است سرفه ای که خلط تولید می کند، خستگی، تب، لرز، و بی اشتهایی و کاهش وزن را تجربه کند. علائم به طور معمول با گذشت زمان تشدید می شوند اما همچنین می توانند خودبخود از بین رفته و دوباره شکل بگیرند.

فراتر از ریه ها

سل به طور معمول ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد، اگرچه علائم می توانند در قسمت های دیگر بدن نیز شکل بگیرند. این شرایط در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر شایع است.

سل می تواند موجب موارد زیر شود:

- تورم مداوم غدد لنفاوی یا غدد متورم

- شکم درد

- مفصل یا استخوان درد

- سردرگمی

- سردرد مداوم

- تشنج

تشخیص

فرد مبتلا به سل نهفته هیچ علائمی نخواهد داشت اما عفونت می تواند در آزمایش ها تشخیص داده شود. در موارد زیر افراد باید در پی انجام آزمایش سل باشند:

- تماس با فرد مبتلا به سل یا فردی که در معرض خطر این بیماری بوده است

- حضور در کشوری با نرخ بالای ابتلا به سل

- کار در محیطی که سل ممکن است وجود داشته باشد

پزشک پرسش هایی را درباره هر نوع علائم و سابقه پزشکی فرد مطرح خواهد کرد. همچنین، وی یک معاینه بدنی را انجام خواهد داد که شامل گوش دادن به صدای ریه ها و بررسی تورم در غدد لنفاوی می شود.

دو آزمایشی که می توانند وجود باکتری سل را نشان دهند، شامل موارد زیر می شوند:

- آزمایش خراش پوست برای سل

- آزمایش خون برای سل

اما این آزمایش ها نمی توانند تهفته یا فعال بودن سل را نشان دهند. برای بیماری سل فعال، پزشک ممکن است آزمایش خلط و تصویربرداری پرتو اکس را تجویز کند.

هر فرد مبتلا به سل بدون در نظر گرفتن نهفته یا فعال بودن عفونت نیازمند درمان است.

درمان

با تشخیص زودهنگام و مصرف آنتی بیوتیک های مناسب، بیماری سل قابل درمان است.

نوع درست آنتی بیوتیک و طول دوره درمان به موارد زیر بستگی خواهد داشت:

- سن و سلامت کلی فرد

- نهفته یا فعال بودن سل

- مکان عفونت

- این که سویه باکتری به دارو مقاوم است یا خیر

شرایط درمان برای سل نهفته می تواند متغیر باشد. این ممکن است شامل مصرف یک آنتی بیوتیک یک بار در هفته به مدت 12 هفته یا هر روز برای نه ماه شود.

درمان برای سل فعال شامل مصرف چندین دارو برای شش تا نه ماه می شود. زمانی که فرد به یک سویه باکتری سل مقاوم به دارو مبتلا باشد، درمان پیچیده‌تر خواهد بود.

در صورت ابتلا به نوع مقاوم به داروی سل، درمان می تواند تا دو سال یا بیشتر نیز ادامه داشته باشد و داروهای مورد استفاده می توانند موجب برخی عوارض جانبی مانند ناشنوایی، نابینایی، افسردگی و حتی خودکشی شوند.

تکمیل دوره درمان ضروری است، حتی اگر علائم از بین رفته باشند. اگر فردی مصرف دارو را زودهنگام متوقف کند، برخی باکتری ها می توانند زنده باقی مانده و نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم شوند. در این مورد، فرد ممکن است با سل مقاوم به دارو مواجه شود.

با توجه به قسمت های بدن که تحت تاثیر سل قرار گرفته اند، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها را نیز تجویز کند.

از داروهای مورد استفاده برای درمان سل می توان به ایزونیازید، ریفامپین و ریفاپنتین اشاره کرد.

دلایل

باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس دلیل بیماری سل است. آنها می توانند از طریق قطرات تنفسی تولید شده توسط فرد آلوده به واسطه سرفه، عطسه، خنده یا صحبت در هوا پخش شده و به دیگران منتقل شوند.

فقط افراد مبتلا به سل فعال می توانند عفونت را به دیگران منتقل کنند. با این وجود، بیشتر افراد مبتلا به بیماری پس از درمان مناسب برای حداقل دو هفته دیگر موجب انتقال باکتری ها نمی شوند.

پیشگیری

از جمله روش های پیشگیری از آلوده کردن دیگران به سل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تشخیص و دریافت درمان به موقع

- حفظ فاصله از دیگران تا زمانی که دیگر خطر عفونت وجود نداشته باشد

- پوشیدن ماسک، پوشاندن دهان و تهویه مناسب هوای اتاق

- واکسیناسیون سل

عوامل خطر

افرادی با سیستم ایمنی ضعیف احتمال بیشتری دارد به سل فعال مبتلا شوند. از جمله دلایل ضعف سیستم ایمنی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اچ‌آی‌وی

برای افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی، سل توسط پزشکان به عنوان یک عفونت فرصت طلب در نظر گرفته می شود. این به معنای آن است که فرد مبتلا به اچ‌آی‌وی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل و تجربه علائم شدیدتر نسبت به فردی با یک سیستم ایمنی سالم قرار دارد.

درمان سل برای افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی می تواند پیچیده باشد، اما پزشک می تواند یک برنامه درمان جامع که به هر دو شرایط رسیدگی می کند را تهیه کند.

به گفته سازمان بهداشت جهانی، سل یکی از دلایل اصلی مرگ افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی است.

سیگار کشیدن

استفاده از تنباکو و قرار گرفتن در معرض دود دست دوم آن خطر ابتلا به سل را افزایش می دهد. همچنین، این عوامل درمان بیماری را دشوارتر کرده و احتمال عود آن پس از درمان را نیز افزایش می دهند.

ترک سیگار و پرهیز از تماس با دود آن می تواند خطر ابتلا به سل را کاهش دهد.

شرایط دیگر

برخی دیگر از مسائل سلامت که موجب ضعف سیستم ایمنی بدن شده و می توانند خطر ابتلا به سل را افزایش دهند، عبارتند از:

- وزن کم بدن

- اختلالات سوء مصرف مواد

- دیابت

- سیلیکوز (التهاب‌ مزمن‌ ريه‌ها ناشي‌ از استنشاق‌ غبار سيليكا)

- بیماری شدید کلیه

- سرطان سر و گردن

همچنین، برخی درمان های پزشکی مانند پیوند اعضا، در عملکرد سیستم ایمنی بدن اختلال ایجاد می کنند.

حضور در کشوری که سل در آن شایع است نیز می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

عوارض

بدون درمان مناسب، سل می تواند مرگبار باشد.

در صورت پخش شدن در سراسر بدن، عفونت می تواند موجب بروز مشکلاتی در سیستم قلبی‌عروقی و عملکرد متابولیک شود.

همچنین، سل می تواند به گندخونی (سپسیس) منجر شود که این عفونت به طور بالقوه زندگی فرد را در معرض خطر قرار می دهد.

چشم انداز

عفونت سل فعال مسری است و در صورت عدم درمان، به طور بالقوه زندگی فرد را در معرض خطر قرار می دهد. با این وجود، بیشتر موارد قابل درمان هستند، به ویژه اگر بیماری زود تشخیص داده شود.

هر فردی که در معرض خطر زیاد ابتلا به سل قرار دارد یا هر یک از علائم این بیماری مواجه است باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کند.

-------------------------------------------------------------

بیشتر بخوانید: