آنوکسی (Anoxia) یا بی اکسیژنی زمانی رخ می دهد که دریافت اکسیژن توسط بدن یا مغز در انسان متوقف می شود. این شرایط می تواند فوق العاده مضر باشد و حتی زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "مدیکال نیوز تودی"، آنوکسی شکلی شدید از هیپوکسی (Hypoxia) یا کاهش اکسیژن در بافت های بدن است. هیپوکسی زمانی رخ می دهد که جریان اکسیژن به یک بخش از بدن انسان، مانند مغز، کاهش می یابد. آنوکسی زمانی رخ می دهد که بدن هیچ اکسیژنی دریافت نمی کند. این شرایط می تواند به آسیب هیپوکسیک-آنوکسیک منجر شود.

کمبود اکسیژن می تواند موجب آسیب شدید یا حتی مرگ شود، از این رو هر فردی که مشکوک به هیپوکسی است باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک پزشکی دریافت کند.

تنها حدود چهار دقیقه بی اکسیژنی می تواند موجب آسیب مغزی دائمی شود.

کمبود اکسیژن در مغز موجب مرگ سلول های مغزی می شود و می تواند احتمال آسیب مغزی یا مرگ را افزایش دهد.

علائم

نشانه ها و علائم زیر در آنوکسی خفیف دیده می شوند:

نوسانات خلقی یا تغییراتی در شخصیت یا داوری

دشواری در تکلم، صحبت بریده بریده، یا فراموش کردن واژه ها

ضعف

احساس سرگیجه یا گیجی

ناتوانی در تمرکز

از دست دادن حافظه

سردرد

دشواری در راه رفتن

مشکلاتی در هماهنگی

هرچه مدت زمان بی اکسیژنی طولانی‌تر باشد، علائم آشکارتری شکل می گیرند. تجربه آنوکسی برای چندین دقیقه می تواند موجب موارد زیرا شود:

از دست دادن هوشیاری

زمین خوردن یا از حال رفتن

تشنج

توهمات

ذکر این نکته اهمیت دارد که علائم آنوکسی ممکن است بلافاصه ظاهر نشوند، زیرا مغز می تواند پیش از ظهور علائم کاهش اکسیژن را برای چند دقیقه جبران کند.

علائم اولیه ممکن است خفیف باشند، یا ممکن است فرد در ابتدا آنها را نادیده بگیرد. با این وجود، توجه پزشکی فوری برای موارد آنوکسی حیاتی است.

انواع

برخی از انواع مختلف آنوکسی شامل موارد زیر می شوند:

آنوکسی آنمیک

آنوکسی آنمیک زمانی رخ می دهد که هموگلوبین کافی در خون فرد وجود ندارد، یا هموگلوبین موجود ناکارآمد شده است.

هموگلوبین اکسیژن را از طریق جریان خون به سراسر بدن انتقال می دهد. اگر هموگلوبین در ارسال اکسیژن کافی به اندام ها ناتوان باشد ممکن است در نهایت کارایی خود را از دست بدهد.

آنوکسی سمی

آنوکسی سمی از ارسال کارآمد اکسیژن توسط خون به سراسر بدن جلوگیری می کند. این شرایط می تواند پس از خوردن، جذب، یا تنفس برخی سموم یا دیگر مواد شیمیایی مضر، مانند مونوکسید کربن، شکل بگیرد.

آنوکسی راکد

آنوکسی راکد زمانی رخ می دهد که خون به مغز یا دیگر بخش های بدن که برای ارائه عملکرد درست به این مایع نیاز دارند، نمی رسد. این شرایط به نام آسیب هیپوکسیک‌ایسکمیک نیز شناخته می شود. مشکلات قلبی عروقی، مانند یک سکته مغزی یا نارسایی قلبی، اغلب دلیل آنوکسی راکد هستند.

آنوکسی آنوکسیک

آنوکسی آنوکسیک زمانی رخ می دهد که اکسیژن کافی برای حصول اطمینان از عملکرد درست بدن وجود ندارد. این شرایط می تواند به واسطه قرار گرفتن در ارتفاعات بالا، جایی که میزان اکسیژن هوا محدود است، رخ دهد.

دلایل

موقعیت های مختلفی می توانند به آنوکسی منجر شوند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ایست قلبی یا تنفسی

خفگی

اوردوز مواد مخدر

تنفس مونوکسید کربن یا دود

از دست دادن خون که موجب افت فشار خون می شود

ضربان قلب نامنظم یا عضلات قلب آسیب دیده که در پمپاژ خون و اکسیژن به سمت مغز ناتوان است

رویدادهای قلبی عروقی دیگر، مانند حمله قلبی، سکته مغزی، یا نارسایی قلبی

یک حمله آسم حاد

یک شوک الکتریکی شدید

قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی سمی و مسمویت

ارتفاعات زیاد، جایی که سطوح اکسیژن کم است

شرایطی نزدیک به غرق شدن

تامین اکسیژن ناکافی یا ایست قلبی حین بیهوشی عمومی

سینه پهلو

سطوح هموگلوبین کم در خون

کم خونی داسی شکل یا تالاسمی

تشخیص

اگر فردی علائم مربوط به آنوکسی را نشان دهد، پزشک احتمالا چندین آزمایش را در تلاش برای تعیین دلیل و ارائه تشخیص دقیق انجام می دهد.

این آزمایش ها شامل موارد زیر می شوند:

آزمایش خون

اسکن MRI

اسکن fMRI

سی‌تی اسکن

الکتروانسفالوگرام (EEG) برای آزمایش فعالیت الکتریکی مغز بیمار

درمان

انتخاب روش درمانی به دلیل آنوکسی و مدت زمانی که فرد بدون اکسیژن سپری کرده است، بستگی دارد.

اولویت اصلی برای پزشک بازگرداندن سطوح اکسیژن بیمار به حالت عادی است. این می تواند شامل انجام عملیات احیا قلب و عروق (CPR) یا استفاده از شوک الکتریکی برای کمک به افزایش سطوح اکسیژن فرد باشد.

هرچه بیمار سریع‌تر درمان را دریافت کند و سطوح اکسیژن سریع‌تر به حالت عادی باز گردد، احتمال احیای کامل وی بیشتر می شود. درمان سریع می تواند احتمال بروز عوارض بیشتر را کاهش دهد.

درمان عوارض آنوکسی ممکن است شامل موارد زیر شود:

فیزیوتراپی برای کمک به کسب کنترل دوباره روی عملکردهای حرکتی

گفتاردرمانی برای کمک به احیای توانایی صحبت کردن یا بلع

مشاوره یا روان درمانی برای کمک به تنظیم هر گونه تغییر زندگی

کاردرمانی برای کمک به فرد در سازگاری با روال های جدید

سرگرمی درمانی برای کمک به فرد به منظور حضور در جامعه و تداوم فراگیری چیزهای جدید

درمان ممکن است در یک مرکز توانبخشی که در زمینه کمک به افراد مبتلا به آسیب های مغزی تخصص دارد، انجام شود.

اثربخشی هر درمانی برای آنوکسی به عوامل مختلفی بستگی دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن

مدت زمان محرومیت مغز از اکسیژن

تجربه کما و مدت زمان آن

به طور معمول، افراد جوان نسبت به آنهایی که بیش از 50 سال سن دارند، سریع‌تر بهبود می یابند. بهبود و پیشرفت خوب در ماه نخست درمان ممکن است نتایج مطلوبتری را در ادامه موجب شود، اما امکان تعیین چگونگی روند احیا و بهبودی ممکن است بیش از یک سال زمان ببرد.