تنفیذ دوازدهم؛ مروری بر 11 آیین در 38 سال

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- اشاره مقام معظم رهبری در مراسم تنفیذ امروز به این که «ملت ایران 12 مرتبه نقش آفرینی کرده در انتخاب مدیران طراز اول کشور» انگیزه ای است تا11 آیین قبلی را مرور کنیم:

1- نخستین مراسم تنفیذ یا امضای حکم ریاست جمهوری طبعا پس از انتخاب ابوالحسن بنی صدر به عنوان اولین رییس جمهوری ایران و در 15 بهمن 1358 برگزار شد.

روزنامه ها قبل از مراسم از اصطلاح «تنفیذ» استفاده نکردند و نوشتند اولین رییس جمهور در حضور امام خمینی سوگند یاد می کند.

حال آن که مطابق قانون اساسی تحلیف در مجلس شورای اسلامی برگزار می شود و چون در آن زمان هنوز مجلس تشکیل نشده بود پنداشتند مراسم تحلیف است.

یا شاید به این خاطر که در قانون اساسی واژه « تنفیذ» نیامده و امضای فرمان ریاست جمهوری در زمره «وظایف و اختیارات» رهبری برشمرده شده است.

امام خمینی اما در متن حکم واژه «تنفیذ» را به کار بردند و با کلمه «نصب» به شایبه های برخی چهره های سنتی که رأی مردم را کافی نمی دانستند پایان دادند. یادمان باشد بخشی از این آرا حاصل مشارکت گسترده زنان بود در حالی که در این نگاه زنان اساسا حق رأی نداشتند.

مهم ترین حاشیه مراسم تنفیذ بنی صدر اختلال در پخش تلویزیونی بود. این اتفاق به دخالت های صادق قطب زاده مدیر پیشین صدا و سیما و رقیب بنی صدر نسبت داده شد اما موسوی خویینی ها نماینده امام و عضو شورای سرپرستی صدا و سیما مسؤولیت آن را بر عهده گرفت و از نمایندگی امام هم استعفا کرد تا مسؤولیتی متوجه رهبری فقید انقلاب نباشد.

 2-دومین مراسم به قاعده باید 4 سال بعد برگزار می شد اما به خاطر عزل بنی صدر در پایان خرداد 1360 دو ماه بعد و در 11مرداد آن سال و در پی انتخاب محمد علی رجایی برگزار شد.

 فضای سیاسی تحت تأثیر انفجار هفتم تیر و ترورها بود و شهید رجایی نیز سخنان را با درود به روح « سید الشهدای انقلاب اسلامی سید محمد حسین بهشتی» به پایان بُرد. نام کامل و درست البته « سید محمد حسینی بهشتی» بود.

امام برای روحیه بخشی به حاضران گفتند: آقای رجایی امروز رییس جمهور شده و تا دیروز نخست وزیر بود وقبل از آن وزیر و قبل تر شاگرد. حالا رییس جمهور است اما معلوم نیست در اینده چه شود. ممکن است همین حالا یک بمب منفجر شود و فاتحه همه ما را بخواند!

 آیت الله خامنه ای هم با دست بانداژ شده در مراسم حضور یافت و قطعا هیچ کس حدس نمی زد کمتر از دو ماه بعد این مراسم برای خود ایشان به عنوان سومین رییس جمهوری ایران برگزار شود چون امام روحانیون را از ورود به این عرصه منع کرده بودند و اگر این منع نبود در دوره اول آیت الله بهشتی از جانب حزب جمهوری اسلامی نامزد می شد. این منع را البته پس از شهادت رجایی برداشتند.

3- مهم ترین ویژگی سومین مراسم این بود که نشان می داد کشور در 6 ماه سه رییس جمهوری به خود دیده و متعاقب آن 4 نخست وزیر (رجایی، باهنر، مهدوی کنی و موسوی) و این دومی فقط در سال 57 سابقه داشت که در یک سال ایران 5 نخست وزیر به خود دید: آموزگار، شریف امامی، ازهاری و بختیار و پس از پیروزی انقلاب هم بازرگان.

4- تنفیذ چهارم حاشیه چندانی نداشت جز این که مشخص نبود رییس جمهور قصد معرفی مجدد نخست وزیر وقت را دارد یا نه که با تأکید و حمایت امام این اتفاق رخ داد. در همان روزی که آیت الله خامنه ای در مجلس دوم سوگند یاد می کرد شماری از نمایندگان جدید هم مراسم تحلیف به جای آوردند. یکی از آنان سید محمود علوی نماینده لارستان فارس بود که اکنون وزیر اطلاعات است.

اتفاق مهم دیگر این بود که هاشمی رفسنجانی در مقام رییس مجلس از امام خواست مصوبات مجلس در مورد احکام ثانویه «تنفیذ» کند و موافقت کردند. هر چند که ایده نافذ بودم با تصویب دو سوم نمایندگان چندان دوام نیاورد و شورای مصلحت و بعدا مجمع تشخیص تشکیل شد.

5- مراسم پنجم مربوط به ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی است و در مرداد 1368 در جماران برگزار شد اما پس از درگذشت امام خمینی و از این رو فضای خاصی حاکم بود. به احترام رهبر فقید و بنیاد گذار جمهوری اسلامی به بالکن حسینیه نرفتند و در همان صحن مراسم برگزار شد.

آیت الله خامنه ای که در دو نوبت قبل دریافت کننده حکم بود این بار در مقام تنفیذ کننده حکم رییس جمهوری جدید و دوست دیرین خود را امضا و به او اعطا کردند. متن را مانند قبل سید احمد خمینی قرائت کرد.

6- چهار سال بعد- 1372-هم دوباره هاشمی رفسنجانی انتخاب شد. تفاوت این مراسم با قبل از آن در محل بود که به خاطر استقرار دفتر و بیت آیت الله خامنه ای در حسینیه امام خمینی برگزار شد و این اولین بار بود که مراسم تنفیذ در این مکان انجام می پذیرفت.

7- تفاوت تنفیذ 1376 و اهمیت آن به خاطر انتخاب سید محمد خاتمی است.

این که غالب روحانیون منتسب به نظام و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز و اغلب امامان جمعه علی اکبر ناطق نوری را اصلح معرفی کنند اما 20 میلیون نفر به رقیب او رأی دهند و رهبری نظام هم این رأی را نافذ کند اتفاق بزرگی به حساب می آمد و در میان فعالان سیاسی تنها لطف الله میثمی بارها به این موضوع اشاره کرده است. مهم ترین دریغ رییس جمهور منتخب احتمالا در این روز فقدان دوست دیرین – سید احمد خمینی – بود که اگر در 49 سالگی چشم از جهان فرو نبسته بود یک حامی پرنفوذ برای او به حساب می آمد.

8- مراسم سال 80 را می توان بدون هیچ حاشیه و اتفاق غیر مترقبه دانست جز این نکته که رییس جمهور مستقر با آرای بیشتری انتخاب شده بود.

9- در تنفیذ سال 84 اما به جای این که حاشیه خبرساز شود متن بود که جلب توجه می کرد.

محمود احمدی نژاد در حالی به ریاست جمهوری رسیده بود که برای اولین بار انتخابات ریاست جمهوری دو مرحله ای شده بود و در مرحله دوم با هاشمی رفسنجانی رقابت کرد. هم اصلاح طلبان و هم اصول گرایان با کاندیداهای متعدد به صحنه آمدند و میوه این تشتت را احمدی نژاد چید. این که متن حکم تنفیذ احمدی نژاد را سید محمد خاتمی قرائت می کرد که هیچ قرابتی با او نداشت مهم ترین موضوع جالب توجه  این آیین بود.

10- مراسم سال 88 طبعا تحت تأثیر وقایع آن سال قرار داشت. غیبت اصلاح طلبان و هاشمی رفسنجانی در مراسم بسیار به چشم آمد. در کتاب «زندگی و زمانه اکبر هاشمی رفسنجانی» آمده است که از هاشمی خواسته شده بود در مراسم تنفیذ شرکت و متن را قرائت کند اما او می گوید « احمدی نژاد را به عنوان رییس جمهور قبل ندارد هر چند وقتی رهبری به او حکم دهند با او کار می کند.»

و سرانجام می توان به یازدهمین فقره اشاره کرد که این نیز قابل پیش بینی نبود. حسن روحانی رییس جمهور شد. در حالی که تصور می شد اصلاح طلبان و اعتدال گرایان از صحنه حذف شده اند ظهور روحانی با حمایت اصلاح طلبان صحنه سیاسی کشور را تغییر داد و اگر چه مهم ترین عامل رأی آوری روحانی در تنفیذ 92 باز هم غایب بود اما اصلاح طلبان شادمان بودند و این بار هاشمی هم بود و البته احساس متفاوتی داشت.

زمان گذشت و نوبت تنفیذ دوازدهم رسید. مهم ترین ویژگی امروز اما این بود که اکبر هاشمی رفسنجانی که در همه تنفیذ ها مگر 88 حاضر بود امروز غایب بود اما نه از سر ناخرسندی که چون نزدیک به 7 ماه است چهره در نقاب خاک کشیده است.

غیبت هاشمی رفسنجانی در تنفیذ امروز کاملا احساس می شد تا یادمان باشد زمان از حرکت بازنمی ایستد و تا چشم بر هم زنی این 4 سال هم سپری شده است...