وقتی قاعدگی مختل می‌شود

یکی از مهم‌ترین مشکلات خانم‌ها در سنین باروری، اختلالات دوره ماهانه است که در بسیاری از مواقع با علائمی مثل افزایش هورمون‌های مردانه، رویش موهای زاید، آکنه، ریزش مو و چاقی بویژه در ناحیه شکمی همراه می‌شود. در چنین شرایطی می‌توانیم بگوییم فرد دچار یک بیماری شایع به نام سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک شده است؛ بیماری زنانه‌ای که با وجود شیوع بالا، درمان بسیار راحتی هم دارد.

دکتر ملک‌منصور اقصی، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این بیماری می‌گوید: بیماری سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک، یک بیماری ارثی و ژنتیک است که با بالا رفتن سن (پس از 35 سالگی) به خودی خود خوب می‌شود، زیرا تخمدان‌ها با افزایش سن کوچک می‌شوند، تعداد فولیکول‌ها کاهش پیدا می‌کند و هورمون مردانه کمتری در بدن تولید می‌شود.

وقتی قاعدگی مختل می‌شود

به گفته این متخصص زنان، از نظر زمانی به پریودی غیرعادی گفته می‌شود که فاصله میان دو عادت ماهانه، طول روزهای پریود یا مقدار خونریزی تغییر کند و ما همیشه برای این تغییرات یک محدوده طبیعی در نظر می‌گیریم. اصولا پریود شدن خانم‌ها مانند یک ساعت، منظم نیست و اگر هم منظم باشد، دلیلی بر سلامت بیشتر فرد نسبت به بقیه افراد تلقی نمی‌شود.

وی تاکید می‌کند: توجه داشته باشید هر تاخیری را نمی‌توان قطع دوره نامید. به طور مثال، اگر خانمی هر 28 روز یک بار پریود می‌شود، اما حالا بعد از گذشت 31روز پریود شده است، اصلا غیرطبیعی نیست؛ اما اگر بیش از ده روز عادت ماهانه خانمی جلو یا عقب بیفتد، این امر غیرعادی است. از طرفی پریود شدن تابع تغییرات گوناگون در مغز انسان است و رابطه مستقیمی با مغز دارد. به طور مثال، مسافرت، استرس یک امتحان، یک شادی ناگهانی یا یک شوک روحی می‌تواند در پریود اختلال ایجاد کند و حتی باعث قطع آن شود. حالا اگر این قطع دوره بیش از یک ماه ادامه پیدا کرد و تکرار شد در واقع اختلالات پریود محسوب می‌شود که به طور معمول با افزایش هورمون‌های مردانه، رویش موهای زاید، ایجاد آکنه در صورت و بدن، ریزش مو و چاقی همراه است. در چنین شرایطی می‌گوییم فرد دچار بیماری سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک (PCOS) ÔÏå ÇÓÊ.

این بیماری، مجرد یا متاهل نمی‌شناسد

در ایران بسیاری از خانم‌ها پیش از ازدواج دچار اختلالات پریود هستند. یعنی ممکن است فرد یک ماه به صورت طبیعی پریود شود، چند ماه اصلا خونریزی ماهانه نداشته باشد و یک مرتبه سه هفته پشت هم دچار خونریزی شدید شود. اگر خانمی در دوران مجردی دچار اختلال پریود باشد به طوری که تنها چهار مرتبه در سال هم پریود شود و هیچ علامت دیگری مثل پرمویی نداشته باشد، از نظر پزشکی جای نگرانی نیست و نیازی به مصرف دارو ندارد.

اما به گفته دکتر اقصی در صورتی که این اختلال با علائمی مثل افزایش هورمون‌های مردانه، چاقی، ریزش مو، آکنه و... بروز کند و در سونوگرافی هم فولیکول‌ها قابل مشاهده باشند، برای فرد دارو تجویز می‌کنیم. البته سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک با وجود شیوع بالا درمان آسانی دارد و درمان‌ دارویی در این بیماری‌ بسیار خوب جواب می‌دهد و نیازی به کارهای پیچیده، عمل و داروهای گرانقمیت نیست.

این متخصص تاکید می‌کند: البته مصرف این داروها تنها مشکلات هورمونی را از بین می‌برد؛ اما نخوردن دارو احتمال بروز سرطان بویژه سرطان رحم و پستان را افزایش می‌دهد. بنابراین چنین باورهای نادرستی فقط روند درمان را به تاخیر می‌اندازد و هیچ پایه علمی ندارد.

ترس متاهل‌ها از ناباروری

دکتر اقصی با بیان این که شایع‌ترین علت ناباروری هورمونی در خانم‌ها بیماری سندروم تخمدان‌های پلی‌کیستیک است، ادامه می‌دهد: خبر خوشحال‌کننده این که درمان‌های خوبی هم برای این نوع نازایی ‌وجود دارد. فردی که منظم پریود می‌شود به احتمال 98 درصد تخمک‌گذاری می‌کند؛ ولی خانمی که چند ماه یکبار پریود می‌شود و سیکل نامنظمی دارد احتمالا تخمک‌گذاری نمی‌کند. برای این خانم داروهای تحریک تخمک‌گذاری تجویز می‌کنیم و فرد بعد از گذشت مدت کوتاهی معمولا براحتی باردار می‌شود. بنابراین خانم‌های مبتلا به این سندرم نباید نگران ناباروری باشند مگر این که بچه‌دار نشدن‌شان علت‌های دیگری هم داشته باشد.

اگر درمان نکنیم...

به گفته دکتر اقصی، هدف از درمان سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک این نیست که برای خانمی پریود منظم ایجاد کنیم، بلکه باید جلوی مشکلات هورمونی را بگیریم. در واقع خانمی که تخمک‌گذاری نمی‌کند، تخمدان او دارای فولیکول‌هایی است که استروژن ترشح می‌کنند.

پس هورمون پروژسترون (ضداستروژن) ندارد و فقط در معرض هورمون استروژن قرار می‌گیرد و هورمون پروژسترون به او نمی‌رسد. حتی این همه ماجرا نیست.

وی هشدار می‌دهد: بیماری سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک در صورت درمان نشدن، عوارض درازمدتی هم دارد که سندرم متابولیک نامیده می‌شود. این تعریفی است که سازمان بهداشت جهانی ارائه کرده، به این معنا که اگر خانمی دچار نشانگان متابولیکی شود، میزان قندخون و کلسترول او افزایش می‌یابد و فرد در معرض بیماری‌های قلبی ـ عروقی، دیابت و فشارخون قرار می‌گیرد.

طب سنتی و درمان سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک

دکتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک در طب سنتی بنا بر مزاج‌های مختلف درمان‌های متفاوتی دارد. علاوه بر این، به معاینات تکمیلی هم نیاز دارد. در اولین قدم باید از خوردن غذاهای چرب، قهوه، کاکائو و فعالیت‌های پر استرس اجتناب کنید و در مقابل کاهو، مربای زرشک، مربای بالنگ و مرکبات را در سبد غذایی خود قرار دهید. همچنین می‌توانید اثر چای زیرفون یا دم کرده رازیانه را امتحان کنید. البته توصیه می‌شود در اولین فرصت ممکن به پزشک متخصص طب سنتی مراجعه کنید تا به صورت اصولی
درمان شوید.

وی تاکید کرد: برخی گیاهان دارویی ازجمله گیاه پنج انگشت، نخل اره‌ای، گل صدتومانی و شیرین بیان در درمان بیماری تخمدان پلی‌کیستیک مؤثرند.

بیماری ای که قابل پیشگیری نیست

از آنجا که سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک یک بیماری‌ ژنتیک است و از اوایل دوران بلوغ خودش را نشان می‌دهد، نمی‌توانیم روش‌های پیشگیری خاصی به افراد توصیه کنیم. البته شاید ورزش و تحرک بدنی بالا در کنار رژیم غذایی سالم جلوی بروز اضافه وزن را بگیرد و احتمال ابتلا به این سندرم را کاهش دهد، اما همیشه هم نمی‌توان به این فرمول اعتماد کرد. حتی نمی‌توانیم بگوییم همه افراد چاق دچار سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک می‌شوند و همه لاغرها باید خیالشان از بابت ابتلا به این سندرم راحت باشد، چراکه نباید عامل ژنتیک را نادیده بگیرید.

چاقی و کم‌تحرکی = افزایش مشکلات هورمونی زنانه

فردی که بی‌تحرک است، تغذیه مناسبی ندارد و مشکل اضافه وزن دارد و زمینه ژنتیک سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را هم دارد به احتمال بسیار زیاد دچار این بیماری خواهد شد. البته چاقی یک سیکل معیوب است. به این معنی که داشتن اضافه وزن به شیوع این سندرم کمک می‌کند و فردی که به این بیماری مبتلاست نیز دچار چاقی شکمی می‌شود. نکته جالب این که کم کردن وزن (کاهش مصرف برنج و سیب‌زمینی و شیرینی در کنار پیاده‌روی یک ساعته روزانه) تاثیر بسزایی روی درمان این بیماری دارد.