تمایل به خواب آن قدر شدید است که حتی از تمایل به خوردن هم پیشی می گیرد. مغز بدون توجه به کوشش های آگاهانه در جهت نخوابیدن به طور خودکار به خواب می رود.

آیا می‌دانید چند وقت از عمرتان صرف چه کارهایی می‌شود؟ یک انسان ۷۸ ساله به طور میانگین 9 سال از کل زندگی خود را پای تماشای برنامه‌های تلویزیونی می‌گذراند و ۹۲ روز را در توالت سپری می‌کند.

تا چند روز می‌توانید نخوابید؟

اما از میان همه فعالیت هایی که شاید نوعی وقت تلف کردن به نظر برسد، خوابیدن رقم عجیب و غریبی را به خود اختصاص داده است: حدود ۲۵ سال! ممکن است بپرسید چه طور می شود این زمان از دست رفته را بازگرداند، اما شاید بهتر باشد پیش از هر چیزی اول بدانید که چقدر می شود بیدار ماند و مهم تر از همه این که عوارض کم خوابی چیست؟

تجربه به شما ثابت کرده که مقاومت در برابر خواب کار واقعا مشکلی است. اِرین هانلون، استادیار مرکز خواب، متابولیسم و سلامت دانشگاه شیکاگو می گوید: تمایل به خواب آن قدر شدید است که حتی از تمایل به خوردن هم پیشی می گیرد. مغز بدون توجه به کوشش های آگاهانه در جهت نخوابیدن به طور خودکار به خواب می رود.

اصلا چرا خواب؟

علت ضرورت خواب و کارکرد دقیق آن هنوز کاملا مشخص نیست. اما می دانیم که خواب سیستم های بدن را تنظیم و از نو روشن می کند. مطالعات نشان داده است که خواب کافی اثر شفابخش دارد و موجب کارکرد بهتر سیستم ایمنی بدن و متابولیسم می شود. شاید به همین علت است که بعد از یک چرت حسابی احساس سرزندگی می کنید. این در حالی است که خواب ناکافی با افزایش خطر ابتلا به دیابت، بیماری های قلبی، چاقی و افسردگی در ارتباط است. در واقع، وقتی سعی می کنید تا دیروقت خودتان را بیدار نگه دارید، تاثیرات ناخوشایندی جسم و روحتان را به ویرانی خواهد کشاند؛ بتدریج انرژی تان تحلیل می رود و ضعف و سستی بر شما غلبه می کند؛ اگر همین طور به نخوابیدن ادامه دهید، توانایی تمرکز و حافظه کوتاه مدت شما آسیب خواهد دید. چنانچه همه این عوارض را نادیده بگیرید و مصمم به نخوابیدن باشید، ذهنتان مستعد پریشانی های مختلف مانند عدم تعادل اخلاقی، پارانویا و توهم می شود. مطالعات بسیاری نشان داده است که کارکرد بدن همراه با بی خوابی افت می کند. این وضع موجب بالا رفتن هورمون های استرس نظیر آدرنالین و کورتیزول در خون می شود و در نتیجه فشار خون افزایش می یابد، ریتم طبیعی قلب به هم می ریزد و سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود. پاره ای از عوارض در صورت شروع مجدد چرخه طبیعی خواب از بین خواهد رفت.

وقتی خوابیدن غیرممکن می شود

گاهی فرد بدون این که خودش بخواهد خوابش نمی برد. بی خوابی خانوادگی کشنده (FFI) یک بیماری ژنتیکی نادر است که به طرز دردناکی عواقب بی خوابی شدید را به تصویر می کشد. حدود ۴۰ خانواده در جهان دارای این ژن معیوب هستند.

این ژن معیوب موجب تاخوردگی نادرست پروتئین ها در سیستم عصبی و تشکیل پریون ها می شود. پریون ها پروتئین هایی هستند که تاخوردگی اشتباه آنها کارکرد طبیعی پروتئین ها را مختل می کند. پریون ها در بافت عصبی تجمع می کنند، آن را از بین می برند و موجب ایجاد سوراخ هایی شبیه پنیر سوئیسی در مغز می شوند.

از جمله قسمت های مغز که در این بیماران آسیب جدی می بیند تالاموس است که در عمق مغز قرار دارد و مسئول کنترل خواب است. این افراد گاهی چندین روز بی وقفه بیدار می مانند و علایم عجیبی مثل کوچک شدن مردمک ها در حد ته سنجاق و تعریق زیاد در آنها ظاهر می شود.

بعد از چند هفته فرد حالت خواب و بیداری پیش از خواب را تجربه می کند. او ممکن است رفتارهایی مشابه خوابگردی از خود نشان دهد و حتی حرکات عضلاتش غیرارادی شود، درست مثل زمانی که بدن به خواب می رود. این بیماری موجب کاهش وزن، زوال عقل و در نهایت مرگ می شود.

اگرچه بی خوابی کارکرد مغز را مختل می کند، به خودی خود عامل مرگ نیست. شاهد این مدعا زندانیانی هستند که باید شکنجه بی خوابی را تحمل کنند، حال آن که هیچ کس تاکنون به خاطر این نوع شکنجه نمرده است. پژوهش های انجام شده روی حیوانات آزمایشگاهی نیز ثابت می کند که بی خوابی ذاتا کشنده نیست، اما عوارض آن می تواند خطرناک باشد.

بیدار شو! بیدار شو!

پرسش اصلی هم چنان پابرجاست، واقعا تا چه مدت می شود بیدار ماند؟ بیشترین رکوردی که تاکنون برای بی خوابی خودخواسته ثبت شده مربوط به یک نوجوان هفده ساله دبیرستانی به نام رَندی گاردنِر از سن دیه گو است. گاردنر توانست ۲۶۴ ساعت متوالی در برابر وسوسه خواب مقابله کند. رکوردهای متعدد دیگری نیز گزارش شده است که چندان موثق نیستند. با توجه به زیان هایی که ممکن است بی خوابی خودخواسته ایجاد کند، کتاب رکوردهای گینس ثبت این مورد را متوقف کرده است.

منبع: جام جم