شهرام شكیبا: رهبر انقلاب درباره شعر انتقادی دید بازی دارند

شهرام شكیبا گفت: رهبر انقلاب درباره انتقاد، دید بازی دارند. سال‌های پیش هم در دیدارهای ایشان با شاعران شاهد بوده‌ایم كه شاعران به خوانش شعر طنز پرداخته‌اند و یكی از ماهیت‌های طنز، انتقاد است.

شهرام شكیبا شاعر و طنزنویس در گفتگو با مهر، درباره دیدار رهبر انقلاب با شاعران كشور گفت: اولین نكته‌ای كه درباره شعر انتقاد شاعران داخل و شعر بدخواهان وجود دارد، اهمیت توجه به این موضوع است كه بدانیم بسیاری از شاعران به نظام معتقد ولی منتقد هستند. در این شرایط مقصودم مرزبندی كلی با نظام است و هدفم صحبت درباره بحث‌های جناحی و مسائل ریاست جمهوری نیست.

وی افزود: صحبت من دایره وسیع‌تری را در برمی‌گیرد و درباره اعتقاد كلی به نظام است. چنین عقیده‌ای در شاعران ما مشخص است. ضمن این كه كارنامه هر شاعری نشان دهنده عقاید اوست و مشخص می‌كند كه برادرش را ثابت كرده است یا نه. فكر می‌كنم این مسائل مشخص است. به علاوه آقا با انتقاد مساله‌ای ندارند و تاكیدشان همیشه بر این است كه انتقاد وجود داشته باشد و در جلساتی كه با حضور ایشان برگزار می‌شود ممكن است شعری خوانده شود كه ایشان بپسندند و بقیه نپسندند و برعكس.

شكیبا افزود: ایشان در این زمینه دید بازی دارند. سال‌های پیش هم در این دیدارها شاهد بوده‌ایم كه شاعران به خوانش شعر طنز پرداخته‌اند و یكی از ماهیت‌های طنز انتقاد است. واقعیت این است كه باید ببینیم شخص منتقد، معتقد هم هست یا نه. اگر انتقادی بدون اعتقاد به نظام، مطرح شود معلوم است غرض دیگری جز انتقاد در كار است. چون اساس انتقاد، دلسوزی است و شخص منتقد امید دارد سخنش شنیده شود، به آن ترتیب اثر داده شود و تغییر ناشی از آن را ببیند. تا به حال هم این‌گونه نبوده كه گفته شود، یك منتقد باید حتما به یك دولت اعتقاد داشته باشد. بلكه همیشه حرف از اعتقاد به نظام بوده است.

این شاعر با اشاره به موضوع تعمیق دینی در شعر امروز، گفت: این نكته در سخنان رهبری هم وجود داشت. هر فردی كه به تاریخ ادبیات فارسی نگاهی داشته باشد، می‌داند كه شعرای بزرگ ما، به شدت با آموزه‌های دینی آشنا بودند. نمی‌دانم دانشجویان ادبیات،‌ امروز در دانشگاه‌ها چقدر با این موضوع آشنا می‌شوند ولی زمانی كه ما در این رشته تحصیل می‌كردیم، یك درس 4 واحدی با عنوان «تاثیر قرآن بر شعر و ادب فارسی» داشتیم كه دكتر پهلوان رئیس فعلی دانشكده الهیات دانشگاه تهران، این درس را به ما می‌آموخت.

وی گفت: فارغ از بحث‌های دانشگاهی‌، این موضوع به صورت كلاسیك در جامعه ادبی ما پذیرفته شده است. آشنایان با ادبیات فارسی می‌دانند كه بخش مهمی از تغذیه فكری هر شاعر ماندگار،‌ از آموزه‌های دینی بوده است. در گذشته شاعری یك شغل بوده است. اما امروز شاعران ما دغدغه‌های فكری زیادی دارند كه این موجب می‌شود میزان مطالعه‌شان كم بشود. ولی مطالعه از هر بخشی كه كم شود، نمی‌توانند از مطالعه دینی‌شان بكاهند. برای حضور در ادبیاتمان باید با آموزه‌های دینی كه با زندگی‌مان ممزوج است، آشنایی داشته باشیم. اما گاهی در شعر شاعران جوان مسائلی دیده می‌شود كه گویی اطلاعات كافی از این موضوعات ندارند كه این مساله، ماندگاری شعر را پایین می‌آورد. طبیعی است كه رهبر انقلاب هم در این زمینه نگران باشند.

نویسنده كتاب «دو تخم مرغ در مه» درباره میزان توجه شاعران كشور به موج بیداری اسلامی در كشورهای جهان گفت: به هر حال شعرا هم رفتارهای گوناگونی دارند. برخی سریع‌تر واكنش نشان می‌دهند و برخی دیگر از شاعران به گونه‌ای هستند كه موضوعات باید، بیشتر برایشان درونی شود. در این زمینه كارهای زیادی تولید شده است كه امروز نمی‌توانم درباره ماندگاری‌شان نظری بدهم چون داوری در آینده خواهد بود. البته نكته‌ای كه در این زمینه وجود دارد توجه به این است كه تولید چنین آثاری نباید با رویه ژورنالیستی همراه باشد.

شكیبا افزود: خیلی از دوستان شاعر هستند كه از طرفی نسبت به مسائل و موضوعات، سریع واكنش نشان می‌دهند ولی از طرفی اثرشان، یك اثر سهل و ژورنالیستی است. حتی اگر یك مساله، موضوع روز باشد،‌ به نظرم برخورد ژورنالیستی در پرداخت ادبی از آن، كار صحیحی نیست. صرف اشاره به اتفاق مورد نظر یا چند شخص و چهره، متضمن ماندگاری اثر نیست. چون ممكن است وقتی كه موج خبری آن موضوع فروكش می‌كند، چراغ اثر تولید شده هم، كم‌سو شود.

این طنزنویس با توجه به اشارات رهبر انقلاب به سبك هندی، گفت: در شعر معاصر و شعر بعد از انقلاب، اتفاق مهم رخ داد و آن توجه بیشتر به سبك هندی بود. مرحوم سید حسن حسینی در راس توجه به مضامین مربوط به این سبك بود. علی معلم، یوسفعلی میرشكاك، سهیل محمودی و ساعد باقری هم از دیگر كسانی بودند كه در این زمینه، سهم به سزایی دارند. این افراد، توجه شعرای جوان را به سبك هندی و ویژگی‌هایش جلب كردند. البته توجه و نزدیكی عده‌ای از شاعران افغانی، به سبك هندی بیشتر از ماست چون توانستند همدلی بیشتر با شاعران سبك هندی به خصوص بیدل، ایجاد كنند. بیدل علاوه بر توجه به مضمون، در اوج توجه به مفهوم قرار دارد.

وی گفت: توجه بیشتر به سبك هندی در میان شاعران معاصر ما، یك پدیده مبارك است چون شعر سبك هندی در كنار مردم شكل می‌گیرد و در واقع گفت و شنودی است بین مردم. بسیاری از شاعران سبك هندی، جلسات شعر خود را در قهوه‌خانه‌ها و میان مردم برگزار می‌كردند. این اتفاق در انقلاب اسلامی هم رخ داد و شعرا از انجمن‌ها و محافل خود بیرون آمده، به میان مردم آمدند.