عصر ایران؛ مهرداد خدیر- به مخاطب حق می‌دهم از عنوان این یادداشت شگفت‌زده و حتی دل‌گیر شود چون از دور نباید قضاوت کرد و در تهران نشست و از حال و هوای استانبول و آنکارا و ازمیر و شهرهای دیگر کشور همسایه گفت. رسانه با مشاهده و واقعیت و نه رؤیا و تخیل سر و کار دارد اما اگر نخوردیم نان گندم، دیدیم دست مردم!
وجه دیگر تعجب هم این که شاید گفته شود خودمان هزار و یک جور گرفتاری داریم. اگر هم دنبال نتیجه انتخابات آمریکا در سال 99 بودیم به خاطر برجام و تاثیر آن بر بازار بود وگرنه آن هم به ما ربطی نداشت.
آری، تعجب‌آور است چون در آستانۀ سیزدهمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری ترکیه - فردا (یک‌شنبه 24 اردیبهشت 1402 خورشیدی) – و هر چند درخارج از ترکیه از یک هفته قبل شروع شده صحبت‌ها همه از اهمیت آن و بررسی بخت هر یک از دو طرف اصلی است و نه خوب یا بد بودن!
خاصه اگر از نویسنده‌ای باشد که 10 سال قبل همکاری رسمی خود با این تارنما را با تحلیل وقایع استانبول و مشاجره بر سر یک پارک با توضیحاتی دربارۀ حزب عدالت و توسعه و گرایش‌های شخص رجب طیب اردوغان آغاز کرده و نه تنها هیچ تعلق خاطر و نسبتی با پان‌ترکیسم ندارد که ابایی هم ندارد در مقابل توسعه‌طلبی‌های نوعثمانی به آغوش خاطرۀ صفویه پناه ببرد.
استفاده از صفت «خوب» به خاطر این هم نیست که بر سر ترجیح دو نامزد اصلی – طیب اردوغان و کمال قلیچدار اوغلو- در ایران اختلاف است و به نوع نگاه بستگی دارد.
زیرا اگرچه رییس جمهوری فعلی مذهبی است اما تفکرات اِخوانی دارد و آن یکی با این که سکولار است برخاسته از میان علوی‌هاست.
یا اردوغان اگرچه برای برانداختن بشار اسد در سوریه می‌کوشید اما اکنون ترکیه به یکی از اضلاع مربع با سه ضلع دیگر (ایران و روسیه و سوریه) بدل شده و در مقابل رقیب او هرچند متمایل به غرب است اما مانند خود بشار اسد علوی است و چون رؤیای نوعثمانی در سرنمی‌پروراند در صدد بیرون آوردن نیروهای ترکیه از سوریه است.
روشن است که اینها همه در توضیح و توجیه «مهم» بودن انتخابات فردای ترکیه است و ربطی به «خوب» بودن ندارد در حالی که ما در سیاست منفعت داریم نه خوبی و بدی. با این حال می‌توان از عنوان یادداشت دفاع کرد: «چقدر انتخابات ترکیه خوب است!»
فروغ فرخ‌زاد در شعری که به رغم سادگی و ظاهر دم‌دستی و بی‌بازی واژگانی ماندگار شده سروده:
چقدر باغ‌ملی رفتن خوب است
چقدر سینمای فردین خوب است
و من چقدر از همۀ چیزهای خوب خوشم می‌آید...
توصیف انتخابات ترکیه با صفت «خوب» هم به این خاطر است که رقابت واقعی در کار است و به تعبیر آقای لاریجانی دریافته‌اند چارۀ کار در رقابت تصنعی نیست و وقتی هم رقابت واقعی درمی‌گیرد فرد پیروز باید بتواند آنچه را در سر دارد عملی کند نه آن که به تعبیر مرحوم مهندس بازرگان چاقویی به دست فرد بدهند و دریابد تیغه را در اختیار ندارد.
انتخابات ترکیه خوب است چون اگر اردوغان بماند و رقیب مدعی تقلب نشود یک دموکراسی شرقی را به نمایش گذاشته در حالی که در سنت شرقی دموکراسی همواره با چالش رو به روبوده و به جز هند و معدودی دیگر در جاهای دیگر مدام تحدید یا تهدید شده است.
اگر بماند و ولو رقیب نپذیرد به هر رو بخش قابل توجهی از مردم را همراه ساخته و بحث دربارۀ انتخابات هم ادامه می‌یابد و اگر برود یعنی ترکیه به چنان رشدی در توسعه سیاسی رسیده که تنها در کشورهای صاحب دموکراسی شاهد بوده‌ایم. چون این پروسه در کشورهایی چون آمریکا و فرانسه انجام می‌شود نه در روسیه و چین.
انتخابات ترکیه خوب است چون همسایه ماست و اغلب ایرانیان تجربه سفر به ترکیه را دارند و به خاطر نفوذ شبکه‌های تلویزیونی جم سریال ترکی بیش از سریال‌های صدا وسیما دیده می‌شود و مردم بیشتر درمی‌یابند که ترکیه به جز پوشاک و استانبول و آنتالیا و ازمیر و غیر از تبلیغ خرید خانه برای اقامت، انتخابات و سیاست هم دارد.
«چرا مهم بودن» به تحلیل سیاسی و منطقه‌ای نیاز دارد اما «چقدر خوب بودن» یک حس است.
هر چند جای این خدشه به آن وارد است که اگر فروغ می‌گوید «چقدر سینمای فردین خوب است» یا «چقدر مزۀ پپسی خوب است» یا «چقدر دلم می خواهد گیس دختر سید جواد را بکشم» هر سه فقره را تجربه کرده و درکام او شیرین نشسته است و نویسندۀ این سطور جز یک بار که برگزاری انتخابات شهرداری‌ها در استانبول را از نزدیک دیده تجربه‌ای دربارۀ این خوب بودن ندارد اما باز باید گفت خوب است چون جامعه آن شبیه ماست. چون فرهنگ مشترک و حتی غذاهای مشترک داریم.
چون حکومت نظامیان در آن را به یاد داریم. چون دیده‌ایم نخست‌‌وزیری داشت که به خاطر اجبار به روسری (تانسو چیللر) حاضر به سفر به ایران نشد و بعدتر نخست‌وزیر/ رییس جمهوری به خود دید با همسری محجبه که منع حجاب را برداشت نه آن که منع را وارونه کند.
تصور کنید نتیجه انتخابات فردا پیروزی رقیب اردوغان باشد. در این صورت او از تمام اتهاماتی که می‌خواسته ترکیه را از جمهوری به خلافت عثمانی بدل کند و از این انگ که از نردبان انتخابات بالا آمدند و پایین نرفتند رهیده است.
انتخابات ترکیه خوب است چون انتخابات برای آن است که از میان کنش‌گران بازیگرانی تازه را انتخاب کنی نه آن که منتخب میدان چندانی برای بازی نداشته باشد و انتخابات تنها برای نمایش صف در تلویزیون و به مثابه مشت محکم باشد. خوب است چون می‌تواند سیاست ترکیه را تغییر دهد چه اردوغان بماند و چه برود. چون مزۀ سینمای فردین می‌دهد!
و چقدر ما حسرت چیزهای خوب را میکشیم؟