عصر ایران - برای همه موجودات زنده، مرگ نیز بخشی از جریان زندگی محسوب می شود. بدن موجودات زنده پس از مرگ روند تجزیه را طی می کند که فرآیندی طبیعی شامل از بین رفتن بافت ها است. طبیعت از این طریق بازیافت مواد و حفظ تعادل در سامانه ها را انجام می دهد.
در شرایطی که سرعت تجزیه جسد با توجه به عوامل متعدد از جمله آب و هوا، دما، رطوبت، سطوح پی‌اچ و اکسیژن، دلیل مرگ و موقعیت بدن متفاوت است، اما به طور معمول روندی پنج مرحله ای برای تجزیه طی می شود. در ویدیو تایم لپس زیر که روند تجزیه جسد یک روباه را نشان می دهد به نوعی می توان این مراحل را مشاهده کرد.
مرحله 1: تجزیه اولیه (Initial Breakdown)
مرحله نخست تجزیه جسد با اتولیز یا خودکافت سلولی آغاز می شود. طی این مرحله، فقدان جریان خون اکسیژن‌دار موجب سفت شدن بافت های عضلانی می شود که این شرایط به نام جمود نعشی (Rigor mortis) شناخته می شود. جمود نعشی می تواند یک تا چهار روز طول بکشد. سپس، بدن شروع به خوردن خود از درون به بیرون می کند. تجزیه اندام های داخلی 24 تا 72 ساعت پس از مرگ رخ می دهد.
باکتری ها شروع به گوارش آنچه که در روده کوچک باقی مانده است می کنند که موجب از بین رفتن یکپارچگی ساختاری سلول های بدن می شود. تاول های کوچک پر از مایع روی اندام های داخلی و سطح پوست ظاهر می شوند. در پایان این مرحله ممکن است فعالیت حشرات آغاز شود.
مرحله 2: تورم (Bloating)
مرحله دوم تجزیه جسد به نام تورم شناخته می شود و مدت کوتاهی پس از مرگ رخ می دهد. با رشد و تکثیر باکتری ها، آنها گازهایی که برخی بدبو هستند را تولید می کنند که ممکن است موجب تورم یا بیرون راندن مایعات از بدن شود.
گازهایی از جمله متان، دی اکسید کربن، نیتروژن و سولفید هیدروژن می توانند موجب جذب مگس ها شده و تخم گذاری این حشرات شکل‌گیری کرم هایی را در پی دارد که از بافت مرده تغذیه می کنند. اندازه جسد طی مرحله تورم به واسطه گازهای تولید شده می تواند دو برابر شود.
در این مرحله، کوفتگی جسد (Livor mortis) – تجمع خون در قسمت های خاصی از بدن پس از مرگ به دلیل نیروی گرانش زمین – با رنگ بنفش مایل به صورتی پوست آشکار می شود.
مرحله 3: فساد فعال (Active Decay)
از بین تمام مراحل تجزیه جسد، مرحله سوم شاید مهم‌ترین باشد زیرا زمانی است که جسد بیشترین جرم خود را از دست می دهد. دامنه تجزیه با تبدیل اندام ها، عضلات و پوست به مایع و آزاد شدن در محیط اطراف گسترش می یابد.
از دست دادن توده بافتی طی مرحله فساد فعال عمدتا با فعالیت کرم حشرات و باکتری ها مرتبط است. با توجه به موقعیت جسد، شرایط آب و هوایی مانند بارش یا رطوبت و سهولت دسترسی حیوانات به آن، ممکن است تجزیه تسریع شود.
مرحله 4: فساد پیشرفته (Advanced Decay)
در مرحله چهارم تجزیه جسد، بیشتر بافت های نرم تجزیه شده و تنها استخوان ها، مو و تاندون ها باقی مانده اند. اگر جسد در فضای باز باشد، پوست باقی مانده به واسطه فعالیت حشرات ممکن است ظاهری خشک و چرمی یافته و قسمت هایی از اسکلت نیز قابل مشاهده باشد.
در شرایطی که چیز زیادی برای تغذیه باقی نمانده است، حشرات بزرگ‌تری مانند سوسک ها برای تخریب بافت ها و غضروف های سخت‌تر باقیمانده وارد عمل می شوند.
مرحله 5: استخوان ماندگی (Skeletonization)
آخرین مرحله از تجزیه جسد به آنچه باقی می ماند یعنی تنها استخوان ها و مقدار کمی از بافت های همبند اشاره دارد. به دلیل این که سرعت تجزیه اسکلت بر اساس از بین رفتن اجزای آلی (کلاژن) و غیر آلی تعریف می شود، چارچوب زمانی مشخصی برای این که استخوان ماندگی چه زمانی رخ می دهد، وجود ندارد.