پژوهشگران بر این باورند که منشاء همه‌گیری طاعون بیوبونیک (خیارکی) موسوم به مرگ سیاه در بیش از ۶۰۰ سال پیش را کشف کرده‌اند. مرگ سیاه به مرگ میلیون‌ها نفر در اروپا، آسیا و شمال آفریقا منجر شد.
به گزارش بی بی سی؛ فاجعه مرگ سیاه در اواسط قرن چهاردهم یکی از مهم‌ترین رویدادهای بهداشتی در تاریخ بشر است که در برخی نقاط، بخش بزرگی از جمعیت را از میان برد و تحولات اقتصادی و اجتماعی عمده‌ای را در پی آورد.
اما علیرغم سال‌ها تحقیق، تا کنون مشخص نشده که منشا همه‌گیری طاعون کجا بود اما حالا بررسی‌های پژوهشگران نشان داده است که این بیماری در دهه ۱۳۳۰ میلادی از قرقیزستان در آسیای مرکزی شیوع پیدا کرد.
گروه پژوهشی متشکل از پژوهشگرانی از دانشگاه استرلینگ در اسکاتلند، موسسه ماکس پلانک و دانشگاه توبینگن آلمان نمونه‌های دی‌ان‌ای را از دندان اسکلت‌ها در گورستان‌های نزدیک دریاچه ایسیک کول در قرقیزستان استخراج و بررسی کرده‌اند.
این گورستان به این دلیل انتخاب شد که شواهد تاریخی حاکی از آن بود که در سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ میلادی، تعداد مردگان دفن شده در این محل افزایشی غیرعادی داشت.
به گفته دکتر ماریا اسپیرو، پژوهشگر دانشگاه توبینگن، گروه تحقیقاتی دی‌ای‌ان هفت اسکلت را بررسی کردند.
آنها دندانهای اسکلت را انتخاب کردند زیرا به گفته دکتر اسپیرو، تعداد زیادی رگ خونی در دندان وجود دارد و این امکان را می‌دهد تا پژوهشگران بتوانند عوامل بیماری‌زا را که ممکن است باعث مرگ شده باشد در این نمونه‌ها مشخص کنند.
این گروه تحقیقاتی توانست در سه نمونه، باکتری عامل طاعون یا یریسنیا پستیس را پیدا کند.
دکتر فیلیپ اسلاوین، استاد تاریخ در دانشگاه استرلینگ، درباره این کشف گفته است «مطالعه ما به یکی از بزرگترین و جذاب‌ترین ابهامات تاریخ پاسخ می‌دهد و مشخص می‌کند که شوم‌ترین و بدنام‌ترین قاتل انسان‌ها کی و کجا شروع شد.»
البته نتیجه‌گیری این پزوهش محدودیت‌هایی داشته که از آن جمله می‌توان به کوچک بودن نمونه مورد بررسی اشاره کرد.
دکتر مایکل نپ، استاد دانشگاه اوتاگو در نیوزیلند، که در این پژوهش نقشی نداشت، آن را «واقعاً ارزشمند» دانسته اما خاطرنشان کرده است که «داده‌های بیشتر و متنوع‌تر در مورد نمونه‌های مورد استفاده چه افراد، چه زمان‌ها و چه مناطق لازم است تا واقعا روشن کند که یافته‌های ارائه شده در این پژوهش واقعا معنادار است.»
نتیجه این پژوهش تحت عنوان «منشا مرگ سیاه در ارواسیای مرکزی قرن چهاردهم» در نشریه علمی نیچر منتشر شده است.
طاعون خیارکی چیست؟
طاعون یک بیماری عفونی بالقوه کشنده است که توسط باکتری یرسینیا پستیس ایجاد می‌شود. این باکتری در برخی از حیوانات - عمدتا جوندگان - و کک‌های آنها زندگی می‌کند.
طاعون بوبونیک یا خیارکی شایع‌ترین شکل بیماری برای انسان است. این بیماری از آن جهت خیارکی نام گرفته که باعث تورم دردناک غدد لنفاوری کشاله ران یا زیر بغل شده شده که حالتی شبیه خیار دارد.
بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ در سراسر جهان ۳۲۴۸ مورد ابتلای به این بیماری از چهل کشور گزارش شد که ۵۸۴ مورد به مرگ فرد مبتلا انجامید..
از نظر نام‌گذاری تاریخی، اینکه این بیماری معمولا به سیاه شدن قانقاریا و مرگ اعضای بدن، مانند انگشتان دست و پا منجر می‌شود آن را اصطلاحا "مرگ سیاه" نام داده‌اند.