همورویید یا بواسیر به التهاب و اتساع وریدی در ناحیه مقعد و یا قسمت تحتانی رکتوم گفته می شود. معمولاً همورویید در نتیجه سفت شدن مدفوع در زمان خروج و یا فشار افزایش یافته بر شبکه وریدی هموروئیدی در طول بارداری می باشد.
همورویید یکی از معمول ترین بیماری هاست. از سن 50 سالگی در حدود نیمی از بزرگسالان خارش، ناراحتی و خونریزی از این ناحیه را تجربه می کنند که نشانه هایی از حضور هموروئید هستند.
خوشبختانه راهکارهای موثر زیادی در جهت درمان همورویید وجود دارد. با تغییر در سبک زندگی و استفاده از درمان های خانگی می توان علائم بیماری را از بین برد.
نشانه هاعلائم و نشانه های همورویید عبارتند از:
• خونریزی دردناک در حین خروج مدفوع (ممکن است متوجه دفع مقادیر کمی خون در هنگام دفع مدفوع گردید.)
• خارش یا سوزش در ناحیه مقعد
• درد و ناراحتی
• بیرون زدگی هموروئید از ناحیه مقعد
• نقاط توده ای و برجسته در ناحیه مقعد که حساس و دردناک هستند
• ترشح مدفوع
علائم همورویید بستگی به موقعیت و محل آن دارد. همورویید داخلی درون رکتوم واقع می شود. شما نمی توانید این نوع همورویید را ببینید یا احساس کنید و معمولاً نیز منجر به ناراحتی نمی شوند. ولیکن سفتی و یا تحریک ناشی از عبور مدفوع به سطح نازک هموروئید آسیب وارد می کند و منتهی به خونریزی آن می شود. گاهی سفتی مدفوع باعث هل دادن هموروئید داخلی به سمت دهانه مقعد می شود که همورویید بیرون زده یا پرولاپس هموروئید نامیده می شود که منجر به درد و سوزش می گردد.
علتهمورویید خارجی در زیر پوست ناحیه مقعد قرار دارد. در هنگام تحریک دچار خارش و خونریزی می شود. گاهی اوقات خون در هموروئید خارجی تجمع یافته و لخته یا ترومبوز تشکیل می دهد که منتج به درد شدید و التهاب می گردد.
زمانی که رگ های اطراف مقعد تحت فشار قرار می گیرند، منبسط شده و دچار آماس و برجستگی می شوند. رگهای متورم (هموروئید) تحت افزایش فشار در ناحیه رکتوم تحتانی شکل می گیرند. عواملی که منجر به فشار افزوده می شوند عبارتند از:
• سفتی مدفوع در حین خروج
• نشستن طولانی مدت در دستشویی
• اسهال مزمن و یا یبوست مزمن
• چاقی
• بارداری
• جماع مقعدی
• همچنین ارث نیز در ابتلا به هموروئید دخیل می باشد.
میزان ابتلا به هموروئید با افزایش سن نیز بیشتر می شود چراکه بافت های حمایت کننده رگهای رکتوم و مقعد با افزایش سن ضعیف و دچار کشیدگی می شوند.
عوارضعوارض هموروئید نادر می باشند و عبارتند از:
• آنمی: از دست دهی مزمن خون ناشی از همورویید منجر به آنمی –ناکافی بودن سلولهای خونی قرمز- خواهد شد که باعث خستگی و ضعف می شود .
• همورویید محتقن: چنانچه خون رسانی به همورویید داخلی قطع شود، هموروئید دچار اختناق می گردد که منجر به درد شدید و منتهی به مرگ بافتی (قانقاریا) خواهد شد.
آمادگی برای ویزیت پزشکبسیاری از افراد به دلیل اینکه از صحبت کردن درباره همورویید خجالت می کشند برای مراجعه به پزشک بی میل هستند ولیکن بایستی هرزمان که به خونریزی از مقعد دچار شدید با پزشک خود مشورت کنید تا از عدم ابتلا به دیگر بیماری های جدی گوارشی مطمئن شوید. با مراجعه به پزشک معمول خودتان شروع کنید. چنانچه دچار دیگر علائم و نشانه ها باشید، همچون تغییر در عادات روده ای و یا درد شکمی، پزشکتان شما را به متخصص ارجاع خواهد داد، متخصصینی همچون متخصص بیماری های معده و روده ای (متخصص بیماری های گوارشی) و یا جراح کولون و مقعد به منظور ارزیابی های بیشتر و درمان.
شما می توانید از طریق آماده کردن اطلاعات ضروری به پزشک خود کمک کنید. در این قسمت پیشنهاداتی به منظور آمادگی بیشتر برای جلسه ویزیت را بیان می داریم:
• از محدودیت های پیش از ویزیت مطلع شوید. زمانیکه قرار جلسه ویزیت را ترتیب می دهید سوال کنید آیا لازم است پیش از جلسه محدودیتی در برنامه معمول خود ایجاد کنید.
• علائم و نشانه هایی که تجربه کرده اید را یادداشت نمایید و نیز طول مدتی که متوجه آنها شده اید را ذکر نمایید.
• اطلاعات شخصی و کلیدی خود را یادداشت نمایید (از جمله عادات معمول روده ای و نوع برنامه غذایی به ویژه میزان دریافت فیبر غذایی تان).
• لیستی از تمامی داروهای دریافتی خود تهیه کنید. از جمله هر نوع ویتامین و یا مکملی که دریافت می کنید.
• سوالات خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت نمایید.
آنچه باید از پزشک انتظار داشتمعمولاً پزشکتان سوالاتی از شما خواهد پرسید از جمله:
• اولین بار چه زمانی دچار علائم اولیه خود شدید؟
• عادات معمول روده ای شما به چه شکل می باشد؟
• رژیم غذایی دریافتی تان حاوی چه میزان فیبر می باشد؟
• آیا تا کنون فردی از خانواده شما مبتلا به هموروئید، سرطان کولون، سرطان رکتوم و یا سرطان مقعد بوده است؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟خونریزی در حین خروج مدفوع معمول ترین نشانه همورویید است. ولیکن خونریزی از رکتوم می تواند در دیگر بیماری های گوارشی (از جمله سرطان کولورکتال و سرطان مقعد) نیز اتفاق بیافتد. بدون مشورت با پزشک، خونریزی را به هموروئید ربط ندهید. پزشک تست ها و آزمایشات بالینی ترتیب خواهد داد تا بتواند همورویید را تشخیص بدهد و دیگر بیماری های خطرناک احتمالی را رد کند. شما بایستی توصیه های پزشکی را در صورت ابتلا به همورویید دردناک، خونریزی های مکرر و یا شدید و یا عدم بهبود با درمان های خانگی دنبال کنید.
چنانچه علائم همورویید همراه با تغییر در وضعیت روده ای باشد و یا چنانچه مدفوعی سیاه، خرمایی رنگ و یا در ترکیب با خون و لخته های خونی دارید بدون هیچ گونه تعللی پزشک خود را ویزیت نمایید. این گونه مدفوع ها می توانند علامت خونریزی های شدید تر در دیگر جاهای دستگاه گوارش باشند.
در صورت تجربه مقادیر زیادی خونریزی از مقعد، سرگیجه، ضعف و غش به اورژانس مراجعه شود.
آزمایش های تشخیصیهمورویید خارجی به راحتی از طریق مشاهده توسط پزشک قابل تشخیص است . در همورویید داخلی پزشک یک انگشت پوشیده با دستکش پلاستیکی را داخل رکتوم خواهد کرد. از آنجاییکه همورویید های داخلی بیش از حد نازک و حساس هستند ، پزشک در جهت آزمودن و بررسی بخش تحتانی کولون و رکتوم از آنوسکوپ، پروکتوسکوپ و یا سیگموئیدوسکوپ استفاده خواهد کرد. این ابزارها لوله هایی منعطف و داروی نور هستند که امکان مشاهده درون مقعد و رکتوم را برای پزشک فراهم می کنند.
پزشک در موارد زیر بررسی های بیشتر و گسترده تری از طریق استفاده از کولونوسکوپی صورت می دهد:
• علائم و نشانه های شما نشانگر بیماری گوارشی دیگری باشند.
• شما دارای فاکتورهای خطر سرطان کولورکتال باشید.
• بالای 50 سال سن دارید (در صورت سیاهپوست بودن بالای 45 در نظر گرفته می شود ) و در طول 10 سال کولونوسکوپی نداشته اید.
درمان داروییدر بیشتر موارد، درمان هموروئید شامل گام هایی می شود که خود به تنهایی قادر به برداشتن این گام ها هستید به عنوان نمونه تغییرات در سبک زندگی . ولیکن برخی مواقع دارودرمانی و جراحی ضرورت پیدا می کند.
دارو درمانیچنانچه همورویید تنها منجر به ناراحتی متوسطی شده باشد، پزشک کرم های بدون نیاز به نسخه، روغن، شیاف، پماد و یا پدهایی را توصیه خواهد کرد. این محصولات حاوی ترکیباتی همچون هیدرو کورتیزون هستند که می توانند درد و خارش را حداقل به صورت موقت از بین ببرند.
از کرم ها و محصولات بدون نیاز به نسخه ، بیش از 1 هفته استفاده نکنید مگر با دستور پزشک معالجتان؛ چراکه منجر به عوارض جانبی همچون جوشهای پوستی ، التهاب ، سستی و نازکی پوست می شوند.
فرایندهای خفیف هجومیچنانچه در همورویید خارجی لخته خونی شکل گرفته باشد ، پزشک به آسانی و از طریق یک شکاف ساده قادر به برداشتن آن خواهد بود و شما را از درد ناشی از آن نجات می دهد.
در خونریزی های پیوسته و یا هموروئیدهای دردناک، پزشک فرایندهای خفیف هجومی دیگر را پیشنهاد خواهد کرد. این درمان ها می توانند در مطب دکتر و یا درکلینیک های سرپایی صورت گیرند.
استفاده از حلقه پلاستیکی
پزشک معالج یک یا دو حلقه پلاستیکی به دور همورویید داخلی می بندد تا گردش خون آن را قطع کند درنتیجه هموروئید در طول چند روز خشک شده و می افتد. این فرایند در بسیاری از افراد موثر بوده و جواب می دهد. بستن همورویید با حلقه پلاستیکی می تواند دردناک باشد و منجر به خونریزی شود که 2تا4 روز پس از فرایند شروع می شود ولیکن به ندرت شدت می یابد.
تزریق (اسکلروتراپی)در این فرایند پزشک محلول شیمیایی به نام اسکلروزان را به درون بافت همورویید تزریق می کند تا بافت منقبض و کوچک شود . اگرچه تزریق با درد ناچیزی همراه است ولیکن اثربخشی آن از بستن حلقه پلاستیکی کمتر است .
انعقاد (اشعه مادون قرمز، لیزر و بی پلار)در این تکنیک ها از لیزر، اشعه مادون قرمز و یا گرما استفاده می شود و منجر به سخت و چروک شدن هموروئیدهای کوچک داخلی خونریزی دهنده می شوند . با اینکه روش انعقاد عوارض جانبی کمی دارد ولیکن میزان عود و برگشت مجدد همورویید در این روش بیش از روش درمان با بستن حلقه پلاستیکی است.
جراحیچنانچه بقیه فرایندها موفق واقع نشوند و یااینکه فرد مبتلا به هموروئید های بزرگی باشد، پزشک جراحی را توصیه خواهد کرد. جراحی می تواند به صورت سرپایی صورت بگیرد و یا در برخی موارد فرد نیاز به یک شب بستری خواهد داشت.
• هموروئیدکتومی یا برداشتن هموروئید:جراح بافت های اضافه ای که منجر به خونریزی شده اند را برمی دارد . تکنیک های متعددی بدین منظور بکار گرفته می شوند . جراحی مذکور تحت شرایط بی حسی موضعی همراه با تجویز آرام بخش ، بی حسی نخاعی و یا بی هوشی کامل انجام می گیرد. برداشتن هموروئید موثرترین و کامل ترین راه برای حذف هموروئید است ولیکن بالاترین میزان عوارض را دارا می باشد؛ از جمله سختی موقتی در تخلیه مثانه و در پی آن عفونت های دستگاه ادراری.
برخی افراد بعد از جراحی درد دارند و داروهایی به منظور تسکین درد آنها تجویز می شود. خوابیدن در وان آب گرم نیز کمک کننده است.
• فرایند بستن هموروئیددر این فرایند جریان خون به سمت بافت هموروئید را مسدود می سازند. معمولاً با درد کمتری نسبت به هموروئیدکتومی همراه است و بازگشت به کار و محیط کار سریع تر و راحت تر امکانپذیر می شود. به هرجهت در مقایسه با هموروئیدکتومی با ریسک بالاتری از عود بیماری و پرولاپس رکتال(بیرون زدگی بخشی از رکتال از ناحیه مقعد) همراه است. با پزشک خود در رابطه با انتخاب بهترین فرایند درمانی مناسب با شرایط خود مشورت کنید.
تغییر شیوه زندگیشما از طریق اقدامات زیر می توانید درد متوسط، تورم و التهاب اکثر جوش های هموروئیدی را بهبود بخشید:
• استفاده از درمان های موضعی: شما می توانید از کرم یا شیاف های درمانی هموروئید استفاده کنید؛ محصولاتی که نیاز به نسخه ندارند و حاوی هیدورکورتیزون هستند . پدهای حاوی ترکیبات بی حس کننده نیز انتخاب دیگری است که می توانید بکارگیرید .
• ناحیه مقعد را تمیز نگهدارید: در استحمام روزانه و یا بعد از استفاده از دستشویی ،پوست ناحیه اطراف مقعد را به آرامی با آب گرم بشویید . استفاده از صابون ضرورت ندارد چه بسا مشکل شما را تشدید سازد . استفاده از سشوار با دمای کم در بعد از استحمام رطوبت را به کمترین حد می رساند ؛ رطوبت عاملی محرک محسوب می شود .
• به طور منظم از وان آب گرم استفاده کنید: این کار را چندین بار در روز انجام دهید.
• از کمپرس یخ استفاده کنید: بسته یخ و یا کمپرس سرد را بر روی ناحیه مقعد گذاشته تا ورم و آماس آن را کاهش دهید.
• از توالت فرنگی استفاده کنید: می توانید از صندلی های مشابه که بر روی توالت های معمولی قرار می گیرد استفاده کنید. آنها را می توانید از داروخانه ها و یا فروشگاه های بهداشتی خریداری کنید .
• از دستمال توالت های خشک و زبر استفاده نکنید: بعد از اجابت مزاج از دستمال توالت های مرطوب استفاده کنید انواعی که حاوی الکل یا عطر نیستند .
• استفاده از داروهای خوراکی: می توانید برای تسکین درد از استامینوفن، آسپیرین و یا ایبوپروفن (ادویل، مترین و...) استفاده کنید .
اقدامات ذکر شده علائم شما را تخفیف می دهند ولیکن هموروئید را از بین نمی برند. چنانچه بعد از گذشت چندین روز بهبود و تغییری حس نکردید، به پزشکتان مراجعه نمایید. در صورت درد شدید و یا خونریزی سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری
بهترین راه برای پیشگیری از همورویید داشتن مدفوع نرم است که بتواند به راحتی عبور کرده و دفع شود. در جهت پیشگیری از ابتلا به هموروئید و کاهش علائم آن توصیه های زیر را بکار بگیرید:
• غذاهای پرفیبر بخورید: میوه، سبزیجات و غلات سبوس دار بخورید. از این طریق مدفوع نرم شده و حجم آن افزایش می یابد درنتیجه از سفت شدن مدفوع جلوگیری میشود ( سفت شدن مدفوع عاملی است که منجر به همورویید میشود و یا در صورت ابتلا علائم آن را تشدید می سازد). فیبر را به تدریج وارد برنامه غذایی خود کنید تا دچار مشکلات ناشی از گاز نشوید.
• مایعات فراوان بنوشید: روزانه 6تا8 لیوان آب و دیگر مایعات (به جز الکل) بنوشید چراکه در تشکیل مدفوع نرم کمک کننده است.
• استفاده از مکمل های فیبر: بیشتر افراد در رژیم های غذایی خود میزان توصیه شده فیبر (20تا35 گرم در روز ) را دریافت نمی کنند. مطالعات نشان داده اند که مکمل های فیبر مانند متاموسیل و سیتروسل علائم کلی همورویید را بهبود می بخشند و از خون ریزی ناشی از همورویید می کاهند . این محصولات به تشکیل مدفوع نرم در زمان های منظم کمک می کنند. چنانچه از مکمل های فیبر استفاده می کنید نوشیدن روزانه حداقل 8 لیوان آب یا مایعات دیگر را فراموش نکنید. در غیر این صورت مکمل فیبر خود منتهی به یبوست یا تشدید علائم آن می شود.
• خودتان را سفت نکنید: زور زدن و یا نگه داشتن نفس در حین دفع مدفوع، فشار بیشتری را در رگ های رکتوم تحتانی ایجاد می کند.
• سریعاً در هنگام حس دفع به دستشویی بروید: چنانچه مدفوع خود را نگه دارید و حس دفع برطرف بشود، مدفوع سفت خواهد شد و عبور و دفع آن سخت خواهد شد.
• ورزش کنید: فعالیت بدنی و تحرک از فشار بر رگ ها (فشاری که از مدت های طولانی ایستادن و نشستن ایجاد می شود) می کاهد. ورزش به پیشگیری از یبوست کمک می کند. علاوه بر این ورزش در کاهش وزن و از بین بردن چاقی نیز کمک کننده است عاملی که می تواند منجر به همورویید شود.
• از ایستادن و نشستن طولانی مدت اجتناب کنید: نشستن طولانی مدت به ویژه در دستشویی فشار وارد بر رگهای ناحیه مقعد را افزایش می دهد.