گنبد گرمای شهری چیست؟

به گزارش ایمنا، بیش از ۷۵ میلیون نفر در سراسر ایالات متحده، به‌ویژه در غرب میانه و سواحل شرقی، با هشدار گرمای شدید پیش از شروع رسمی تابستان روبه‌رو هستند، بیشتر مناطق غرب میانه ایالات متحده شاهد گرمای شدید با دمای بیش از ۳۷.۸ درجه سانتی‌گراد است که ناشی از رطوبت بیش از حد و تشکیل گنبدهای هوای گرم در جو است که دانشمندان این پدیده را با عنوان «گنبد حرارتی» توصیف می‌کنند.

گنبد حرارتی چیست؟

گنبد حرارتی یا گنبد گرما یک پدیده آب‌وهوایی است که طی آن یک ناحیه پرفشار در اتمسفر تشکیل می‌شود و هوای گرم را به دام می‌اندازد، همچون یک درپوش یا کلاه که هوا را در یک محفظه به دام انداخته باشد. این فشار، هوای گرم «به دام افتاده» را به داخل یک توده گرم‌تر و گنبدی شکل به سمت پایین می‌راند و برای مدتی مانع از جابه‌جایی طبیعی هوا می‌شود، این گنبد حرارتی دوره‌های طولانی‌مدت دمای بیش از حد بالا را ایجاد می‌کند و به «موج گرما» می‌افزاید. (موج گرما دورهٔ طولانی هوای بسیار گرم است که می‌تواند همراه با رطوبت بالا باشد، به‌ویژه در کشورهایی که دارای اقلیم اقیانوسی هستند.)

آیا گنبدهای گرما موجب موج گرما در ایالات متحده می‌شوند؟

بر اساس گزارش سازمان ملی هواشناسی ایالات متحده، گنبدهای گرمایی در هفته پیش‌رو، دما را ۱۱ تا ۱۶.۵ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از حد نرمال در ماه ژوئن خواهند کرد. تعریف و تعیین پارامترهای موج گرما بستگی به شرایط هر منطقه دارد اما، به‌طور معمول زمانی یک موج گرما اعلام می‌شود که یک منطقه حداقل دو یا چند روز هوای بسیار گرمی را تجربه کند که از دمای نرمال در آن دوره فراتر رفته باشد. برای مثال، موج گرما در شمال شرقی ایالات متحده زمانی است که دما به مدت سه روز متوالی به ۳۲.۲ درجه سانتی‌گراد برسد یا از آن فراتر رود.

چندین دهه است که گنبدهای گرمایی بر فراز ایالات متحده شکل می‌گیرد، اما این اصطلاح در چند سال گذشته رایج شده است و انجمن هواشناسی آمریکا در مارس ۲۰۲۲ «گنبد حرارتی» را به واژه‌نامه تخصصی خود اضافه کرد. شایان ذکر است که تعداد دفعات وقوع موج گرما نیز در این کشور افزایش یافته است.

بر اساس گزارشی که آژانس حفاظت از محیط زیست این کشور سال گذشته منتشر کرد، در شهرهای بزرگ ایالات متحده موارد موج گرما از دو مورد در دهه ۱۹۶۰ به ۶ مورد در سال در دهه ۲۰۱۰ افزایش یافته است و در بسیاری از شهرها موج گرمای شدیدتر و طولانی‌تری مشاهده شده است.

گنبدهای گرما در سراسر جهان

گنبدهای گرما کشورهای مختلفی را تحت تأثیر قرار داده است و از آن جمله می‌توان به مکزیک اشاره کرد که در ماه گذشته دست کم ۲۲ نفر بر اثر گرما جان خود را از دست دادند و تعدادی میمون به‌دلیل کم‌آبی بدن مردند، کشورهای شمال آفریقا، جنوب آسیا و جنوب اروپا و دریای مدیترانه نیز در سال‌های گذشته شاهد گنبدهای گرمایی بوده‌اند.

در آگوست ۲۰۲۳، یک گنبد گرما بر فراز فرانسه گرم‌ترین روزهای تابستان از سال ۱۹۴۷ تا آن زمان را رقم زد که حدود یک هفته طول کشید و در بعضی از بخش‌های جنوبی دما از ۴۰ درجه سانتی‌گراد فراتر رفت. دمای هوا در توکیو، پایتخت ژاپن تا حدود ۹ درجه سانتیگراد بالاتر از میانگین فصلی افزایش یافت.

مراقبت‌های بهداشتی هنگام وقوع موج گرما

مقامات بهداشتی در سراسر جهان از مردم می‌خواهند هنگام وقوع امواج گرما اقدامات احتیاطی همچون مصرف آب کافی، پرهیز از فعالیت‌های شدید در فضای باز و ماندن در خانه در ساعات اوج گرما را رعایت کنند. توصیه‌های بیشتر شامل قرار دادن یک پارچه مرطوب روی سر، گردن و صورت فردی است که گرمازده شده است.

همچنین اجتناب از مصرف غذاهای پر پروتئین می‌تواند کم‌آبی بدن را کاهش دهد و دمای بدن را پایین نگه دارد، زیرا هضم پروتئین به آب بیشتری نیاز دارد و گرمای متابولیک تولید می‌کند.

مدت زمان دوام گنبد حرارتی

مدت زمان دقیق گنبد حرارتی به قدرت و دوام سیستم پرفشاری بستگی دارد که آن را ایجاد و حفظ می‌کند و می‌تواند از چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشد. هشدارهای سازمان هواشناسی ایالات متحده تا ساعت هشت شب روزهای پنجشنبه و جمعه برقرار است و بعد از آن دمای هوا به‌تدریج کاهش می‌یابد، اما در هفته بعدی دوباره بالاتر از حد نرمال خواهد شد، همچنین سازمان ملی هواشناسی آمریکا پیش‌بینی کرده است که ساکنان بعضی از مناطق شامل شیکاگو، آیووا، ویسکانسین و ایندیانا که بیشتر در معرض خطر گرمای شدید هستند، باید انتظار گرمای شدید نادر و طولانی‌مدتی را داشته باشند. شهرهایی همچون نیویورک و پیتسبورگ نیز از این پدیده در امان نخواهند بود.

اقدامات مقابله‌ای در برابر گنبد گرما

بسیاری از شهرهای آمریکا از جمله تگزاس اقدامات خنک‌کننده همچون نصب سقف‌ها و دیوارهای سبز گیاهی و رنگ‌آمیزی خیابان‌ها با روکش‌های خنک‌کننده گرفته تا خرید واحدهای تهویه مطبوع برای ساکنان آسیب‌پذیر را انجام می‌دهند.

مدیران بعضی از شهرها نیز مراکز تاب‌آوری را ایجاد کرده‌اند که بعضی از آن‌ها، حمام، شارژ تلفن همراه و فضاهای اجتماعی سایه‌دار، غذا، بسته‌های آب اضطراری و سرپناه موقت ارائه دهند، جانمایی این مراکز با استفاده از شاخص آسیب‌پذیری اجتماعی انتخاب شده است تا اطمینان حاصل شود که ساکنانی با بیشترین نیاز، به آن‌ها دسترسی دارند. تهیه نقشه‌های گرمایی برای تشخصی نقاط پرخطر نیز از دیگر راهکارهای حفاظتی برای جلوگیری از آسیب‌های گرمایی است.