در جنوبی‌ترین نقطه تهران، منطقه‌ای به قدمت تاریخ وجود دارد. از شهر ری صحبت می‌کنیم که این روزها حال و هوای متفاوتی پیدا کرده و روز به روز از فضایی که سالیان سال بر این منطقه حاکم بوده فاصله می‌گیرد. هویت در چنین مناطقی حرف نخست را می‌زند همین شناسنامه‌دار بودن یک منطقه خود به تنهایی برای اهمیت آن کافی‌ست.

قدیمی‌ترین منطقه تهران که افغان‌ها کلیددار آن شدند

در همین رابطه کاربری به نام «بهار» در قال یک رشته‌توئیت به بررسی اجمالی حال و هوای این روزهای شهر ری پرداخته: "شهرری دیگه حال وهوای ایرانی نداره! رستوران‌های شهر ری، غذاهای افغانی دارن! در ایستگاه مترو، ده‌ها افغانی و غذاهای افغانی می‌فروشن! در بازار شهر ری، لباس‌های افغانی، سوغات افغانی و خوراکی‌های افغانی فروخته می‌شه!

چرا گذاشتید یه منطقه تاریخی و اصیل تهران کاملا افغانی‌نشین بشه؟!هویت شهر ری، اصالت شهر ری، آدم‌های شهر ری به راحتی آب خوردن تغییر کردند! این تغییر بافت جمعیتی شهر ری ظلم بزرگی بود به مردم تهران و ایران. هر کسی پرسید حضور افغان‌ها در ایران چه ایرادی داره؟ ببریدش ری تا ببینه چطور بافت فرهنگی و جمعیتی شهری به قدمت ری تغییر پیدا کرده.

شهرری شهری به قدمت هشت هزارسال از کهن‌ترین شهرهای ایران باستان، کاملا افغانی‌نشین شده! از رستوران‌ها تا مغازه‌ها و افراد همه افغانی شدن! هر کسی پرسید سوغات شهر ری چیه؟ بگید افغانی. اونجا جز افغانی و لباس افغانی و غذای افغانی، سوغات دیگه‌ای نداره! کهن شهر ایران، شهر ری در طول این سال‌ها، افغانی‌نشین شد!"

طرح این موضوع مهم از سوی این کاربر ما را در تحریریه برترین‌ها بر آن داشت تا به سراغ سیزدهمین شهر تاریخی جهان برویم. از تاریخ و جغرافیای این منطقه خواهیم و گفت و در نهایت با نظرات مردم درباره فضای این روزهای «ری» همراه خواهیم شد. با ما همراه باشید.

ری؛ سرزمینی به قدمت هزاران سال پیش از میلاد

تاریخ ری به زمان اقوام آریایی می‌رسد. ری در لغت به معنای شهر سلطنتی است و بنا بر آنچه که در اوستا آمده ری سیزدهمین شهری‌ست که درجهان ساخته شده است. شواهد نشان می‌دهد که سکونت در این شهر از ۸ هزار سال پیش شروع شده و ممکن است در حدود ۵ الی ۶ هزار سال به طور مدوام در آن سکونت ادامه پیدا کرده باشد.

شهر ری، چندین بنای تاریخی را در خود جای داده که تپه باستانی پنج هزار ساله چشمه علی (Cheshmeh-Ali Hill) و قلعه گبری (Gebri Castle) سه هزار ساله از مهم‌ترین آن‌هاست. در گذشته این شهر در میان زرتشتیان مقدس بود.

ری در دوران پیش از اسلام مرکز بزرگ دینی زرتشتیان بوده و به وسیله مدیران موبد نوعی حکومت دینی نظیر واتیکان در آن وجود داشت و به طور کلی ری در دوران مادها و هخامنشیان وحتی قبل از آن نیز شهری مقدس به شمار می‌آمد. قرار گرفتن ری در مسیر جاده ابریشم که از آنجا به همدان می‌رفت علاوه بر جنبه مذهبی به ری اهمیت بازرگانی نیز می‌داده‌ است، لذا مردم ری عموماً بازرگان و تاجر پیشه بوده‌اند.

ری پس از ورود اسلام

ری در سال ۶۴۱ میلادی توسط اعراب تصرف شد و در سال ۱۲۲۰ تقریبا به طور کامل توسط مغولان ویران شد. در دوره پس از اسلام که سپاه ایران در جنگ نهاوند از مسلمانان شکست خورد و حکومت مرکزی از بین رفت، ایران و ممالک تابعه آن نیز به تدریج تکه تکه گردیدند و تکلیف هر شهر از جمله ری به دست مرزبانان آن افتاد. پس از فتح ری نو یا ری زیرین به دستور نعیم بن مقرن و به دست زینبدی بنا شد و ری قدیم یا ری برین تخریب شد. ری نو در جنوب شرقی ری قدیم بنا گردید.

ری در آغاز قرن چهارم دوران پرشکوهی از رشد و توسعه خود را آغاز کرد و این عهد مرداویج دیلمی اولین شاه خاندان زیاری بود. مرداویج در سال ۳۱۵ هجری در صحنه سیاست ظاهر شد و در سال ۳۱۹ هجری استقلال یافت و پایتخت خود را ری قرار داد. ری در حکومت رکن الدوله پایتخت او محسوب می‌شد و در این زمان بازهم بر اهمیت ری افزوده شد. در این دوره ری مرکز سیاسی فرهنگی ایران و جهان اسلام تبدیل شد و این امر رونق دانش و ادب را در این شهر درپی داشت.

ری در دوره اسلامی، پناهگاه فرمان‌داران بنی‌امیه بود. این شهر از کشمکش‌های مذهبی آسیب بسیار دید و در سال ۶۱۷ هـ. ق مردم آن، در تاخت و تاز مغولان قتل عام شدند. هنوز آثار حمله مغولان از بین نرفته بود که ری بار دیگر در سال ۷۸۶ هـ.ق به دست سپاهیان تیمور به ویرانه‌ای بدل شد و از آن پس، دیگر روی آبادی به خود ندید. ویرانه‌های ری قدیم هنوز نزدیک شهر کنونی ری باقی است.

اقلیم منطقه ری

هوای شهر ری معتدل و خشک است. حداکثر درجه حرارت در تابستان ۴۲ درجه سانتی‌گراد بالای صفر و حداقل در زمستان به ۴ درجه سانتی‌گراد زیر صفر می‌رسد. میزان باران سالیانه شهر ری به طور متوسط ۲۰۰ میلی‌متر است. شهرستان ری به لحاظ آب و هوا نیمه صحرایی، دارای جنگل طبیعی نیست.

اما از نظر مرتع نسبتا غنی است و با 166200 هکتار در میان 12 شهرستان استان تهران پس از فیروزکوه، ساوجبلاغ و دماوند رتبه چهارم را داراست. درختان گز و از گیاهانی که کاربرد دارویی دارند مانند خاکشیر، گل گاوزبان، کاسنی، کرچک و پونه در بسیاری نقاط این منطقه می‌روید.

برج طغرل

چشمه علی، دهه 60 میلادی

شهرت شهر ری

شهرت اصلی شهر ری بیشتر به خاطر وجود بارگاه عبدالعظیم حسنی در آن بوده‌ است. به طوری که تا سال‌ها پیش از آن به (شاه عبدالعظیم) یاد می‌شد، ضمن اینکه این شهر از قدیمی‌ترین مناطق کشور نیز به شمار رفته، آثار باستانی فراوانی را در خویش جای داده‌است.

در واقع شهرری را می‌توان مادر تهران دانست اما با گسترش تهران و انتخاب آن به عنوان پایتخت، از توجه به ری کاسته شد. نزدیکی شهرری به فرودگاه بین المللی امام خمینی و قرارداشتن پالایشگاه تهران در محدوده آن، اهمیت جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی آن را دوچندان کرده‌ است.

کاربران درباره این نقطه تاریخی چه می‌گویند؟

ایلیا درباره گسترش افغان‌ها در منطقه می‌گوید: من خودم بچه شهر ری‌ام ولی فکر کنم تو این سال‌ها همه چی عوض شده. من بچه بودم تو کوچه رفیق افغانی داشتیم اونم یه دونه که می‌رفتن سوئدی هلندی جایی.

مهربان درباره مقصر وضع فعلی معتقد است: خود ایرانی‌ها مسئولیت دارن خونه اجاره میدن بهشون، کار می‌دن و خدمات می‌گیرن!

رضا هم دلیل دیگری آورده: صدها برج‌ساز، کارواش و ... جاهای مختلف تهران دارن از کارگر ارزون‌قیمت افغانستانی سود کلان می‌برن، طبیعتا این کارگرها امکان اسکان تو مناطق بالاشهر و همسایگی با همین کارفرماهای سودجو رو ندارن، پس لاجرم بار تحمل تضادهای فرهنگی و ... این مهاجران میوفته روی دوش مردم جنوب شهر.

و مانی: به دولت باید تبریک گفت. ایرانی‌های دانشمند و سرمایه‌دار به آمریکا می‌روند و لس‌آنجلس را ایرانیزه می‌کنند و شهر ری ما نیز به این حال و روز می‌افتد.