مردم ایران کتاب‌خوانند و با گسترش سواد و افزایش تحصیلات دانشگاهی، تولید و مصرف کتاب هم رشد کرده اما مسئله بر سر توسعه نیافتگی و مشکلات و چالش ها در حوزه اقتصاد و صنعت و ....است که موجب می شود تا کتاب ها نتوانند به میانجی رشد و اعتلای فرهنگی در جامعه تبدیل شوند.

عصر ایران؛ رضا صائمی- یکی از پارادوکس های عجیب در کشور ما، شلوغی نمایشگاه کتاب و آمار بالای بازدید کنندگان از آن است در حالی که گفته می شود سرانه مطالعه طبق آمارها بالا نیست. این دوگانگی را چگونه باید درک کرد؟ و کدامیک را باید باور کرد؟ جمعیت انبوهی که در نمایشگاه کتاب می بینیم یا آمارهایی که از سطح پایین سرانه مطالعه در کشور می‌گوید؟

درباره این وضعیت دوگانه، خوانش های مختلفی صورت می‌گیرد. برخی معتقدند رفتن به نمایشگاه کتاب بیش از اینکه برای خرید آگاهی باشد، مکان و امکانی برای سرگرمی است. ازدحام جمعیت و صف های طولانی غرفه های غذا که ساندویج و فست فود می فروشند یا شلوغی و تراکم افرادی که در چمن های داخل محوطه باز نمایشگاه مشاهده می شود گواهی بر این خوانش است تا نمایشگاه کتاب رفتن را به مثابه یک سرگرمی فرهنگی معنا کند.

بر این اساس بسیاری از نمایشگاه روها برای تفریح و دورهمی و خوردن سیب زمینی سرخ کرده در چمن به نمایشگاه می روند. از سوی دیگر برخی حضور ناشران کودک و نوجوان در نمایشگاه و غرفه های بازی و سرگرمی که در کنار غرفه های کتاب برای بازدیده کنندگان این رده سنی در نظر گرفته شده را یکی دیگر از عوامل شلوغی نمایشگاه کتاب می دانند با این استدلال که این دلیل موجب می شود تا افراد به شکل خانوادگی یا جمعی و گروهی مثل از طرف مدرسه به نمایشگاه آمده و باعث شلوغی آن شوند.

برخی دیگر هم حضور نویسندگان در غرفه های انتشاراتی را دلیل بر این شلوغی می دانند. بسیاری از بازدید کنندگان برای تماشای نویسنده مورد علاقه خود از نزدیک و گپ و گفت با او یا مراسم امضای کتاب به نمایشگاه می آیند و حالا به واسطه فضای مجازی و شبکه های اجتماعی این فرصت برای افراد ایجاد شده تا مثلا با عکس سلفی گرفتن از نویسنده ای معروف و انتشار آن در صفحه مجازی خود، اعتبار و شانیت برای خود خریده و تفاخر کنند.

برخی هم اساسا معتقدند که خیلی ها نه برای خرید کتاب که برای خرید پرستیژ و منزلت اجتماعی به نمایشگاه می روند تا سرمایه فرهنگی نمادین برای خود دست و پا کنند. ب

ه این موارد می توان متمرکز بودن انتشاراتی ها در یک محل و دسترسی آسان تر به آنها یا تخفیف ویژه کتاب ها به مناسبت نمایشگاه را هم به دلایلی که برشمردیم اضافه کرد.

با این همه اما خیلی ها هم به دلیل علاقه و عشق به کتاب و کتابخوانی به نمایشگاه می روند اما آنچه در پس این دلایل قابل تامل است این است که آیا کتاب خوانی عامل رشد و توسعه جامعه می شود یا محصول توسعه یافتگی است.

برخلاف نظر عمومی که معتقدند جامعه ایرانی، جامعه کتابخوانی نیست و همین مسئله به یک فاکتور و عامل بازدارنده در رشد و توسعه کشور شناخته می‌شوند برخی از جامعه شناسان و صاحب نظران فرهنگی معتقدند که آنچه موجب کتابخوانی و افزایش آمار مطالعه در جامعه می شود یا مطالعه و کتابخوانی را به کنشی تاثیرگذار در فرایند رشد و توسعه می کند، توسعه یافتگی است نه صرف کتابخوانی.

این دسته معتقدند برخلاف تصور عامه، مردم ایران کتاب‌خوانند و با گسترش سواد و افزایش تحصیلات دانشگاهی، تولید و مصرف کتاب هم رشد کرده است اما مسئله بر سر توسعه نیافتگی و مشکلات و چالش ها در حوزه اقتصاد و صنعت و ....است که موجب می شود تا کتاب‌ها نتوانند به میانجی رشد و اعتلای فرهنگی در جامعه تبدیل شوند.

از این رو شلوغی نمایشگاه کتاب حتی اگر همه بازدید کنندگان به قصد کسب آگاهی و به انگیزه خود کتاب هم آمده باشند، دلیلی بر رشد شاخص های فرهنگی در جامعه ما نیست و درنهایت اینکه کتاب و کتاب خوانی نه عامل توسعه که حاصل توسعه است.

بیشتر بخوانید:

چرا باید کتاب خواند، چرا کتاب نمی‌خوانیم/ پراکنده روزیانِ پراکنده دل

کتاب‌خوانی باید باهوده باشد

محقق داماد و عباس عراقچی؛ امروز در نمایشگاه کتاب

فایده‌های بلندخوانی و باهم‌خوانی به روایت نویسندۀ گاردین

چه بود آن همه شوری و این چه بی‌نمکی است؟/ شعر شهریار دربارۀ کتاب و به بهانۀ نمایشگاه کتاب

مردم ایران بیشتر از دهه‌های قبل کتاب می‌خوانند

تماشاخانه