از پایتخت هخامنشی تا رمزگشایی ویرانشهر در خراسان شمالی

تپه ریوی در شهرستان مانه و سملقان و محوطه ویرانشهر در شهرستان فاروج دو منطقه باستانی خراسان شمالی است که تاکنون چندین فاز عملیات مرمت انجام شده و موفق به رمزگشایی های بسیار خوبی انجام شده است.

محمدجواد جعفری سرپرست پایگاه باستانی ریوی در دشت سملقان در شهرستان مانه و سملقان در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه محوطه ریوی در شمال شرق دشت کوچک سِمِلقان و در ۱۰ کیلومتری جنوب جلگه رود اترک قرار دارد، گفت: این محوطه از چهار تپه A، B، C و D تشکیل شده است.

وی افزود: کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه تاریخی ریوی از سال ۱۳۹۱ توسط اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی آغاز شد و از فصل سوم این کاوش‌ها به صورت مشترک با همکاری موسسه باستان‌شناسی آلمان ادامه یافت. تاکنون ۱۰ فصل پژوهش‌های باستان‌شناسی در محوطه ریوی انجام شده است.

این باستان‌شناس اظهار کرد: در روند فصل دهم، چهار نقطه در بخش‌های شمالی، جنوبی و مرکزی محوطه ریوی کاوش شد و در هر چهار بخش بقایای معماری و اشیای متعددی یافت شد که مهمترین آنها ظروف سفالین، سرپیکان‌های فلزی و اثر مهرهای گلی بودند.

ظروف سفالین شکسته و ناقص بدست آمدند و در روند کاوش مرمت شدند که سرپیکان‌ها از جنس آهن و مفرغ بود و ناقص و آسیب دیده بدست آمدند و شرایط حفاظت و مرمت آنها بسیار دشوار بود. اما شاخص‌ترین اشیای بدست آمده تعداد ۴۴ اثر مهر گلی از کاوش‌های تپه ریوی D و یا بنای موسوم به خزانه بود.

میثم لباف خانیکی سرپرست هیأت کاوش باستان‌شناسی محوطه ویرانشهر در شهرستان فاروج نیز بیان کرد: منطقه‌ای که تحت عنوان دره اترک شناخته می‌شود، پهنه نسبتاً وسیعی است که امروزه در محدوده استان خراسان شمالی و در شمال شرق فلات ایران واقع شده جایی که سرشاخه‌های رود اترک را در خود جای داده، ناحیه‌ای است که در حدفاصل دو شهرستان قوچان و شیروان گسترده شده و از شرایط جغرافیایی و زیستی مساعدی برخوردار است.

این باستان‌شناس اظهار کرد: ویرانشهر برای سالیان متمادی از منظر توجه باستان‌شناسان به دور مانده بود و ابهامات و سوالاتی که درباره حضور اشکانیان و ساسانیان در اترک وجود داشت، باعث شد تا باستان‌شناسان، این محوطه تاریخی را به‌عنوان محلی برای جستجوی پاسخ پرسش‌های مزبور مورد بررسی و کاوش باستان‌شناسی قرار دهند.

وی افزود: طی سه فصل گذشته، بررسی سطحی سفال‌های این محوطه مجموعه‌ای ارزشمند از سفال‌های اشکانی و ساسانی این حوزه فرهنگی را در اختیار پژوهشگران قرار داد و به کسب اطلاعاتی درباره معماری و محدوده عرصه و حریم محوطه ویرانشهر منتج شد.

وی ادامه داد: به‌منظور تکمیل مطالعات فصول گذشته، طرح پژوهشی «فصل چهارم کاوش باستان‌شناسی ویرانشهر» انجام و طی آن کارگاه‌هایی در محل دروازه غربی، تپه جنوبی و میانه محوطه ایجاد و به اثبات بخش‌هایی از فرضیات پیشین درباره ماهیت سازه‌های معماری این محوطه منجر شد.