چرا «مهمانی‌های ایرانی» در جهان باستان شهرت داشتند؟

آنطور که از نقل‌های مورخان یونانی برمی‌آید، دربار ایران در دوران باستان، محل ضیافت‌هایی بود که باعث شگفتی میهمانان بیگانه می‌شد. ایرانی‌ها غذا را فقط برای معده درست نمی‌کردند؛ غذا برای آن‌ها نوازشی برای «چشم‌ها» نیز بود.

آریستوفان، یکی از مشهورترین شاعران یونان باستان، در نمایشنامۀ «آرخانی‌ها» سخن از میزبانانی ایرانی می‌گوید که برای مهمانان یونانی‌شان، نوشیدنی‌ها را در جام‌های طلایی و بلورین ریخته بودند.

به گزارش فرادید، نمونه‌هایی از آن جام‌های طلایی که آریستوفان از آن‌ها سخن می‌گوید، اکنون در برخی از مهم‌ترین موزه‌های جهان نگه‌داری می‌شوند؛ آثاری شگفت‌انگیز با طرح و نقش‌های خیره‌کننده که سفره‌های شاهان هخامنشی و ساسانی را زینت می‌دادند.

جام و ظرف طلایی مربوط به دورۀ هخامنشی؛ موۀ متروپولیتن

ایرانیان یکی از اولین تمدن‌هایی بودند که شروع به خوردن وعده‌های غذایی تفریحی با غذاهای متنوع کردند؛ این یکی از ویژگی‌های دربار ایران بود که در سراسر جهان باستان شهرت یافته بود؛ برخی از یونانیان این را به عنوان نوعی انحطاط و افراط در تجمل به حساب می‌آوردند. می‌گویند اسکندر مقدونی گفته بود: «کسانی که به چنین عیاشی‌هایی عادت کرده‌اند، هرگز نمی‌دانند چگونه در میدان با خطر رو به رو شوند».

گاهی اوقات وعده‌های غذایی در دربار ممکن بود چند روز طول بکشد؛ یعنی در تمام طول یک جشن چندروزه، انواع نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها در فواصل کوتاه‌مدت خورده و نوشیده می‌شدند؛ فواصلی که اغلب با نواختن موسیقی پر می‌شد. اما در طول غذا خوردن همه ساکت بودند و گفتگویی صورت نمی‌گرفت، بر خلاف آنچه در یونان رایج بود.

بشقاب نقرۀ طلاکاری شده مربوط به دورۀ ساسانی؛ موزۀ متروپولیتن

پادشاهان هخامنشی (و بعد از آن‌ها شاهان ساسانی) ظروف طلایی و نقره‌ای به شکل‌‌های گوناگون داشتند که یا مورد استفادۀ خودشان بود و یا به عنوان هدیه برای حاکمان دیگر فرستاده می‌شدند.

فراوانی معادن طلا و نقره در منطقه همراه با رشد صنایع دستی پیچیده، امکان استفاده از این ظروف پرتجمل را برای دربار ایران فراهم می‌کرد. برخی از این جام‌ها و بشقاب‌های گرانبها حتی در دوردست‌های سرزمین چین نیز پیدا شده است.

وقتی بیگانگان به دربار ایران دعوت می‌شدند، شکوه خیره‌کنندۀ ظروف و تنوع خوراک ایرانیان آن‌ها را شگفت‌زده می‌کرد. برای سال‌ها، یونانیان رایج‌ترین مهمانان پادشاهان ایران بودند. برخی از یونانیان باستان توصیفاتی از این ضیافت‌های سلطنتی ارائه کرده‌اند.

هرودوت، مورخ یونانی، از تفاوت‌های بین شیوه زندگی ایرانیان و یونانیان متعجب شده بود: «غذاهای اصلی در وعده‌های غذایی آنها کم است، اما دسرهای زیادی دارند و غذاهای مختلف به صورت جداگانه سرو می‌شوند. این رسم است که باعث شده است بگویند یونانی‌ها گرسنه سفره را ترک می‌کنند، زیرا ما بعد از اولین غذا دیگر هیچ چیز قابل ذکری نداریم؛ اما ایرانی‌ها فکر می‌کنند بعد از خوردن نخستین غذا باید همچنان به خوردن ادامه داد».