"املت انتخابات" ؛ به بهانه سخن سخنگوی شورای نگهبان درباره تعدد کاندیداها

رابرت اشتنبرگ، از دانشمندان معروف در زمینه روانشناسی شناختی است. "نظریه مثلث عشق" او بسیار معروف و کاربردی است. او برای هر رابطه عاطفی، سه ضلع تعریف می کند: "صمیمت" ، "شور و شوق" و "تعهد". اشتنبرگ تاکید می کند که فقدان یکی از این اضلاع را نمی توان با تقویت ضلع دیگری جبران کرد.

عصر ایران ؛ جعفر محمدی - آقای هادی طحان نظیف، سخنگوی محترم شورای نگهبان در دفاع از عملکرد این شورا در بررسی صلاحیت ها گفته است : اعداد و ارقامی که در انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شاهد هستیم (وجود 51 کاندیدا برای هر کرسی) ادعای خالص سازی را زیر سوال می‌برد.
به بهانه این سخن و فارغ از شرایط انتخابات پیش رو، "نظریه مثلث انتخابات" یا " املت انتخابات" را مطرح می کنیم.

رابرت اشتنبرگ، از دانشمندان معروف در زمینه روانشناسی شناختی است. "نظریه مثلث عشق" او بسیار معروف و کاربردی است. او برای هر رابطه عاطفی، سه ضلع تعریف می کند: "صمیمت" ، "شور و شوق" و "تعهد" و می گوید اگر در یک ازدواج هر سه ضلع این مثلث وجود داشته باشد، با یک ازدواج آرمانی مواجهیم.
اشتنبرگ تاکید می کند که فقدان یکی از این اضلاع را نمی توان با تقویت ضلع دیگری جبران کرد.

با وام گیری از این نظریه، به انتخابات برمی گردیم. به نظر می رسد که هر انتخابات نیز سه ضلع اصلی دارد: "تعدد کاندیداها" ، "تکثر فکری و سیاسی کاندیداها" و "شرایط عادلانه رقابت".

آقای طحان نظیف به درستی به ضلع اول اشاره و بر تعدد کاندیداها تاکید کرده است. بدیهی است در حوزه انتخابیه ای با یک کرسی، نمی توان با یک نامزد، رأی گیری کرد و نام آن را انتخابات گذاشت.

اما تعداد بالای کاندیداها، برای یک انتخابات ، هر چند لازم است ولی کافی نیست. مردم باید در بین کاندیداهای پرشماری که در دسترس دارند، افراد همسوی فکری و سیاسی خود را بیابند. هزار کاندیدا هم برای یک کرسی وجود داشته باشد ولی هر هزار نفرشان شبیه هم باشند، ضلع تکثر فکری و سیاسی شکل نمی گیرد. کثرت عددی با تکثر فکری و سیاسی معنی دار می شود.

ضلع سوم نیز فضای عادلانه رقابت است که شامل عدالت در بررسی صلاحیت ها، عدالت در برخورداری از امکانات عمومی، عدالت قضایی در مواجهه با تخریب ها، بی طرفی و سلامت برگزار کنندگان و ناظران و تمکین آنها به نتیجه واقعی آراست.

از سه ضلع فوق، تنها یک ضلع که به کاندیدا شماری مربوط می شود، توسط برگزار کنندگان قابل اعلام و اثبات است و دو ضلع دیگر یعنی تکثر فکری و سیاسی کاندیداها و شرایط عادلانه رقابت، توسط وجدان جمعی ارزیابی می شود و مورد قضاوت قرار می گیرد.

این که برگزار کننده انتخابات بگوید "زمینه مشارکت برای همه اشخاص و گروه‌های سیاسی فراهم است" یا بر بی طرفی خود در روند انتخابات تاکید کند، کفایت نمی کند و باید مردم در عمل چنین چیزی ببینند و اقناع عمومی شکل بگیرد.

در یک بیان تمثیلی، انتخابات مانند یک املت* است. همان طور که املت سه ماده اولیه برای تهیه دارد (روغن، گوجه فرنگی و تخم مرغ) ، انتخابات هم سه لازمه پیش گفته را دارد.
اگر برای پختن یک املت، گوجه نداشته باشیم، نمی توانیم با افزودن بر تعداد تخم مرغ ها، فقدان گوجه را جبران کنیم. در انتخابات نیز نمی توان به عنوان مثال، فقدان تکثر فکری و سیاسی کاندیداها را افزایش تعداد کاندیداها جبران کرد.
وقتی گوجه نباشد، هر چقدر هم تخم مرغ به ماهیتابه بیفزاییم، به املت نمی رسیم و حداکثر می توانیم به نیمرو برسیم که غذای دیگری است و نمی توان ان را به جای املت، روی میز گذاشت.
____________________
* پیش از این، دوست فرهیخته ام محمدرضا شعبانعلی در یادداشتی در عصر ایران، از تمثیل املت برای بیان مثلت عشق استفاده کرده است که در این لینک می توانید مطالعه کنید.من نیز همین تعبیر را درباره انتخابات از او وام گرفته ام.