تردید اکونومیست در صداقت آفریقای جنوبی در حمایت از حماس

موضع آفریقای جنوبی در قبال جنایات اسراییل غرب را غافل‌گیر کرده. اکونومیست هم در مقاله ای کوشیده بر صداقت آفریقای جنوبی بذر تردید بپاشد.

عصر ایران/ ترجمه (لیلا احمدی) : ‌پنجم دسامبر در یادبودِ ده سالگیِ درگذشت نلسون ماندلا، مردی که جهان او را نماد صلح و آشتی می‌داند، هیئتی از حماس به سرکردگیِ "باسم نعیم"، با راهپیمایی در خیابان‌های پِرِتوریا (پایتخت آفریقای جنوبی)، به نوۀ ماندلا ملحق شد تا به‌اتفاقِ "لیندیوه زولو" (وزیر توسعۀ اجتماعی)، تاج گلی نثارِ مجسمۀ مادیبا (ماندلا) شود.

بدین‌سان نمادهای همبستگی در یک‌سو قرار گرفتند. آفریقای جنوبی از معدود کشورهایی است که با حماس روابط دیپلماتیک دارد. کنگرۀ ملیِ آفریقا (anc) که در سال ۱۹۱۲ روی کار آمد و علیه آپارتاید جنگید، اکنون ماهیتی نظیر حماس دارد. این کنگره قرار بوده گذارِ مسالمت آمیزِ آفریقای جنوبی به دموکراسی را تسهیل کند و حالا در وضعیتِ اسفبار فلسطین، گویی مبارزۀ پرفرازونشیبِ خود برای آزادی را می‌بیند.

در سراسر آفریقای جنوبی، یاد و خاطرۀ فلسطین موج می‌زند. بیلبوردهای بزرگراهی با فونت درشت، نوشته‌اند: "نسل‌کُشیِ واقعی". کشور مملو از نقوشِ همدلی با غزه است. نمای بیرونیِ آپارتمانی در منطقۀ تاریخی بوکاپ، به شکلِ پرچم فلسطین درآمده. حتی بی‌خانمان‌هایی که در چهارراه‌های ژوهانسبورگ گدایی می‌کنند، پلاکاردهایشان را با برچسب #FreeGaza آراسته‌اند.

آرمان فلسطین در آفریقای جنوبی ریشه‌های عمیقی دارد. در سال‌های آپارتاید یا حکومتِ سفیدپوستان، زمانی که دولت یهود، تسلیحات و فناوری به آفریقای جنوبی (که تحت تحریم تسلیحاتی سازمان ملل بود)، می‌فرستاد، آفریقایی‌ها مخالفتشان را با اسرائیل اعلام کردند. ماندلا در یاسر عرفات (رهبر فقید فلسطینی‌ها)، خیلتاشِ (هم‌راه و هم‌قافله) آشنایی را دید که می‌کوشد آزادی به ارمغان آورد.

کنگرۀ ملیِ آفریقا در آخرین سند سیاسی‌اش، با اشاره به پیوندهایی با سازمان آزادی‌بخشِ فلسطین، اعلام کرده: «آفریقای جنوبی و فلسطین، تاریخ مشترکی از مبارزه دارند». این سند که در اواخر سال 2022 منتشر شد، اسرائیل را "دولت آپارتاید" توصیف کرد و از آفریقای جنوبی خواست حضور دیپلماتیک خود را در اسرائیل کاهش دهد. البته اسرائیل نسبت به این همانندی به شدت معترض است. به نظر اسرائیلی‌ها، مردم فلسطین با تبعیض مواجهند، اما از حقوق کاملِ دموکراتیک برخوردارند؛ با‌این‌حال، انکار دولت فلسطین در سرزمین اشغالیِ اسرائیل در سال 1967 طنین‌انداز شد.

"ثریا دادو"، نویسندۀ اهل آفریقای جنوبی و فعال فلسطینی می‌گوید: «صدای آفریقای جنوبی همواره رساترین صدای اعتراض بوده. مبارزه و آزادیِ ما پیشروترین قیام و ارمغانِ تاریخی است. آپارتایدی که اسرائیل علیه فلسطینی‌ها به کار برده، به نحوی حیرت‌آور به آپارتایدِ آفریقای جنوبی شباهت دارد». استقبال پرشورِ آفریقای جنوبی از حماس، پس از حملۀ 7اکتبر حماس به اسرائیل، مبهوت‌کننده بود؛ آن‌هم در شرایطی که بسیاری از کشورهای عربی درصددِ دوری‌جستن از این گروه بودند.

بلافاصله پس از حملۀ حماس، حتی پیش از آغازِ تهاجم اسرائیل، "نالِدی پاندور" (وزیر امور خارجۀ آفریقای جنوبی)، با "اسماعیل هنیه" (رهبر حماس)، ظاهراً برای بحث در مورد ارسالِ کمک به غزه تماس گرفت. حماس مدعی شد خانم پاندور با این گروه ابراز همبستگی کرده، ولی بعداً این موضوع را رد کرد.

در همان مقطع، روابط بین آفریقای جنوبی و اسرائیل به وخامت گرایید. در اوایل نوامبر، آفریقای جنوبی همۀ دیپلمات‌های خود را از تل‌آویو فراخواند. در اواخر همان ماه، پارلمان به تعلیقِ همۀ روابط دیپلماتیک و بستنِ سفارت اسرائیل در پرتوریا رأی داد (قطعنامه هنوز اجرا نشده ولی اسرائیل سفیر خود را فراخوانده است). در پایان دسامبر هم آفریقای جنوبی شکایت علیه اسرائیل را به لاهه ارسال کرد.

همۀ اینها با مواضع سیاستِ کنگرۀ ملیِ آفریقا همخوان است؛ اما ممکن است واقعیت چیزی بیش از این‌ها باشد. برای دولت محاصره شدۀ رامافوسا، جنگ نمی توانست در زمان بهتری رخ دهد. بر اساس نظرسنجیِ بنیاد تحقیقات اجتماعی از رأی‌دهندگانِ ثبت‌نام‌شده، پیش از حملۀ حماس، محبوبیت رئیس جمهور در پایین‌ترین حد تاریخی خود یعنی 40.7 درصد بود.

رأِ‌دهندگان به ستوه آمده بودند؛ زیرا اقتصادشان راکد بود، خاموشی‌ها کماکان ادامه داشت و اقداماتِ اندکی علیه فساد انجام می‌شد. در انتخابات عمومیِ اواخر سال جاری، انتظار می‌رود آرای این حزب برای اولین بار در خلال انتخاباتی سراسری به زیر 50 درصد برسد.

جنگ غزه، فرصتی برای تغییر این وضعیت است. "روناک گوپالداس"، مدیر "شرکت آنالیزِ ریسک در آفریقای جنوبی"، می‌گوید: "کنگرۀ آفریقا تلاش می‌کند این موضوع را به مقوله‌ای انتخاباتی تبدیل کند، تا بدین‌طریق توجهات را از مسائل اصلیِ اقتصادی منحرف کند." نظرسنجیِ جدیدی هم در ماه نوامبر منتشر شده که اقبال عمومی به رامافوسا را با چهاردرصد افزایش نشان می‌دهد.

موقعیت آفریقای جنوبی در خارج از کشور نیز به همان اندازه تضعیف شد و علت، واکنش مبهم این کشور درقبالِ حملۀ روسیه به اوکراین بود. دیپلمات‌های آفریقای جنوبی بر این باور بودند که از جنگ سردِ این‌زمانی جلوگیری می‌شود. کشورهای غربی هم از شکست آفریقای جنوبی در محکوم‌کردن تهاجم به وحشت افتاده بودند و به پیشنهادات بعدیِ این کشور برای میانجی‌گری در مناقشه، با تردید می‌نگریستند. به نظر نمی‌رسد روسیه از مواضع آفریقای جنوبی راضی باشد؛ زیرا درست زمانی که رامافوسا و برخی رهبران آفریقایی برای مذاکرات تبلیغاتی (هرچند بی‌ثمر) با ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین وارد کی‌یف شدند، روسیه، کیف را بمباران کرد.

به قول گوپالداس: «آفریقای جنوبی وجهۀ اخلاقی‌اش را پس از واکنش درقبالِ بحران روسیه و اوکراین از دست داد و حالا در تلاش است، شخصیتِ تخریب‌شده‌اش را در قالبِ تبلیغات اعتراضیِ جنوب جهان از نو بازسازی کند.