مذاکره و دموکراسی در آفریقای جنوبی

مذاکرات به پیشنهاد ماندلا آغاز شد. یاران ماندلا از اینکه او برای مذاکره با دولت پیش‌قدم شده است ناخرسند بودند. اما ماندلا توانست آن‌ها را قانع کند. اگرچه همسرش قانع نشد و نهایتا همین اختلاف، موجب جدایی ماندلا از همسرش شد.

عصر ایران؛ هومان دوراندیش - دولت و "کنگرۀ ملی آفریقا" سال‌ها به چشم دشمن به یکدیگر نگاه می‌کردند. خشونت دولت در دفاع از آپارتاید، کنگرۀ ملی را به وادی مبارزۀ مسلحانه کشانده بود.

با این حال هزینه‌های سنگین زیستن در ذیل نظام آپارتاید، در کنار تحریم‌های بین‌المللی علیه دولت آفریقای جنوبی، نسلون ماندلا و مقامات سیاسی این کشور را به تدریج به سمت مذاکره با یکدیگر سوق داد.

اما مشکل اصلی برای شروع مذاکرات این بود که دولت آفریقای جنوبی اعلام کرده بود کنگرۀ ملی، سازمانی تروریستی است و با تروریست‌ها نباید مذاکره کرد. کنگره نیز بارها دولت آفریقای جنوبی را فاشیستی دانسته بود.

علاوه بر این، آزادی زندانیان سیاسی و به رسمیت شناختن کنگره نیزجزو شرط‌های کنگره برای مذاکره با دولت بود. اما ماندلا و برخی از یارانش به تدریج به این نتیجه رسیدند که گذار به دموکراسی، مهم‌تر از پافشاری بر یکایک مطالبات اعلام شده است.

در مذاکرات اولیه چهار مسئلۀ اساسی مطرح شد: مبارزۀ مسلحانه، اتحاد کنگرۀ ملی آفریقا با حزب کمونیست، آرمان حکومت اکثریت، ایدۀ تفاهم نژادی.

این مذاکرات که در فاصلۀ 1986 تا 1989 انجام شدند، اگرچه چندان رسمی نبودند و به نتایج مشخص هم نرسیدند، ولی احساس دشمنی میان دولت و کنگره را تا حدی تخفیف دادند.

روند مذاکرات از سال 1990 جدی‌تر شد؛ چراکه دکلرک رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، طرف مذاکرۀ ماندلا شده بود. از مارس 1990 تا دسامبر 1991 "مذاکره دربارۀ مذاکره" بین دولت و کنگره در جریان بود. مسئلۀ اصلی دکلرک، حفظ حقوق اقلیت سفیدپوست و مسئلۀ اصلی ماندلا به کرسی نشستن رای اکثریت سیاه‌پوست بود.

در دسامبر 1991، مذاکرات رسمی دولت و کنگره آغاز شد. "میثاق آفریقای جنوبی دموکراتیک" نخستین دستاورد این مذاکرات بود.

مذاکرات زیر نظر ناظرانی از سازمان ملل متحد، اتحادیۀ اروپا و سازمان وحدت آفریقا انجام شد.

"اعلامیۀ اهداف" دیگر دستاورد این مذاکرات بود. این اعلامیه تمام احزاب را به حمایت از آفریقای جنوبی یکپارچه و متحد، متعهد می‌کرد.

موضوع مبارزۀ مسلحانه نیز در این اجلاس مطرح شد اما پاسخ کنگره چنین بود: «وقتی سلاح‌های خود را تسلیم دولت می‌کنیم که خود بخشی از دولت باشیم.»

در ماه مه 1992، اجلاس دوم میثاق آفریقای جنوبی برگزار شد. مذاکرات این اجلاس به شکست انجامید. اما ناگهان در 26 سپتامبر 1992، ماندلا و دکلرک پیمان تفاهمی را امضا کردند که بر اساس آن، دولت متعهد شد که طرح تشکیل یک مجمع منتخب را که هم قانون اساسی جدید را تدوین و تصویب می‌کرد و هم به عنوان قوۀ مقننۀ موقت عمل می‌کرد، بپذیرد.

در دسامبر 1992، ماندلا و دکلرک در مورد تشکیل یک دولت وحدت ملی پنج‌ساله به توافق رسیدند. در نتیجه، در 27 آوریل 1994 نخستین انتخابات دموکراتیک آفریقای جنوبی که در آن همۀ افراد می‌توانستند شرکت کنند، برگزار شد. کنگرۀ ملی آفریقا اکثریت آرا را به خود اختصاص داد و ماندلا به عنوان رهبر کنگرۀ ملی آفریقا، به عنوان نخستین رئیس‌جمهور سیاه‌پوست این کشور برگزیده شد.

نکتۀ مهم برای تقویت و تداوم سازش ملی این بود که ماندلا دکلرک را به عنوان معاون رئیس‌جمهور برگزید تا اقلیت سفیدپوست، که تا دیروز به عنوان "طبقۀ حاکم" ستمگر یا راضی به ستم هیأت حاکمه قلمداد می‌شد، با احساس امنیت بیشتری پذیرای دموکراسی نوپای آفریقای جنوبی گردد و مواهب این دموکراسی را صرفا متوجه اکثریت سیاه‌پوست این کشور نداند.