1- ماهیت
روزنامه نگاری یکی از پدیده های نوظهور و مدرن در ایران است با این حال برخلاف سایر پدیده های جدید، همچنان درباره ماهیت و چیستی آن در ایران، بحث و جدل وجود دارد. همچنان درباره ماهیت واقعی رسانه، روزنامه نگاری و روزنامه نگار، تفاهم و توافق عمومی به ویژه در میان مسوولان و دولت وجود ندارد.

برخلاف اروپا، که مطبوعات اولیه و رسانه ها در ابتدا توسط مردم و با هدف اطلاع رسانی برای مردم شکل گرفتند ورود مطبوعات و دیگر رسانه ها به ایران به شکل دیگری بود. "وقایع اتفاقیه" اولین روزنامه جدی و فارسی زبان ایران (بعد از روزنامه خصوصی "کاغذ اخبار") توسط حکومت و با هدف انتقال اطلاعات دولت به مردم (از بالا به پایین - فعالیت تبلیغات و روابط عمومی) منتشر شد. روزنامه در 18 بهمن 1229 به همت امیرکبیر و در سال سوم پادشاهی ناصرالدین شاه منتشر شد اما محتوای خبرها و نوشتارها و گزارش ها امتداد دستورات پادشاه و احکام و بخشنامه های حکومتی بودند. همین روند درباره تاسیس رادیو تلویزیون و خبرگزار در ایران نیز صادق است.

البته پس از آن هم روزنامه هایی توسط افرادی از ملت منتشر شدند برای اطلاع رسانی از اوضاع مردم و کشور برای حاکمان (از پایین به بالا - روزنامه نگاری). با این حال همیشه در طول تاریخ ایران، تلقی دولت و مسوولان از روزنامه / رسانه به عنوان ابزار اطلاع رسانی دولت برای مردم یعنی تبلیغات و روبط عمومی بوده است و این تلقی اشتباه همچنان ادامه دارد. تفکیک تبلیغات / روابط عمومی از روزنامه نگاری بسیار ضروری است. روزنامه نگاری، تبلیغات و روابط عمومی نیست بلکه روزنامه نگاری، اطلاع رسانی واقعیت ها و نظرات مختلف بر محور منافع و حقوق عمومی است.

مسوولان رسانه ها و روزنامه نگاران را در قالب این دو بخش (تبلیغات و روابط عمومی) می بینند و در همین چارچوب، از آنها انتظار کار و فعالیت دارند. این در حالی است که واقعیت و ماهیت اصلی روزنامه نگاری، برخلاف این روند، نظارت و نقد و بازخواست مسوولان به نمایندگی از مردم است. لازمه این کار نیز حفظ استقلال روزنامه نگاران و رسانه هاست. رسانه و روزنامه نگار حتی اگر زیرمجموعه بخش دولتی و حقوق بگیر آن باشد اما باید در اطلاع رسانی و بیان واقعیت ها و نظرات مختلف، از آزادی و استقلال حرفه ای برخوردار باشد.

2-پیشنهاد

برای تقویت و بهبود وضعیت اجتماعی - اقتصادی روزنامه نگاران، خبرنگاران و رسانه ها پیشنهادات و اصلاحات زیر مطرح می شود.
- لغو الزام به دریافت مجوز برای راه اندازی رسانه ها و اکتفا به ثبت مشخصات رسانه جدید در دفاتر دادگستری یا وزارت فرهنگ (شبیه آنچه که برای ثبت شرکت ها اتفاق می افتد)
- لغو انحصار صداوسیما و امکان راه اندازی رادیو و تلویزیون خصوصی در ایران
- حبس زدایی از مجازات و جرایم مربوط به فعالیت رسانه ای روزنامه نگاران و خبرنگاران و تبدیل آن به مجازات های دیگر از جمله جریمه مالی یا خدمات اجتماعی
- اعطای مصونیت به خبرنگاران و روزنامه نگاران در مسیر کشف و افشای فساد
- لغو توقیف مطبوعات و رسانه ها و تبدیل آن به مجازات های دیگر از جمله مجازات مالی یا خدمات اجتماعی یا ...
نکته: اجرای موارد بالا، همسو با قانون اساسی و اهداف انقلاب اسلامی 57 است.

3- قانون اساسی:

قانون اساسی ایران نقاط قوت متعددی درباره روزنامه نگاری و فعالیت رسانه ای دارد که برای تقویت رسانه و روزنامه نگاری ایران چاره ای جز تاکید بر این اصول نداریم.

اصل 3: "دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف اصل دوم، همه امكانات خود را برای امور زیر به كار برد:" یکی از این موارد، "بالابردن سطح آگاهی‏ های عمومی در همه زمینه‏ ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه ‏های گروهی و وسایل دیگر" است.

اصل 9: هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی كشور آزادی‏های مشروع را، هر چند با وضع قوانین و مقررات، سلب كند.

اصلو 23: تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ‏كس را نمی‏توان به صرف داشتن عقیده‏ای مورد تعرض و مؤاخذه قرار داد.

اصل 24: نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر آنكه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد. تفصیل آن را قانون معین می ‏كند.

اصل 25: بازرسی و نرساندن نامه‌‏ها، ضبط و فاش كردن مكالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلكس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آنها، استراق سمع و هرگونه تجسس ممنوع است، مگر به حكم قانون.

اصل 37: اصل، برائت است و هیچ‏كس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‏شود، مگر اینكه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.

اصل 44: بخش دولتی شامل كلیه صنایع بزرگ، صنایع مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانكداری، بیمه، تأمین نیرو، سدها و شبكه‏‌های بزرگ آبرسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن، هواپیمایی، كشتیرانی، راه و راه آهن و مانند اینها است كه به صورت مالكیت عمومی و در اختیار دولت است.

اصل 166: احكام دادگاه‏ها باید مستدلّ و مستند به مواد قانون و اصولی باشد كه بر اساس آن حكم صادر شده است.

اصل 168 : رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی علنی است و با حضور هیئت منصفه در محاكم دادگستری صورت می‏‌گیرد. نحوه انتخاب، شرایط، اختیارات هیئت منصفه و تعریف جرم سیاسی را قانون بر اساس موازین اسلامی معین می‌‏كند.

اصل 175 :در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، آزادی بیان و نشر افكار با رعایت موازین اسلامی و مصالح كشور باید تأمین گردد

4- فناوری جدید ارتباطی

روزنامه نگار در آرزوی اطلاع رسانی آزادانه و کامل واقعیت هاست. اینترنت، موبایل هوشمند، شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها و شهروندخبرنگاری، به این روند کمک کرده اند. این پدیده ها، نه تهدیدی برای روزنامه نگاری و روزنامه نگاران، بلکه کمک بزرگ و بی سابقه ای برای آنهاست البته به شرطی که هدف اطلاع رسانی واقعیت باشد و نه تلاش در عکس آن. این امکانات جدید، برای اولین بار در تاریخ، هدف روزنامه نگاران را محقق کرده اند.

5- خبر جعلی

خبر جعلی یکی از تهدیدات دنیای معاصر است که می تواند زندگی بشری را دستخوش چالش های بزرگی کند به ویژه که علاوه بر افراد، هم اکنون در سطح جهان، شرکت ها و موسسات و ارتش ها و دولت ها و ... نیز وارد بازی تولید و انتشار خبر جعلی شده اند. پادزهر خبر جعلی، ارتقای سواد رسانه ای برای عامه مردم و فعالیت رسانه ها و روزنامه نگاران حرفه ای است. ارتقای سواد رسانه ای مردم هم در نتیجه آموزش مستقیم به آنها و فعالیت رسانه های حرفه ای است.

6- رسانه واقعی

ایران نیازمند رسانه و روزنامه نگاران حرفه ای و واقعی است. رسانه های ارگان و تبلیغاتی و شبه رسانه ها با وجود شبه خبرنگاران و شبه روزنامه نگاران، چاره کار نیست و تنها انحراف و گمراهی را عمق می بخشد. اینها نه تنها جای خالی رسانه واقعی و روزنامه نگاری واقعی را پر نمی کنند بلکه مسوولین را هم به خطا می اندازند و دچار مشکل می کنند.

بدون حضور و فعالیت روزنامه نگاران حرفه ای و رسانه های حرفه ای، نه تنها مرجعیت اطلاع رسانی از داخل به خارج از کشور منتقل می شود بلکه اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی تضعیف و اداره کشور با چالش های بزرگی روبه رو می شود. ریزش برج های متروپل آبادان و ادامه بحث و جدل عمومی درباره زنده یا مرده بودن عبدالباقی از جمله مثال های کوچک مرتبط با این بحث است.