بافت تاریخی اهواز، به جای مقصد گردشگری در حال تخریب است (+عکس و فیلم)

عصرایران؛ محمد نبهان (پژوهشگر علوم اجتماعی)- بافت تاریخی هر شهری به عنوان نماد هویت، اصالت و بخشی از فرهنگ آن شهر محسوب می شود، آن چیزی که بیش از پیش به مناطق مختلف و اقلیم های متنوع ایران زیبایی می بخشد تفاوت های متمایزی ست که نسبت به یک دیگر برخوردارند.

کلانشهر اهواز بافت تاریخی ارزشمند و بسیار متمایزی دارد که نه تنها در سطح کشور بلکه در محدوده کشور های حاشیه خلیج فارس بی نظیر است.

بر خلاف باور خیلی از متخصصان عرصه تاریخی در حوزه خوزستان، ما با دو شهر تاریخی در یک کلانشهر روبه رو هستیم، «اهواز» و «ناصریه». [1]

به این معنی که ما به واسطه جغرافیا و ژئوپلتیک ویژه منطقه و به سبب حضور رگه های طبیعی سنون* در رودخانه کارون، دو شهر، دو بندر تجاری مهم و نهایتا از دو بافت تاریخی مجزا از یکدیگر برخورداریم که می توان با برنامه ریزی کلان ملی در حوزه جهانگردی موتور محرکه توسعه اقتصاد غیر نفتی در این اقلیم را روشن کرد.

بافت تاریخی عامری در اهواز

بافت های تاریخی ارزشمند می توانند در توسعه مناسبات بین المللی به واسطه مرزهای زمینی – آبی به خوبی نقش آفرینی کنند و روابط ایران را با همسایه گان خود در حوزه منافع مشترک تقویت بخشد.

لذا تلاش برای حفظ، مرمت و باز زنده سازی بافت های تاریخی در مناطق نفت خیز جنوب می تواند در همان حال در عرصه داخلی و منطقه ای نیز به واسطه سرمایه های نمادین خود، بخش عظیمی از مصائب این مناطق -رونق اقتصادی و حل بخش عمده ای از معضل بیکاری-را به طرز شگفت آوری درمان کند.

از سوی دیگر این فضا برای کشور و این نوع مناطق فراهم می شود تا به پتانسیل های عظیم خود در حوزه «اقتصاد غیر نفتی» امکان رشد و توسعه داده شود.

متاسفانه این سرمایه های عظیم در کلانشهر اهواز در چند سال اخیر به شدت مورد اهمال و بی توجهی مسئولین ذی ربط قرار گرفته، به طوری که در بسیاری از طرح های توسعه نشانه هایی برای برنامه ریزی های جدی و عملی در این بافت ها وجود ندارد.

به طور مشخص بخش هایی که خودجوش و بدون حمایت های اولیه دولت های پیشین، توسط مردم و فعالین فرهنگی - اجتماعی مبدل به هدف های مهم گردشگری شهری اهواز و ملی شد، به طرز مایوس کننده ای به دلیل عدم برنامه ریزی مبتنی بر توسعه غیر نفتی از جذابیت شان کاسته شد و کاربری برندینگ آن اماکن کم کم تغییر کرد.

نمونه بارز آن برند «فلافل» در لشکر آباد و برند «قهوه و کافه نشینی» در سوق العریان عامری اهواز است.

متاسفانه همواره به اذعان خیلی از مسئولین پیشین اقتصاد نفت محور، شهر اهواز مکان تفریحی - دیدنی ندارد و صرفا یک شهر صنعتی ست. از این روی با چنین نگرشی سعی بر حل مقطعی مناقشه دیرین خود با دوستداران و فعالین فرهنگی اجتماعی استان داشتند.

این در حالی است که بافت تاریخی اهواز قدیم، «باب التشیع ایران» [2] با داشتن دو بازار تاریخی، سوق الاهواز [3] (بازار عامری کنونی) با 1200 سال قدمت، سوق العریان [4] (بازار قهوه اهواز) با قدمت 134 سال و نیز سه کوچه تاریخی شارع الشیوخ، شارع الشط و شارع الصبه (به تلفظ عجد الصبه یا همان کوچه صابئین، اولین بازار طلا فروشی اهواز) با قدمت بیش از صد سال، قلعه شیخ نبهان اول، کاروانسرا و قصر شیخ نبهان اول، مسجد تاریخی شیخ نبهان اول ( قرن ۱۱ ، در تاریخ ۱۷ بهمن ۸۹ به شماره ۳۰۲۶۸ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد)[5].

 قدم گاه امام رضا (ع)، مسجد الرضای تاریخی، حرم مطهر علی ابن مهزیار اهوازی، بیت الصخر، بیت الشیوخ ، بیت العجم ، اصبطل بیت الشیوخ، بیت کریدی، بیت کلبان، مضیف مسجد حاج حمادی العامری، حسینیه های تاریخی حاج احمد عامری و حاج حمود ، حسینیه حجیه جهاد (اولین حسینیه تاریخی زنان در اهواز) با قدمتی حدودا 100 ساله، خانه اسکندر عامری اولین کارگردان هالیوودی ایران، بخشی از منطقه نیوساید، سنون، کمپ انگلیسی ها در دهه ۲۰ و بندر عامری، مسجد جعفری یا همان مسجد الهنود و ده ها اثر دیگر … .

اهواز با این مکان های تاریخی، قابلیت تبدیل شدن به یک شهر گردشگری تاریخی منحصر به فرد را بر مبنای محور های توریسم فرهنگی، تفریحی، سیاسی، اجتماعی، ورزشی، درمانی، مذهبی و بازرگانی و تجاری دارد که تحت عنوان موتور پیشران اولین طرح توسعه اقتصاد غیر نفتی (در فاز اول) در یکی از مناطق نفت خیز ایران اجرائی شود.

امروز اما استان خوزستان با دارا بودن بیش از ۶۵۳ هکتار بافت مصوب تاریخی، می تواند یکی از مهم ترین مقاصد گردشگری در ایران و جهان به شمار می آید، اما متاسفانه روند ساخت‌وسازها در شهرهای استان به قدری سرعت گرفته که منجر به آسیب‌های جدی به بافت‌های تاریخی شده است، لذا این نگرانی به شدت قوت می گیرد که بافت های تاریخی به طور کامل دچار تخریب گسترده شوند.

به نظر می رسد تنها راه عملی و اضطراری که می تواند مسیر این تغییرات مخرب را کاهش دهد، شهرداری بافت تاریخی ست.

تصویب ابلاغ محدوده‌ی بافت تاریخی ۱۶۸ شهر در طرح‌های توسعه و عمران با تاکید وزیر راه و شهرسازی برای بازآفرینی شهرها و همچنین تاکید بر اندیشه‌ی ایران‌شهر از جمله‌ اقداماتی بود، که به نظر می‌رسد تلنگری برای حفاظت از محدوده‌های تاریخی و فرهنگی شهرهای کشور به شمار می آید، در سال‌های ۸۵ تا ۸۸ کارشناسان اعلام کردند که شهردار بافت تاریخی طرحی برای نجات بافت تاریخی شهرهای کشور است تا در زیر سایه‌بانی واحد و مدیری به دور از دیدگاه‌های تک محوری، این بافت‌های نابسامان را به هویت گمشده قبلی برگرداند .

بر این اساس شهردار بافت‌های تاریخی متفاوت از سایر شهرداران می‌تواند براساس معیار‌های مشخص بافت‌های تاریخی شهر را به صورت مستقل اداره کنند. در حال حاضر کلانشهر اهواز ۱۶۱ هکتار، آبادان ۱۶۱ هکتار، شوشتر ۱۴۳ هکتار، رامهرمز ۶۵,۵ هکتار و بهبهان ۱۲۳ هکتار بافت ارزشمند و تاریخی وجود دارد که این شش شهر برای تأسیس شهرداری بافت پیشنهاد می شوند. [6]

توضیحات:
*سِنُون: نام تاریخی رشته صخره هایی است که به طور مورب کارون را در منطقه اهواز قدیم قطع می کند، با توجه به طبیعت رودخانه کارون که در متطقه اهوازقدیم دارای چندین رگه صخره‌ای در بستر خود می‌باشد، که شاخهٔ بالادست یا کارون علیا از شوشتر تا اهواز را از شاخهٔ کارون سفلی یا پایین‌دست از اهواز تا خلیج فارس را از یکدیگر جدا می کند، هم اکنون کافه رستوران ریف بر روی بخش انتهائی همان رگه صخره ای در ساحل غربی کارون قرار دارد .

بندر اهواز: اهواز تا کنون در سایت رسمی وزارت امور خارجه به عنوان یکی از بنادر کشور ایران محسوب می شود.

منطقه تاریخی عامری در اهواز

منطقه تاریخی عامری در اهواز

منطقه تاریخی عامری در اهواز

منطقه تاریخی عامری در اهواز

منطقه تاریخی عامری در اهواز

منطقه تاریخی عامری در اهواز

منطقه تاریخی عامری در اهواز

بازار عامری

منطقه تاریخی عامری در اهواز

منابع:
1- نبهان، محمد. مقاله " دو شهر تاریخی در یک کلانشهر؛ اهواز و ناصریه". مجله الکترونیکی شط پرس. ژوئن 3, 2020.
2- نبهان، محمد. مقاله " رازگشایی از موقعیت جغرافیایی مسجد الرضای تاریخی اهواز". مجله الکترونیکی شط پرس. دسامبر 22, 2019.
3- فتوح البلدان، ص 251؛ مرآت البلدان، 132/1
4- نبهان، محمد. مقاله "سوق العریان و همه کافه های لب شط". مجله الکترونیکی شط پرس. فوریه 9, 2020
5- نبهان، محمد. مقاله "مسجد شیخ نبهان (اول)؛ قدیمی ترین بنای تاریخی کلانشهر اهواز". مجله الکترونیکی شط پرس. می 12, 2020.
6- نبهان، محمد، درخشانی، نجلا. مقاله " در خواست کمیته بافت تاریخی شط پرس از استاندار خوزستان و رئیس مجمع نمایندگان خوزستان جهت تاسیس فوری شهرداری بافت تاریخی در اهواز و شهرستان ها". مجله الکترونیکی شط پرس. فوریه 23, 2021

کلید واژه ها

محمد نبهان، باب التشیع، بافت تاریخی اهواز، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، توسعه غیر نفتی، شهرداری بافت تاریخی،

بیشتر بخوانید:

۱۰‌ها خانه بافت تاریخی خمینی‌شهر در خطر است/ به بهانه ترافیک میراث فرهنگی را خراب می‌کنند که خیابان بکشند (فیلم)

اردوی تیم ملی دوچرخه سواری سرعت بانوان در اهواز (عکس)

تخریب ۱۵ ویلای غیرمجاز در اراضی زراعی شهریار

اعتراض نمایندگان خوزستان و چهارمحال و بختیاری به انتقال آب

تماشاخانه

تبحر شگفت انگیز روباه قرمز در طبیعتی سخت / جدال بر سر یک ماهی (فیلم)

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

فیلم های دیگر