تهیه‌کننده فیلم عروسک؛ رد شده از جشنواره فجر: فیلم ما متاع خوبی بود اما...

«عروسک» ساخته اصغر یوسفی‌نژاد است که چند سال قبل با فیلم «اِو» در جشنواره فجر مورد توجه قرار گرفت. این فیلم همانند اولین ساخته یوسفی‌نژاد در تبریز اتفاق می‌افتد و به زبان ترکی است، ولی توسط هیات انتخاب چهلمین دوره جشنواره فجر رد شد، در حالی که برخی اعضای هیات انتخاب آن را اثری قابل توجه و مورد پسند دانستند. 

جلیل اکبری‌صحت - تهیه کننده این فیلم - در گفت‌وگویی با ایسنا درباره آنچه در روزهای اخیر بر این فیلم گذشته،  ابتدا بیان کرد:‌ به عنوان کسانی که در حوزه فرهنگ و هنر این مملکت فعالیت می‌کنیم بعضی رفتارها را در شکل رفتاری سینمای ایران می‌توانیم درک کنیم ولی بعضی رفتارها را نمی‌توانیم درک کنیم.

او افزود: ما یک فیلم را به جشنواره‌ای که سال‌ها در آن فعال بودیم و به آن کمک می‌کردیم، ارائه دادیم و انتظار خاصی هم نداشتیم. تنها انتظار ما این بود که فیلم کامل دیده شود و پس از آن ممکن بود پذیرفته شود یا نشود که برای هر دو شرایط آمادگی حرفه‌ای داشتیم. البته بر اساس بازخوردهای اولیه‌ی خودمان مطمئن بودیم فیلمی در تراز سینمای ایران و به لحاظ فنی و کیفی و محتوایی، اثری برای مخاطب ایرانی ساخته‌ایم، اما فیلم بپذیرفته نشد و ما هم هیچ اعتراضی نسبت به رد شدن آن در جشنواره نداریم. گرچه معتقدیم با این رد شدن هم جشنواره ضرر می‌کند و هم ما ضرر می‌کنیم چون یکی از سانس‌های شلوغ جشنواره فجر می‌توانست متعلق به «عروسک» باشد.

وی ادامه داد: اما آنچه اتفاق افتاده و مسئله ایجاد می‌کند این است که، در شرایطی که هیچ اعتراضی به رد شدن فیلم نداشتیم با رفتارها و اظهارنظرهای متفاوت، آن هم تقریبا از تمام اعضای هیات انتخاب به صورت مستقیم یاغیرمستقیم روبرو شدیم. اینکه آقای افخمی به عنوان یک سینماگر مقتدر و پیشکسوت، فیلم «عروسک» را حیرت‌انگیز توصیف کردند برای ما مایه مباهات است اما دلایلی که در پذیرفته نشدن فیلم عنوان شده ما را نگران کرده است چرا که در وهله نخست این فیلم یک سرمایه اجتماعی و معنوی و نیز برای عواملش یک سرمایه مادی است و نگرانیم که این سرمایه دچار آسیب شود. 

اکبری‌صحت افزود: من این را درک می‌کنم که ممکن است جشنواره به دلیل ضیق وقت مجوز نمایش را نگیرد و بعدا اتفاق دیگری برای فیلم بیفتد و پخش شود، اما الان روی سخنم با رییس سازمان سینمایی است که در سخنرانی خود گفتند داعیه‌دار عدالت فرهنگی هستند. آقای خزاعی بنده به عنوان سینماگر این مملکت اعتراضی بابت پذیرفته نشدن فیلم «عروسک» در جشنواره ندارم ولی به عنوان یک شهروند این انتظار را از شخص شما دارم که پیگیری کنید چه شرایطی باعث شد وضعیتی این چنین برای فیلمی مثل «عروسک» به وجود آید. آیا اینکه گفته می‌شود این فیلم خوب است ولی در جشنواره نیست، با عدالت فرهنگی منافات ندارد؟ شما در چند سخنرانی گفتید که پای همه سینماگران می‌ایستید. من مطمئن هستم که شما به حرف‌های خود فکر کرده‌اید و شخصا به آنچه گفتید اعتقاد دارم، حالا خودتان باید ثابت کنید که چقدر به حرف‌هایتان اعتقاد دارید. من شما را به صحبت‌های خود در دهه هشتاد، وقتی که فیلمی ساخته بودید و به هر دلیلی دچار مشکل شد ارجاع می‌دهم. آیا در آن مقطع حس خوبی داشتید؟ آیا در مقام تهیه‌کننده هیچ فعالیتی نکردید؟ آیا شما نخواستید که نهادهای ذیربط به شما کمک کنند تا احقاق حق شود؟ الان به ما گفته می‌شود که فیلم شما خوب است ولی به دلایلی که در فرصت جشنواره نبوده پذیرفته نشد، حالا ما باید چه کنیم؟

او با اشاره به صحبت‌های بهروز افخمی مبنی براینکه اصغر یوسفی نژاد -کارگردان‌ فیلم-  گفته است همین که شما (افخمی) از فیلم خوشتان آمده برای ما کافی است، گفت:  این حرف درست بوده اما نشان از تواضع فیلمساز دارد. آقای افخمی یکی از اساتید سینمای ایران است و وقتی کسی در جایگاه او از فیلم تعریف می‌کند طبیعی است که سبب خوشحالی کارگردان اثر شود ولی ما علاقمند بودیم مخاطب هم در جشنواره فجر فیلم را ببیند چون ما برای این جشنواره متاع خوبی آماده کرده بودیم. 

وی افزود: اعضای محترم هیات انتخاب اظهاراتی را مطرح کرده‌اند از جمله غیراستاندارد بودن زیرنویس فیلم، یا اینکه مثلاً دیالوگ‌ها سریع و تند جابجا می‌شد. بعضی از این مطالب باعث نگرانی است و اگرچه نمی‌خواهم به سن و سال اعضای محترم هیات انتخاب اشاره کنم چرا که بالاخره همه ما در آستانه ورود به سنین بالا هستیم، ولی حداقلِ انتظار این است که افراد حاضر در بخش‌های مختلف جشنواره متناسب با هرم جمعیتی جامعه انتخاب شوند.‌ براین اساس الان باید نگران هیات داوران هم باشیم که ممکن است زیرنویس بعضی فیلم‌ها را نتوانند بخوانند و یا دچار مسائلی از این دست شوند. اگر واقعاً مشکل این چیزهاست، بهتر است  کسانی انتخاب شوند که با جریان سینمای ایران متناسب باشند و تاکید می‌کنم که این موضوع هیچ ارتباطی به پیری و جوانی ندارد.

اکبری‌صحت با بیان اینکه یکی از شاخصه‌های عدالت فرهنگی شفافیت و پاسخگویی است، اضافه کرد: ما در آکواریوم زندگی نمی‌کنیم ‌و  اگر مشکلی درباره فیلم وجود دارد خیلی راحت می‌توانستند با خود ما و رودر رو صحبت کنند. نه در رسانه‌ها. حال یا ما قانع می‌شدیم یا آن‌ها را قانع می‌کردیم. نکته مهم دیگر این است که تعهد یک مقوله‌ی دوجانبه است؛ یعنی تعهد در سینما نمی‌تواند فقط از سوی فیلمساز باشد و به معیارهایی که به طور مداوم در حال تغییر است پایبند باشد. فیلمساز از یک دولت مجوز می‌گیرد و آن را به فیلم تبدیل می‌کند. در مرحله‌ی تولید ممکن است هزار اتفاق بیفتد، این دولت است که در نقش پدر باید کمک کند تا محصول به سرمنزل مقصود برسد. هیچ پدری در اولین روش برخورد با فرزندش تنبیه و حذف را انتخاب نمی‌کند.

وی در ادامه اظهار کرد: آقای خزاعی گفته‌اند به فیلمسازان شهرستان‌ها در راستای توسعه‌ی عدالت فرهنگی کمک می‌کند. ما کسانی که این فیلم «عروسک» را تولید کردیم، همه، شهرستانی هستیم که حالا دو روز مهمان آقای خزاعی در تهران بودیم. یک فیلم در تراز سینمای ایران با مجوز ساختیم و هیچ وقت هم فکر نکرده و نمی‌کنیم که نظام عوض شده است. ما از دولت دوازدهم در تلاشی سخت و طاقت‌فرسا مجوز ساخت گرفتیم، فیلم را آماده کردیم و به دولت سیزدهم ارایه کرده‌ایم که آن‌ها در جشنواره نشان دهند. فکر نمی‌کنیم که وقتی دولت عوض شود همه چیز باید تغییر کند چون این خلاف روح قانون است. بنابراین اصل حرفم این است که در صورت بروز مسئله یا مشکل درباره فیلمی، مسئولان سینمایی و تمام گروه‌های جشنواره قبل از اینکه وارد دیالوگ با رسانه‌ها شوند باید با فیلمساز صحبت کنند تا او بداند با چه چیزی مواجه است. 

وی گفت: ما در شرایطی که در سکوت و بی‌خبری و بی‌حاشیه فیلم را ساخته بودیم ناگهان با هجوم رسانه‌ای مواجه شدیم که اتفاقاً در جاهایی به نفع فیلم شد، اما منافع مادی فیلم در کنار منافع معنوی به خطر افتاده است. ما مطمئن هستیم در شرایط منصفانه اتفاق بدی برای فیلم رخ نمی‌دهد. 

اکبری صحت در تکمیل گفته‌های خود در بخش پایانی بیان کرد: پس از استقبالی که از فیلم قبلی اصغر یوسفی نژاد در جشنواره فجر شد، طبیعی است که ساخته دوم‌ او کنجکاوی برانگیز باشد و جشنواره فجر باید رفتار ثابتی در برابر استعدادهایی که کشف می‌کند داشته باشد، اما نه تنها این رفتار را انجام نداده بلکه باعث شده نسبت به این فیلمساز و حقوق مادی و معنوی او در سطح جامعه سینمایی هجمه صورت بگیرد. تنها چیزی که ما در سینما می‌دانیم این است که مسئولان سینمایی باید سینما را دوست داشته باشند و نسبت به سینما تعهد داشته باشند. سینما مثل صنعت و معدن و کشاورزی و ...‌ نیست. سینما اصلاً محصول پربازدهی‌ نیست. سینما محصول عمر است. تعهد به سینما، تعهد به عمر نسل‌هاست و من احساس می‌کنم دوستانِ مسئول حواسشان نیست که ما در سینما هم عمر خود را گذاشته‌ایم و هم خارج از ضوابط و نظام‌ سینمایی کاری نکرده‌ایم.