توزیع نامناسب کتب درسی/ مقصر کیست؟

محمدحسن نژاد در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به گذشت نزدیک به سه هفته از بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی اظهار کرد: این در حالی است که هنوز برخی دانش آموزان کتاب درسی ندارند و مشخص نیست چه زمانی این مشکل حل خواهد شد.

وی افزود: سال تحصیلی ۱۴۰۰- ۱۴۰۱ با همه اما و اگرهایش در همه گیری ویروس کرونا، آغاز شد، اما در این میان همچنان یکی از مشکلات آغاز سال تحصیلی یعنی عدم برخورداری برخی دانش آموزان از کتاب درسی به طور کامل حل نشده است. اینکه چه می شود پس از این همه سال، این همه تجربه و در اختیار داشتن فناوری‌های نوین باز هم شاهد آن هستیم که در آغاز سال تحصیلی بعضی دانش آموزان در یک کلاس کتاب دارند و برخی دیگر ندارند و همچنان مشغول پیگیری از مدیر مدرسه، مسئولان ادارات آموزش و پرورش و هر جای دیگر برای دریافت کتاب درسی هستند و پاسخ های مختلفی می‌شنوند جای تامل دارد.

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش در ادامه به برخی علل بروز مشکلات در توزیع کتب درسی اشاره کرد و گفت: علت نخست به تعدد سامانه های وزارتی باز می‌گردد. تعدد سامانه‌ها در وزارت آموزش و پرورش و اتصال سامانه ثبت سفارش کتابهای درسی به این سامانه‌ها و به روز رسانی‌های با وقفه چند روزه آنها، باعث شده تا مشکلات این سامانه‌ها که ارتباطی به خانواده ها و الدین پیدا نمی کند مستقیما به آنها مربوط شود و در دریافت کتاب درسی با مشکل مواجه شوند.

حسن نژاد افزود: این الزام به ثبت و تایید در سامانه ها باعث شده خانواده‌ها ندانند که مقصر کتاب نگرفتن فرزندشان در ابتدای سال تحصیلی، چه کسی است و از کجا باید پیگیر شوند.

وی دومین علت را ناهماهنگی بخش های مختلف در وزارت آموزش و پرورش عنوان کرد و گفت: در فرایند ثبت سفارش و توزیع کتاب های درسی بخش‌های مختلفی مانند ادارات کل آموزش و پرورش، مناطق و مدیریت های آموزش و پرورش و مدارس دخیل هستند اما باز هم شاهدیم وقتی کتابی به دست دانش آموز نرسیده، هر بخش مشکل را گردن بخش دیگری می اندازد که پیامد آن، سردرگمی والدین است.

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: عدم بهره گیری از توانمندی افراد مجرب در فرایند توزیع کتابها عامل دیگر بروز اشکالات است. بهره مندی از نیروی انسانی تخصصی، آگاه، آشنا به امور و توانمند، متضمن موفقیت در امور است. در آموزش و پرورش افراد توانمند بسیاری وجود دارند، اما برای توزیع کتاب درسی که در طول سال یک مرتبه و به صورت گسترده انجام می شود نیازمند افرادی هستیم که این چرخه را به خوبی بشناسند، به راحتی جلوی توزیع خارج از چرخه را بگیرند، مقتدر و دلسوز باشند و مانند آن. این در حالی است که در این سالها شاهدیم همین افراد که باید وزنه‌ای برای رفع مشکلات باشند، خود با نا آگاهی شان بر امور، به مشکلات افزوده‌اند.

حسن نژاد با اشاره به بسته‌بندی ناقص و توزیع سلیقه‌ای کتب درسی گفت: اولین وظیفه یک مسئول انبار و یا مسئول توزیع، تحویل گرفتن دقیق و توزیع روی ضوابط است، اما شاهدیم که در فرایند توزیع کتاب های درسی بسته بندی های صورت گرفته از سوی مراجع بالادستی یا ناقص بوده یا عامل توزیع به تعداد درست تحویل نمی گیرد و یا اینکه همین عامل توزیع، کتابها را سلیقه‌ای و بدون دقت کافی و عدم رعایت ضوابط توزیع می کند که باعث می شود در یک منطقه علی رغم ثبت کتاب درسی با نام دانش آموز، شاهد باشیم فردی بدون ثبت نام کتاب را تحویل بگیرد و فرد دیگری با داشتن فرم ثبت نام، کتاب هایش را تحویل نگیرد. در این بحث نیز نظارت دقیق و مستمر اهمیت به سزایی دارد.

وی افزود: کم دقتی و ساده انگاری برخی مدیران مدارس را نیز نمی توان مدنظر قرار نداد. ثبت در سامانه سیدا و تاییدیه ثبت نام دانش آموزان به منظور ثبت سفارش کتاب های درسی نخستین اصلی است که برای در اختیار قرار دادن کتاب های درسی به دانش آموزان در زمان معین و تعریف شده مورد تاکید بود، اما شاهدیم برخی مدیران گاه به دلیل ساده انگاری، کم دقتی و گاه به دلیل ناآگاهی به فرایند ثبت نام و ثبت سفارش کتاب های درسی باعث می شوند که کتاب ها به موقع به دست دانش آموزان نرسد و برای اینکه این قصور خود را مخفی کنند آن را به گردن بخش های دیگر می اندازند.

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: یک نمونه عینی این مسئله هم اینکه مدیر مدرسه‌ای برای تعدادی از دانش آموزان بالاتر خود ثبت سفارش کتاب‌های درسی انجام داده بود و کتابهایشان را هم تحویل گرفته بود ولی وقتی دید این دانش آموزان ترک تحصیل کرده‌اند با مراجعه به آموزش و پرورش منطقه خواهان تعویض این کتاب‌ها با کتابهای پایه‌های دیگر(موجود در مدرسه اش) آن هم بدون پرداخت هزینه و بدون ثبت در سامانه کتاب های درسی بود که این اقدام نشدنی است.

حسن نژاد به ضعف نظارتی نیز اشاره کرد و گفت: وقتی بر کاری خوب نظارت نشود افرادی که در چرخه حضور دارند هر طور که مایل باشند عمل می کنند و روابط بر ضوابط ارجحیت پیدا می کند. در این زمینه باید سازمان پژوهش، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات و مرکز حراست به دقت گلوگاه ها را زیر نظر بگیرند تا هیچ روزنه‌ای در این میان به وجود نیاید و مردم آسیب نبینند.

وی با بیان اینکه همه این بی برنامگی‌ها، عدم دقت‌ها، عدم نظارت‌ها و ... بر مشکلات خانواده‌ها می افزاید و باعث می شود آنها برای گرفتن کتاب درسی که باید در ابتدای مهرماه در اختیار فرزندشان باشد سردرگم باشند و ندانند که چه کنند و مقصر در این میان کیست، به تاثیر روانی نداشتن کتاب درسی روی دانش آموزان اشاره کرد و گفت: شاید دانش آموزان متوسطه شور چندانی برای دریافت کتاب‌های جدید نداشته باشند، اما قطعا دانش آموزان سنین پایین تر به ویژه دانش آموزان ابتدایی شور و شوق زیادی دارند تا کتاب‌های جدید خود را هر چه زودتر تحویل گرفته و از داشتن آن لذت ببرند. وقتی این لذت با نداشتن کتاب از بین می رود، تاثیر روانی نامطلوبی روی روحیه دانش آموز ابتدایی که کتاب به دستش نرسیده، می‌گذارد.

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: آسیب شناسی یک اقدام پس از اجرا، بخش مهمی از موفقیت در اجرای بعدی را تضمین می کند، به ویژه اگر این فرایند وسیع باشد. همه ساله در خصوص ثبت سفارش و توزیع کتابهای درسی آسیب شناسی صورت می گیرد و خلاءهای موجود هم شناسایی می شود، بنابراین انتظار می رود که یک سال بعد این آسیب شناسی به کمک آمده و مشکلات کمتر شوند، اما چه می شود که باز هم سال بعد شاهد بروز همان مشکل هستیم؟ مگر این مشکل سال قبل آسیب شناسی نشده بود؟.

حسن نژاد با تاکید بر اینکه معتقدم اصلی‌ترین علت توزیع نامناسب کتاب های درسی، عدم پذیرش مسئولیت توسط بخشهای مختلف و افراد ذی مدخل است گفت: اگر هر فرد و سازمانی خود را مسئول می دانست و در نهایت هم یک نفر پاسخگوی اصلی این مشکلات می بود، ناچار می‌شد از همه افراد زیر مجموعه اش موضوع را پیگیری کند و گره این کلاف سردرگم را باز کند تا مردم آسوده تر باشند. امیدواریم شاهد بروز این مشکلات در سالهای آتی نباشیم.