اگر شما هم به تردد با تاکسی‌های اینترنتی عادت کرده‌اید، حتما در چند هفته‌ی اخیر، خصوصا از نیمه‌ی اردیبهشت ماه، با افزایش قیمت سفرها مواجه شده‌اید و شاید حتی به خاطر گرانی به گزینه‌های دیگری برای رفت‌وآمد فکر کرده‌اید.

به‌صرفه بودن قیمت‌ها و در دسترس بودن مهم‌ترین ویژگی‌های تاکسی‌های اینترنتی برای مسافران است و این شرکت‌ها برای رضایت کاربران‌شان تلاش می‌کنند این دو ارزش اصلی محصول خود را حفظ کنند. حالا سوال اینجاست که افزایش قیمتی که این روزها با آن مواجه‌ایم عامدانه، غیرمنطقی و ناعادلانه است؟ در شرایطی که گرانی و افزایش قیمت در زندگی روزمره‌ی همه‌ی ما تاثیر محسوسی به جا گذاشته و سبد خانوارها را کوچک و کوچک‌تر کرده است، آیا افزایش قیمت سفر با تاکسی‌ اینترنتی نشانه‌ی منفعت‌طلبی این شرکت‌ها و سوء‌استفاده از تثبیت جایگاه‌شان در زندگی روزمره‌ی شهروندان است؟

برای پاسخ به این سوالات اول باید از شیوه‌ی قیمت‌گذاری در تاکسی‌های اینترنتی و علت افزایش قیمت‌ها مطلع شویم و بعد ببینیم جزو کدام دسته از کاربرانی هستیم که از خدمات این شرکت‌ها استفاده می‌کنیم، مسافران یا رانندگان. در حالیکه کاربران بسیاری در توییتر با انتشار اسکرین‌شات‌هایی از قیمت‌های سفر خود به بالا بودن نرخ کرایه‌ها اشاره می‌کنند، در اینستاگرام بسیاری از رانندگان از پایین بودن قیمت‌ها شکایت دارند و این شرکت‌ها را به بهره‌کشی رانندگان متهم می‌کنند. حالا باید پرسید در این مجادله حق با کیست و تاکسی‌های اینترنتی به عنوان واسط میان این دو گروه کاربران برای کسب رضایت هر دو طرف چه کارهایی می‌کنند.

علت افزایش قیمت تاکسی‌های اینترنتی در یک ماه گذشته
تاکسی‌های اینترنتی مثل هر کسب‌و‌کار دیگری به منظور عادلانه بودن وضعیت برای خدمات‌دهندگان گزینه‌ای ندارند جز آنکه هزینه‌ی خدمات‌شان را با شرایط اقتصادی و تورم هماهنگ کنند. با نرخ تورم ۳۸.۹ درصدی سالانه که در فروردین ماه امسال اعلام شد، افزایش ۳۵ درصدی نرخ مصوب تاکسیرانی، افزایش چشمگیر قیمت خودرو، لوازم یدکی و در مجموع استهلاک خودرو دور از ذهن نیست که رانندگان تاکسی‌های اینترنتی هم مثل شاغلان در هر حرفه‌ی دیگری توقع داشته باشند با همان میزان فعالیتی که در سال گذشته داشته‌اند، درآمدشان افزایش منطقی داشته باشد. اگر هزینه‌ی سفرها برای رانندگان توجیه اقتصادی نداشته باشد، طبیعی است که درخواست سفر مسافران پذیرفته نمی‌شود و در نتیجه رضایت هیچ‌کدام از دو گروه کاربران تاکسی اینترنتی یعنی مسافر و راننده جلب نمی‌شود. اما علت اصلی افزایش قیمتی که در روزهای اخیر شاهد بودیم، تغییر در فاکتورهایی است که در سیستم قیمت‌گذاری پویا در تاکسی‌های اینترنتی لحاظ شده است.
«با برداشته شدن محدودیت‌های کرونا و بازگشت دوباره مردم به زندگی عادی و همینطور پایان ماه رمضان و حضوری شدن امتحانات در مدارس، تقاضا برای سفر با تاکسی‌های اینترنتی افزایش زیادی داشت. این افزایش تقاضا در سیستم قیمت‌گذاری تاثیر می‌گذارد و رقم نهایی سفر را تغییر می‌دهد.» این توضیح مدیر تجاری اسنپ درباره‌ی افزایش قیمت در بعضی بازه‌های زمانی در یک ماه اخیر است. در سیستم قیمت‌گذاری پویا هزینه‌ی هر سفر بر اساس ۴ فاکتور «ورودی سفر»، «مسافت سفر»، «مدت زمان سفر» و «نسبت عرضه و تقاضا» تعیین می‌شود. ورودی سفر، مدت زمان سفر و مسافت سفر، «قیمت پایه» را تشکیل می‌دهند. هرچند ورودی و مسافت در یک سفر ثابت همیشه یکسان هستند، اما مدت زمان سفر با توجه به عواملی مانند ترافیک یا شرایط جوی خاص متغیر است، در نتیجه قیمت پایه سفرها در شرایطی که ورودی سفر و مسافت یکسان باشد به دلیل ترافیک و تغییر مدت زمان سفر می‌تواند تغییر کند. این قیمت پایه‌ی متغیر خود متاثر از نسبت عرضه و تقاضاست. یک الگوریتم به‌صورت هوشمند نسبت عرضه و تقاضا را بررسی می‌کند و با توجه به آن به قیمت پایه اضافه یا از آن کم می‌شود.

انجام طرح‌های تشویقی
جالب است بدانید افزایش قیمتی که بسیاری از مسافران را در یک ماه اخیر متعجب کرده مختص ما نیست. تاکسی‌های اینترنتی اوبر و لیفت هم در آمریکا این روزها وضعیت مشابهی دارند. اوایل ماه ژوئن معاون کمپانی فورد در توییترش نوشت: «هزینه‌ی سفر اوبر من از مرکز شهر تا فرودگاه جی.اف.کی، به اندازه‌ی پول بلیت سفرم با هواپیما تا سانفرانسیسکو بود.» این افزایش قیمت در برخی ایالت‌های آمریکا هم ناشی از برهم خوردن تعادل عرضه و تقاضاست که مهم‌ترین فاکتور در سیستم قیمت‌گذاری پویا و تعیین قیمت سفرهاست. رشد تقاضای سفر از سوی مسافران بسیار بیشتر از تعداد رانندگان فعال در اوبر و لیفت بوده که هنوز پس از برداشته شدن محدودیت‌های کرونا فعالیت‌شان را از سر نگرفته‌اند.
راه‌حلی که تاکسی‌های اینترنتی از جمله اسنپ برای پاسخ دادن به نیاز مسافران در چنین شرایطی در پیش می‌گیرند درست مثل آنچه در اوبر اتفاق می‌افتد، انجام طرح‌های تشویقی برای ترغیب رانندگان به فعالیت بیشتر است. در نتیجه آنچه که ما به ظاهر می‌بینیم شاید در نگاه اول افزایش قیمت‌ها به شکلی سرسام‌آور و ایجاد وضعیتی ناعادلانه برای مسافرانی باشد که می‌خواهند با تاکسی‌های اینترنتی تردد کنند، اما در حقیقت تاکسی‌های اینترنتی در وضعیتی که نسبت عرضه و تقاضا نامتعادل شده و وضعیت را برای یک گروه از کاربران دشوار کرده است، با صرف نظر کردن از بخش بزرگی از سود خود و پرداخت هزینه برای طرح‌های تشویقی برای رانندگان تلاش می‌کنند درخواست سفر مسافران را بی‌پاسخ نگذارند و ارزش محوری و مهم دیگر محصول‌شان یعنی در دسترس بودن را حفظ کنند.

در نهایت می‌توان گفت افزایش قیمت سالانه تاکسی‌های اینترنتی به‌گونه‌ای است که رانندگان فعال در این شرکت‌ها بتوانند به فعالیت‌شان ادامه دهند و از طرف دیگر این شرکت‌ها به جای افزایش قیمت ثابت به شیوه‌ی تاکسیرانی تلاش می‌کنند با سیستم قیمتگذاری پویا و همینطور پرداخت طرح‌های تشویقی به رانندگان برای متعادل کردن عرضه و تقاضا شرایط را برای استفاده‌ی مسافران نیز عادلانه کنند.