طبقه متوسط ايران عليرغم همه مشكلاتي كه دارد زيستي راديكال نداشته است و تا زماني كه منزلت او لگدمال نشده است در برخورد با پديده ها وچالش هاي جامعه، كنش راديكال و آشوب‌گونه ندارد.

عصر ایران؛ سجادبهزادی- جهانگيري معاون اول رئیس جمهور مي گويد" شرایطی که امروز طبقه متوسط و ضعیف در آن قرار دارند جزء بدترین شرایط اقتصادی بعد از انقلاب است و این حاصل فشار آمریکایی‌ها است. "عزت الله ضرغامي رئيس سابق صداوسيما مي گويد"من مدت‌های طولانی است که خودم را برای انتخابات ۱۴۰۰ آماده کردم ... اولین مشکل این است که ما طبقه متوسط را فقیر کردیم." نمایندگان مجلس انقلابي نيز براي دعوت از ابراهيم رئیسی جهت نامزدی در انتخابات براي او نامه مي نويسند و مي گويند شرايط كشور بر طبقه متوسط جامعه فشارهاي سنگيني وارد كرده و "تداوم آن می تواند به تعمیق نارضایتی عمومی و کاهش سرمایه اجتماعی بینجامد."

در آستانه انتخابات ۱۴۰۰؛ همه از طبقه متوسط سخن مي گويند. حتي اصول گرايان هم كه گفته مي شود طبقه متوسط پاشنه آشيل آنها است با احتياط بيش تر ميل به شعارهاي جذابي دارند كه طبقه متوسط را هدف قرار مي دهد. ولي به قول شهريار:

" آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا/ بی وفا حالا که من افتاده ام از پا چرا"

طبقه متوسط در جامعه ايران از پاي درآمده است و به پايين ترين دهك هاي جامعه سقوط كرده است و براي بقا تقلا مي كند. اين طبقه مي خواهد از "ميان مايگي" عبور كند اما نمي تواند.

گفته مي شود از سال ۲۰۱۱ میلادی به این سو، حدود ۸ میلیون شهروند ایرانی که در طبقه متوسط دسته‌بندی می‌شدند، به "طبقه متوسط پایین" (lower middle class) منتقل شده‌اند.اين در حالي است كه در ديگر كشورها همچنان توسعه خود را وابسته به طبقه متوسط مي دانند و به قول ماكس وبر" منزلت" اين طبقه را ارج مي نهند.

سريع القلم در تازه ترين نوشته خود با اشاره به مطالعۀ مقایسه‌ای تاریخ دموکراسی در غرب، مي نويسد "ژاپن، کرۀ جنوبی و شیلی به وضوح معرف این fact است که بدون طبقۀ متوسط قابل توجه، رسانه‌های آزاد، رشد اقتصادی حداقل سه درصد و گسترش تشکل‌ها، ایجاد سنت‌های دموکراتیک، دوامی نخواهند داشت."

در واقع طبقه متوسط خاستگاه بيشتر تحولات سياسي و اجتماعي در دولت هاي مدرن بوده است.

امروز همه نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري از نگراني خود نسبت به سقوط طبقه متوسط در جامعه ايران سخن مي گويند اما الگويي براي نجات آن ارائه نمي دهند.آنها شايد هم باور ندارند سقوط طبقه متوسط در حقيقت سقوط كل جامعه است و اگر طبقه متوسط ضعيف شود جامعه درجا مي زند و از حركت باز مي ايستد.

بر اساس تجربه هاي جهاني، نجات طبقه متوسط تنها از مسير توسعه سياسي واقتصادي مي گذرد و نامزدي كه در انتخابات، اساسا به توسعه نگاهي ابزاري دارد وآن را نسخه اي غربي مي داند نمي تواند دغدغه هاي جامعه متوسط ايران را نمايندگي كند.

طبقه متوسط موتور توسعه قلمداد مي شود و نمي توانيم توسعه را منهاي طبقه متوسط برنامه ريزي كنيم. طبقه متوسط در تمام دنيا افرادي باهوش هستند كه شعارهاي سياسي را مي شناسند و درك دقيقي از وضعيت دارند.

عناصر طبقه متوسط در ايران نيزاگر چه بي رمق شده است اما همچنان متکثر است و روح مطالبه گری دارد. اگر از نجات طبقه متوسط شعار می‌دهيد ابتدا بايد تشريح كنيد اين امر با كدام ساخت، ابزار والگو تحقق خواهد يافت.

طبقه متوسط ايران عليرغم همه مشكلاتي كه دارد زيستي راديكال نداشته است و تا زماني كه منزلت او لگدمال نشده است در برخورد با پديده ها وچالش هاي جامعه، كنش راديكال و آشوب گونه ندارد. اين طبقه درست است كه در تاريك ترين وضعيت فقر و محدوديت هاي سياسي بسر مي برد اما نبايد با شعارهاي غير واقعي با زيست و جان وافكار او بازي كرد.

طبقه متوسط جامعه ايران تا حد بقا سقوط كرده است و مقاومت او در برابر اين وضعيت نامحدود نيست و هر لحظه ممكن است شبه راديكال شود. امروز کانالیزه شدن امکانات اقتصادی وفضاي سياسي در كشور باعث شده که طبقه متوسط بيشتر به فكر "گذران زندگي" باشد تا توسعه سياسي.

اگراين وضعيت در باطن، مورد دلخواه یک گروه سیاسی اقلیت باشد اول اينكه اشتباه مي‌كنيد وخطاي بزرگي است؛ دوم اينكه اين وضعيت به فرمولي از اقتدارگرايي خواهد انجاميد كه نظام سياسي را تهديد خواهد كرد.

تبخیر طبقه متوسط منافع هیچ گروهی را تامین نمی کند. باور کنیم این طبقه، همان موتور محرکه جامعه است، و نشانه های پویایی جامعه در وسیع بودن این طبقه است.

بیشتر بخوانید:

چرا همدیگر را قبول نداریم؟

ایران در خطر است / تصمیمات بزرگ و شجاعانه بگیرید

فرار از اصول‌ گرايی با پيشانی اصول‌گرايی؟

مدیریت ناکارآمد و مدارای نجیبانه جامعه با فقر

دلارهای برجامی و طبقه‌های بی دلار در جامعه ايران

انتخابات ۱۴۰۰ و زمين‌گير شدن طبقه متوسط در جامعه ايران

تماشاخانه