فرارسیدن ۹اردیبهشت ،روز شوراها با قرار گرفتن در آستانه ی هفتمین دوره انتخابات نهاد مهم و مردمی شورای اسلامی بهانه ای پدیدآورده تا درخصوص این نهاد مهم ومردمی ونقش وتأثیرآن در پیشبرد اهداف جامعه و تسهیل امور مختلف و ارتقای سطح کمی وکیفی زندگی مردم متأثّراز انتخاب افراد شایسته و کاردان به عنوان شورا بحث وگفتگو کنیم.

بااین مقدمه ی کوتاه و درآغاز بحث ضمن آرزوی قبولی طاعات وعبادات در ماه مبارک رمضان و تبریک روز شورا به اعضای محترم شوراهای اسلامی شهر وروستا وعشایر و با آرزوی موفقیت برای تمام کسانی که برای حضور در کارزار انتخاباتی شورای آتی آماده میشوند نگاهی گذرا به تاریخچه ی شورا ،اهمیت شورا ومشورت درمبانی مختلف فکری ، چالش ها ی پیش روی این نهاد وفرصت های مهمی که این نهاد مردمی میتواند برای جامعه به ارمغان داشته باشد مطالبی مختصرتقدیم شما می گردد با این امید که مورد توجه شما واقع شود.

روشن است که همه ی شما به نقش وجایگاه شورا ومشورت که از ارکان مهم وتأثیرگزار در امور مختلف جامعه از جمله مکانیزم تصمیم گیری های خرد وکلان ، مشروعیت بخشی به نظام سیاسی حاکم ،تبلورحاکمیت مردم برسرنوشت خود ، مقابله با فردگرایی واستبداد و نیز بستری مهم برای بسیج وبکارگیری ظرفیت ها و قابلیت های بالقوّه ی جامعه درجهت کمک ،همفکری وهمراهی با دولت و پیشبرد امور جامعه است که تاریخچه ای طولانی ازصدر اسلام تا به امروز در جامعه ی اسلامی داشته است واقف بوده و هستید.

این نقش وجایگاه در جامعه ی اسلامی وایرانی بقدری حیاتی و انکارناپذیر است که در مبانی مختلف اسلامی ،قرآنی ،دینی ، انقلابی ونیز در قانون اساسی هرکدام با تشریح و تبیین اهمیت وجایگاه شورابه لزوم فعلیت یافتن زندگی شورایی وتفکّرشورایی در جامعه مؤکّدا توصیه شده است .
در قرآن کریم سوره ی شورابا ۵۸آیه ی که در آیه ی شریفه ی ۳۸آن "وامرهم شوری بینهم "[آنانی که امور خودرا به مشورت می گذارندبه لزوم تحقق زندگی شورایی ومشورت وخرد جمعی برای نیل به تعالی انسانی و اجتماعی به صراحت اشاره شده همچنانکه در دیگر ومفاهیم دینی دیگر نیز اهمیت شورا یادآوری شده است.

ازطرفی روح استبداد ستیزی اسلام و قرآن کریم نیز یاد آور اهمیت وتأثیر شورا واجتناب از فردگرایی دراداره ی امور جامعه است.جایگاه شورا در چهارچوب نظریه حاکمیت مردم نیز بسیار قابل تأمّل است که در آن هر یک از افراد مردم مساوی اند و بدون سلطه ی یکی بر دیگری، در تعیین سرنوشت خویش به سهم خود نقش تعیین کننده دارند.

در سیره و سنّت پیامبر بزرگ و عظیم الشأن اسلام نیز شاهد توجّه به شورا و مشورت در امور مختلف هستیم که بطور مثال میتوان به مشورت پیامبر (ص ) در زمان جنگ ها اشاره کرد که در زمان جنگ احد شورای تشکیل شده نظامی با اصرار جوانان انصار که اکثریت را داشتند سرانجام پیامبر به رای و نظر آنان احترام گذاشته و در بیرون از شهر مدینه به رویارویی با دشمنان پرداخته اند.

یا در آستانه جنگ خندق به دستور پیامبر گرامی شورای دفاع تشکیل شد که در آن بنا به پیشنهاد سلمان فارسی ازصحابه ی شریف پیامبر (ص ) قرار شد که دور شهر مدینه خندقی حفر گردد تا جلوی تهاجم دشمن گرفته شود و پیغمبر هم این نظر را پذیرفتند علاوه بر پیامبر سایر ائمه معصومین نیز قول ها و احادیث متعددی در خصوص اهمیت مشورت و شورا بیان نموده اند که از حوصله ی این بحث خارج است و در منابع مختلف به تفصیل به آنها پرداخته شده است .

درایران قبل از انقلاب اسلامی نیز شورا مورد توجه وتأکید قانون ومجلس شورای ملّی بوده که تصویب قانون تشکیل انجمن های ایالتی وولایتی پس از انقلاب مشروطه مؤید این نکته است اما این کافی واجرایی نبوده زیرا به دلیل نواقصی که در محتوای قوانین داشته ازجمله اینکه داوطلبان شورا لزوما نمی بایست معتقد به اسلام می بوده اند که مورد اعتراض ومخالفت مراجع دینی از جمله امام خمینی (ره )قرار گرفته و مجموعه ی ایرادات این قانون ،اعتراضات مراجع مهم دینی از جمله امام خمینی (ره )به مفادی از این قانون ونیز ماهیت استبدادی حکومت پهلوی و فقدان اراده ی قوی برای واگذاری امور به مردم مجال استقرار وتشکیل شورا در قبل از انقلاب را نداد تا این نهاد مردمی پس از پیروزی انقلاب به لحاظ جایگاه بالایی که در مبانی اسلامی برخورداربود ونیز نقش واهمیتی که در اداره ی امور جامعه می توانست داشته باشد مورد تأکید وتوجه ویژه ی امام خمینی (ره )قرار گرفت وامام در آغازین روزهای انقلاب وبهار سال ۵۸فرمان تشکیل شورا را صادر فرمودند امّا مشکلات وموانعی از جمله جنگ تحمیلی و عدم فرصت کافی در دولت های وقت برای ایجاد ساز وکار و انتخابات شورا این مهم تا تشکیل دولت اصلاحات به تعویق افتاد وفی الواقع در دولت اصلاحات بود که اولین دوره انتخابات شورا را در ۷اسفند ۷۷برگزار و تشکیلات شورای اول از ۹اردیبهشت شکل گرفت و بهمین مناسبت است که ۹اردیبهشت بنام روز شورا های اسلامی نامگذاری شده است.

این اما پایان کار نبود چراکه حواشی مختلف به مانند خیلی امور دیگر دامن شورا را هم گرفت و این نهاد نوپا ،مردمی ومؤثر آنطور که باید وشاید نقش و کارکرد واقعی خودرا در جامعه نتوانست ایفا کند .
از مهم ترین چالش های شورا میتوان به تأثیر قومیت گرایی در انتخابات اشاره کرد که مجال شایسته سالاری و نخبه گرایی را سلب و مسیررا برای ورود اشخاص وجریان هایی باز کرده که شورا را نه جایگاه خدمت بلکه ابزاری برای کسب قدرت وموقعیت می دانند وسرنوشت امور مردم به سهم خواهی آنها گره می زند.

شورای شهر و روستا یا همان پارلمان شهری یا روستایی که در قانون اساسی در اصول ۱۰۰تا ۱۰۶به صراحت به آن اشاره وپرداخته شده با رأی مستقیم مردم یک منطقه و بدون نظارت استصوابی شورای نگهبان و البته با نظارت هیأت اجرایی متشکل از معتمدین ، نمایندگان مجلس و نمایندگان دولت انتخاب میشوند که دروهله ی اول ۳ وظیفه ی اصلی دارند
۱.تعیین شهردار در شهرها و دهیار در روستاها
۲.تصویب بودجه
۳.نظارت بر عملکرد شهردار یا دهیار

درهمین ابتدا وبانگاهی به وظایف اصلی شورا درمی یابیم که اهمّ توان شورا برروی مسائل شهری وعمرانی متمرکز شده درحالی که این نهاد قابلیت ها وظرفیت های به مراتب بیشتری برای پرداختن به امور مهم تر که منتج به کاهش تصدّی گری دولت وافزایش مشارکت مردم در فرایندهای تصمیم گیری واجرایی خواهدشد دارد و دراین مورد و موارد مشابه قابلیت شورا نادیده گرفته شده وجادارد که مورد بازنگری قرار گرفته وبا تفویض اختیارات بیشتر به شورا هم بسیاری از مشکلات دولت در پرداختن به امور بخشی و جزئی کاهش می یابد وهم بسیج ومشارکت ظرفیت های انسانی وسلایق ونگاه های متفاوت ومتنوع جامعه در اداره ی اموربه معنای واقعی محقق میشود.

ماهیت تشکیل و ایجاد شورا درنگاه نوین به همین مهم یعنی لزوم استفاده وبهره گیری از ظرفیت های انسانی و اجتماعی برای شناسایی ورفع نیازهای مردم درحوزه های مختلف مبتنی می باشد.

دولت ونمایندگان محلی ومنطقه ای آن شامل استانداران، فرمانداران و بخشدار ان وغیره به اندازه ی کافی در امور شهر ها ،مناطق و محلات ،روستا ها و جوامع عشایری اشراف ندارند و نیاز هست مجموعه ای از سطوح میانی جامعه که درک بهتری از اوضاع یک منطقه دارند بارأی مستقیم مردم انتخاب شوند و به عنوان بازوی تصمیم گیری واجرایی دولت را یاری وامور مختلف عمرانی ،آموزشی ،بهداشتی ،خدماتی ،فرهنگی وغیره را پیگیری وتسهیل نمایند.

نهادشورا به عنوان نمایندگان مردم در تصمیم گیری و اجرا هراندازه ضعیف وفاقد توانمندی وصلاحیت باشد به همان نسبت شاهد کمبود ها ونارسایی ها در خدمات عمومی خواهیم بود و برعکس هر اندازه که شورا که به عنوان بازوی اجرایی دولت ازآن یاد شد قوی تر واز اعضای نخبه و کارآمد تر تشکیل شده باشد کارآیی و خروجی بهتر و مؤثرتری خواهد داشت.
موضوع مهمی که خیلی میتواند در عملکرد و کارنامه ی شورای یک منطقه اثرگزار باشد موضوع بودجه است که تحت تأثیر عوامل ومتغیّرهای مختلفی ازجمله درآمدهای پایدار وناپایدارشهری وبودجه ی عمومی دولتی ست
اگر که شورا بودجه ی کافی ومتناسب با نیازها دراختیار نداشته باشد هرچقدر هم که توانمند و بابرنامه باشد نمیتواند کارخاصی ازپیش ببرد.

مواردی نیز هست که شورا را دچار چالش و پی گیری مطالبات را سخت یا غیرممکن میسازد که قبل تر هم به آنها اشاره شد.
ازجمله این موارد به ۲ مورد مهم و اساسی میتوان اشاره داشت:

۱.حواشی قومیتی ونژادی و محلی
۲.موضوع قدرت وموقعیت

اگر مردم درانتخاب شورا شاخصه هایی چون قومیت ،رنگ ،نژاد و غیره را به توانمندی وشایستگی ترجیح دهند یقینا درانتخاب خوددچار خطا واشتباه شده ونتیجه ی آن عدم توسعه ی متوازن وتقسیم ناعادلانه ی فرصت ها وامکانات در مجموعه ی شهر خواهد بود.

واما اگر منتخبین شوراها به نهاد شورا نه به عنوان جایگاه خدمت بلکه به عنوان یک ابزار قدرت نگاه کنند نیز سبب میشود آنها نتوانند ظرفیت های عمومی جامعه را برای مشارکت در عمران وآبادانی بسیج کنند.
بااین تفاصیل دریافتیم شورا جایگاهی مهم وحیاتی جهت پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی‏- اقتصادی‏-‏ بهداشتی‏ -فرهنگی‏ -آموزشی و سایر امور رفاهی وبویژه عمرانی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی‏ دارد و لزوم دقت در انتخاب افراد شایسته وتوانمند برای قرار گرفتن دراین جایگاه مهم وحساس بسیار ضروری به نظر میرسد.