چرا «گاندو» نیمه‌تمام ماند؟

روزنامه اعتماد نوشت: «گذر زمان تاثیری بر معنای واژه‌ها نخواهد گذاشت؛ مگر آن که عوامل بیرونی با سلسله‌حوادث موجبات این تغییر را در معنا و مفهوم واژه‌ها فراهم آورند. وقتی در چارچوب ادبیات سیاسی با واژگان طرفیم، یکی از این عوامل بیرونی بدون شک موضوعات و مسائل سیاسی است. کلیدواژه «گاندو» هم اگرچه در معنای نخست، ارتباطی به سیاست ندارد اما در چارچوب ادبیات سیاسی، از آن دست واژگان است که معنایش در گذر زمان میان افکار عمومی با تغییر و تحولاتی مواجه شد. تا پیش از خرداد ۹۸، گاندو تنها و تنها یادآور تمساح پوزه‌کوتاه بومی ایرانی بود که زیستگاهش سیستان و بلوچستان است و گاه و بی‌گاه اخباری نه‌چندان خوشایند درباره‌اش منتشر می‌شود ولی از آن تاریخ به بعد، «گاندو» شد اسم رمز حمله به دولت تحت مدیریت حسن روحانی. ۱۵ خرداد ۹۸ نخستین قسمت سریال «گاندو» که از سوی موافقان و حامیانش به‌عنوان «امنیتی‌ترین سریال ایرانی» توصیف می‌شود، از شبکه سوم صداوسیمای جمهوری اسلامی پخش شد و اتهاماتی جدی را به دولت دوازدهم وارد کرد؛ اتهاماتی که دولتی‌ها یک‌صدا آن را «دروغ» خواندند ولی صداوسیما و مخالفان دولت قصد کوتاه‌آمدن نداشتند و با پخش سری دوم این سریال، آن‌ هم در تعطیلات نوروز، اختلافات «جام‌ جم» و «پاستور» را به اوج خود رساندند؛ اختلافاتی که سرانجام سیزدهم فروردین‌ماه با توقف پخش این سریال، حداقل تا پس از انتخابات ریاست‌جمهوری، به‌ ظاهر فروکش کرده است.

«گاندو» نیمه‌تمام

جمعه شب و درست در لحظاتی که مخاطبان سریال تلویزیونی «گاندو» سرگرم تماشای آن بودند، ناگهان پخش آن متوقف شد. توقفی که ۱۵ دقیقه به طول انجامید و سرانجام دقایق پایانی آن از صداوسیما پخش شد اما این آخرین قسمت این سریال لقب گرفت. مهدی آذرپندار، مدیر گروه فیلم و سریال شبکه سوم سیما در همین راستا به خبرگزاری فارس گفت که «با ورود کاراکتر شارلوت که از ابتدای سریال مخاطب با شخصیت او آشنا شده به ایران برای جاسوسی انگلیس، فصل دوم گاندو ویژه نوروز در شب پایانی تعطیلات موقتا به پایان می‌رسد. ان‌شاءالله ادامه سریال بعد از انتخابات روی آنتن خواهد رفت و امیدواریم که مورد پسند مردم قرار گیرد.»

تقریبا همزمان با این اظهارات، مشاور مدیر شبکه ۳ از «فشارهای گسترده به صداوسیما» بابت پخش سریال «گاندو ۲» خبر داد اما نگفت این فشارها از سوی کدام فرد و نهاد است. نوع اظهارات و رفتار مسئولان صداوسیما اما به‌گونه‌ای بود که عامل «فشارها» در ذهن مخاطب، دولت دوازدهم برداشت می‌شد و احتمالا به همین دلیل بود که فعالان سیاسی و رسانه‌ای اصولگرا یکی پس از دیگری انگشت اتهام را به سمت دولتی‌ها و شخص حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهوری نشانه رفته و در شرایطی آنان را متهم به «سانسور» منتقدان خود کردند که حداقل در طول ۸ سال حضور روحانی در کاخ ریاست‌جمهوری، حامیان او بیشتر طعم احضار و زندان را چشیدند تا منتقدان و مخالفانش.

پرسش‌های آشنای یک مشاور

به رسم حدود ۸ سال گذشته، هر بار که مخالفان دولت به شکل سازمان‌یافته به انتقاد از پاستور و رییس‌جمهوری می‌پردازند، خبری از دفاع دولتی‌ها از خود و دولت تحت مدیریت‌شان نیست. حسام‌الدین آشنا، مشاور رییس‌جمهوری، در این میان بیشتر اوقات تنها فردی است که با اظهارات مملو از کنایه و به‌دور از صراحت و نیز طرح پرسش‌های پیچیده به دفاع از دولتی‌ها می‌پردازد. او شب گذشته نیز در مقابل حملات به دولتی‌ها سکوت نکرد و با چند پرسش تلاش کرد افکار عمومی را متوجه پشت پرده سریال «گاندو» کند.

آشنا نوشت: «صریح باشید و بازی نکنید؛ بگویید چه کسی؛ از کجا و چه زمانی؛ درباره سانسور یا ممانعت از پخش کدام بخش از کدام سریال بر چه قسمتی از صدا و سیما فشار آورده است.»

مهم‌ترین پرسش او اما به تهیه‌کنندگان پشت پرده این سریال اختصاص دارد. آشنا در شرایطی پرسید که «آیا صداوسیما اساسا نقشی در تولید یا پخش این سریال داشته ‌است؟» پیش از این بسیاری از ناظران از نقش یک نهاد در تهیه این سریال که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، آن را سراسر دروغ می‌خواند، سخن گفته‌اند. اظهاراتی که البته هرگز به صورت رسمی تکذیب نشد. نکته قابل‌ توجه آن که بسیاری از ناظران دلیل توقف پخش «گاندو» را نه فشارها، بلکه سناریوی از پیش طراحی شده توسط مخالفان دولت می‌دانند؛ سناریویی که در نتیجه آن دولت در آستانه انتخابات به دیکتاتوری و حذف منتقدان متهم خواهد شد و باز هم «جام‌ جم» پیروز جدال رسانه‌ای با «پاستور» خواهد بود. سوی دیگر میدان اما چهره‌هایی چون عبدالرضا داوری، مشاور روزهای نه‌چندان دور محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری پیشین ایران، که این روزها از قرار معلوم مشغول اعلام برائت از اوست، توقف پخش «گاندو ۲» را به افزایش احتمال بازگشت امریکا به برجام ارتباط می‌دهند. او در توییتی نوشته است: «توقف پخش سریال گاندو را باید در بستر آغاز مذاکرات برجام در وین و پیوستن هیات امریکا به این مذاکرات تحلیل کرد. معادلات انتخابات ۱۴۰۰ در حال تغییر است.»

«اعتبارزدایی» یا «بغض» فروخفته؟

این که توقف پخش این سریال را چطور باید توصیف و تحلیل کرد، موضوعی است نیازمند بحث و بررسی مفصل اما نکته قابل‌ تامل در این میان علاقه تهیه‌کننده این سریال به خط و نشان کشیدن برای مسئولان دولتی است. او پس از پخش قسمت پایانی این سریال در اینستاگرام خود «گاندو ۲» را نتیجه «اسناد و مدارک» و اقدامات «پژوهشی» خواند اما نگفت چطور این اسناد که به‌ گفته ظاهر باید محرمانه باشند، در اختیار او قرار گرفته است، در عوض به تندی به ظریف تاخت و نوشت: «دروغ، تضمین امضای جان کری بود. دروغ، وعده‌های امریکا و انگلیس برای برداشته‌شدن همه تحریم‌ها بود. دروغ، وعده‌های رونق اقتصادی است که نتیجه آن کوچک‌شدن سفره مردم بوده است.»

سوی دیگر میدان علیرضا معزی، معاون ارتباطات دفتر رییس‌جمهوری، اما تهیه سریال «گاندو» را به «جنون اعتبارزدایی» از مسئولان دولتی ارتباط داد و نوشت: «کاش می‌فهمیدند اعتبارزدایی، بر شاخه نشستن و از بن بریدن است. وقتی هر صبح علیه دیپلماسی، تیتر درشت می‌زنند و شب‌ها علیه دیپلمات‌ها، دروغ را با نام مستعار گاندو بر آنتن می‌برند، شگفت‌آور نیست که صدای دستگاه سیاست خارجی در هیاهوی ادعاهای شاخ‌داری چون دفن زباله‌های هسته‌ای چین در کویر ایران! گم شود. میراث اعتبارزدایی، زمین سوخته است؛ وطن را زمین سوخته نکنید.»

یک خبر، یک تکذیب

میان همه این اظهارات و زد و خوردهای لفظی بود که برخی کانال‌های تلگرامی نزدیک به اصولگرایان از جدال لفظی حسن روحانی با رییس سازمان صداوسیما در جلسه چهارشنبه دولت خبر دادند. آنها «گاندو ۲» را علت اصلی این جدال لفظی اعلام کرده و به نقل از منابع آگاه خود، مدعی بحثی تند و دو طرفه میان رییس‌جمهوری و عبدالعلی علی‌عسگری در جلسه دولت شدند؛ بحثی که بر اساس نوشته این کانال‌های تلگرامی، با وساطت سایر مدیران حاضر در جلسه دولت خاتمه یافته است. انتشار این خبر عملا موضوع توقف پخش «گاندو» با فشار دولتی‌ها را تایید می‌کرد تا این که سرانجام قوه مجریه با تکذیبیه‌ای، اخبار منتشر شده را از اساس دروغ خواند و نوشت: «نه رییس‌جمهوری و نه هیچ‌یک از اعضای دولت، نه در جلسه چهارشنبه کابینه و نه در هیچ جلسه‌ یا تماسی، نه قبل از پخش و نه در زمان پخش گاندو نه با رییس نه با سایر مسئولان صداوسیما و نه حتی با متنفذین نظام، گفت‌وگویی درباره پخش یا عدم پخش این سریال نداشته‌اند، چه رسد به مباحثه و مجادله!» جالب آن که دولت دوازدهم نیز در بیانیه خود سناریوسازی صداوسیما و مخالفانش را به نوعی تایید کرده و آورده «آقایان لطف کنند به‌ جای شایعه‌سازی و انحراف افکار عمومی به یک سوال مهم پاسخ دهند: پخش گاندو ناتمام ماند یا سریال نیمه‌کاره در کنداکتور قرار گرفت؟ اگر سریال نیمه‌کاره بود، چه انگیزه‌ای سبب شد که گاندو اینچنین با سراسیمگی و عجله بر آنتن برود؟»؛ آن‌ هم در شرایطی که به خوبی می‌داند با افزایش احتمال بازگشت امریکا به برجام از یک‌سو و نزدیکی به انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی دیگر، شاهد تخریب‌های دوچندان از سوی مخالفان پرقدرتش خواهد بود.»