انتخابات در آمریکا به یک «برند» برای این سرزمین تبدیل شده و جدای نمایشی بودن یا نبودن توانسته‌اند خود را با این برند به جهان نشان بدهند و هر چهار سال یک بار دوئلی راه بیندازند که برای غیر آمریکایی‌ها هم بسیار جذاب است

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- آن قدرکه دربارۀ نتیجه یا شیوۀ برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا گفته و نوشته و تحلیل و گفت و گو شده به اصل «انتخابات» در این کشور و به تعبیر درست تر در این 50 کشور متحد پرداخته نشده است.

حال آن که واقعیت این است که انتخابات آمریکا با همه جای دنیا متفاوت است. البته با جاهایی که در آنها انتخابات برگزار می شود وگرنه کم نیستند کشورهایی که کاری با صندوق و رأی ندارند یا صوری و تشریفاتی برگزار می‌کنند.

مهم‌ترین ویژگی این است که انتخابات در ایالات متحده یک فرآیند است و محدود به یک روز نیست و شاید بهترین تشبیه برای آن جام جهانی فوتبال باشد که اگر چه فینال آن در یک روز برگزار می‌شود و تیم‌های راه یافته به مرحلۀ پایانی در یک جا جمع می‌شوند و طی یک ماه مسابقه می‌دهند اما رقابت را عملا از دو سال قبل شروع می‌کنند.

درست است که در جاهای دیگر نیز انتخابات، مقدماتی دارد و از چند ماه قبل رقابت‌های غیر رسمی و رسمی آغاز می‌شود اما محدودۀ مشخصی دارد و در یک روز خاص رأی می‌دهند و پروسه‌ای طولانی و تا این حد پرسر و صدا و کارناوال‌وار نیست.

در آمریکا اما انتخابات را به یک فستیوال تبدیل کرده‌اند و دلیل ظهور آدم‌هایی مانند دونالد ترامپ نیز می‌تواند همین جنبۀ نمایشی آن باشد.

برخی در مقام تحقیر از آنچه در آمریکا اتفاق می‌افتد به عنوان «شو»ی سیاسی نام می‌برند که «شومن»‌های خاص خود را هم می‌طلبد. این سخن هر چند به تمامی نادرست نیست ولی قضیه به همین سادگی هم نیست.

چون اگر فقط «شو» بود و ساده بود، جاهای دیگر دنیا مگر خیلی از برنامه‌های غربی را در جاهای دیگر تقلید نکرده‌اند و نمی‌کنیم؟ پس چرا این یکی این قدر منحصر به فرد است. مثلا چرا روس‌ها نمی‌توانند چنین شویی راه بیندازند و آقای پوتین عملا تنها با خودش رقابت می‌کند؟

در چین یک میلیاردی مدتی رقابت درون حزبی راه انداختند و قرار شد بیش از 10 سال نمانند تا قدرت دست کم درون حزب کمونیست دست به دست شود اما رییس جمهوری کنونی قید مدت ده ساله را برداشته است.

یعنی حتی رقابت کنترل شده و درون حزبی و بین اعضای حزب کمونیست را برنتافتند.

دموکراسی البته معایبی دارد ولی مدلی بهتر برای حکم رانی شناخته نشده و در ایران هم از لیبرال دموکراسی انتقاد می شود که یکی از انواع آن است نه از خود دموکراسی. از چرچیل نخست وزیر انگلیس هم نقل می شود که بدترین نظام سیاسی است اما بدیلی یافت نشده که از آن بهتر باشد!

با همۀ اینها انتخابات در آمریکا به یک «برند» برای این سرزمین تبدیل شده و جدای نمایشی بودن یا نبودن توانسته اند خود را با این برند به جهان نشان بدهند و هر چهار سال یک بار دوئلی راه بیندازند که برای غیر آمریکایی ها هم بسیار جذاب است و احساس کنند بر سرنوشت آنان نیز تأثیر می گذارد.

چنان که اشاره شد این روند و فرآیند را می توان به جام جهانی فوتبال تشبیه کرد که از مدتی قبل همۀ دنیا را درگیر آن می کنند. انتخابات آمریکا نیز همۀ جهان را عملا درگیر می کند با این تفاوت که دیگران می توانند در جام جهانی اثر بگذارند ولی در قبال انتخابات آمریکا تنها باید تماشاگر و پی گیر اخبار باشیم و حتی اگر بازی باشد جدی است. مثل فیفا و فوتبال که اگرچه جدال بر سر یک توپ است اما کاملا جدی است و این تصور یا باور که نمایش یا بازی است از اهمیت آن نمی کاهد.

هر نقدی که به انتخابات آمریکا وارد باشد و هر شگفتی که در قبال تبدیل آرای مستقیم مردم به کاندیداها به آرای الکتورال و عملکرد کالج انتخاباتی وارد بدانیم انکار نمی توان کرد که هر چهار سال یک بار در این سرزمین و در واقع در این 50 کشور «انتخابات» برگزار می کنند. انتخاباتی که می تواند به تغییر بینجامد ولو در قبال برخی امور خارج از ایالات متحده سیاست های ثابتی داشته باشند.

شاید این اشارات بدیهی به نظر رسد ولی غرض این است که در ایران هم باید از برند انتخابات دفاع کرد و این دفاع در وهلۀ اول متوجه برگزار کنندگان است.

همان گونه که آمریکا با انتخابات از بسیاری از کشورها تمایز می یابد حتی با روسیه ای که مدعی برگزاری انتخابات است ایران هم می تواند همچنان با انتخبات رقابتی تمایز داشته باشد و از این منظر هر گامی که انتخابات را محدود یا بلاموضوع یا از کانون توجه مردم دور کند ولو پوشیده در شعار و ادعا باشد به برندی که با انقلاب 57 ایجاد شد آسیب می رساند کما این که آسیب جدی هم دیده است.

در دنیای امروز هر کشور را با یک یا چند برند آن می شناسند. کره جنوبی را با هیوندایی و ال جی و سامسونگ ولی اینها کافی نبود و دستی به سر و روی سیستم سیاسی خود هم کشیدند.

کره شمالی را با خانوادۀ کیم و بمب های هسته ای و تن ندادن به سازمان های بین المللی.

فرانسه اصرار دارد خود را با برند «آزادی» معرفی کند اگر چه فراموش می کند دیگران هم برندهای هویتی دارند که نمی توانند کنار بگذارند.

برخی می پرسند نقش بی بی سی در بریتانیا چیست؟ پاسخ این است: یکی از برندهای آن است.

هر اتفاقی که در آمریکا رخ دهد سنت انتخابات را رها نمی کنند و چون فرایندی زمان بر است اگر رییس جمهوری بمیرد یا استعفا کند یا حتی برکنار شود معاون او به جای او می نشیند و نظم 4 ساله را برهم نمی زنند. اتفاقی که پس از کناره گیری ریچارد نیسکون پس از تهدید به استیضاح و در پی رسوایی واتر گیت رخ داد و جرالد فورد رییس جمهوری شد.

جنبۀ نمایشی و آیینی انتخابات در آمریکا چنان است که برخی از اصطلاح «پادشاه انتخابی» هم استفاده می کنند. چون رییس جمهوری بیش از آن که رییس جمهوری باشد رییس کشورهای متحد است و معاون او هم نقش «ولیعهد» انتخابی را ایفا می‌کند.

جدای همۀ اینها اما این حجم از توجه نشان می دهد که توانسته اند اصل انتخابات را برند کنند.

--------------------------------------

بیشتر بخوانید:

*توجه ویژۀ ایرانیان به انتخابات آمریکا؛ بد، خوب یا اجتناب‌ناپذیر؟