سيدصادق حسيني* - ابوتكتك بازي را رها كرد، گاز اشك‌آور را برداشت و به طرف ماموران پرتاب كرد و دوباره به فوتبال بازي كردنش چسبيد. اين فيلم كوتاه از مركز بغداد، يكي از فيلم‌هاي پربيننده توييتر و شبكه‌هاي اجتماعي از اعتراضات مردم عراق به فساد و ناكارآمدي حكومت عراق بود.

عراق 40 ميليوني با توليد روزانه 4.5 ميليون بشكه نفت و صادرات 3.7 ميليون بشكه و بودجه 122 ميليون دلاري در سال 2019 از 9 مهر 1398 شاهد دور جديد اعتراض به فساد در حكومت، بيكاري و فقر و وضعيت سخت زندگي بود. اعتراضاتي كه با فرا رسيدن ايام زيارت اربعين فروكش كرد سپس دوباره اوج گرفت. اعتراض به فساد و شرايط زندگي البته در سرتاسر عراق از بصره تا بغداد و اربيل و سليمانيه همواره در طول سال‌هاي متمادي برقرار بوده است. معترضين گاه كار را به آنجا رساندند كه ارديبهشت 1395 ساختمان مجلس عراق را براي ساعاتي اشغال كردند. هر چند كه مشهور است، اشغال مجلس با چراغ سبز حيدرالعبادي، نخست‌وزير وقت انجام شد.

اعتراضات 2019 عراق كه از سوي آيت‌الله‌العظمي سيستاني مرجع عالي‌قدر شيعيان، برهم صالح رييس‌جمهور، عادل عبدالمهدي نخست‌وزير كه چند روزي است بايد او را نخست‌وزير سابق خواند و تمامي ائتلاف‌ها، احزاب و شخصيت‌هاي سياسي در عراق محترم شمرده شد، همگي خواستار پايان خشونت‌ها و حاكم شدن آرامش و پيگيري و اجرايي شدن مطالبات مردم و اصلاحات شدند... اما اعتراض و خشونت‌ها تا امروز ادامه يافته است.

22 ارديبهشت 1397 عراق چهارمين دوره انتخابات بعد از سقوط صدام و دومين بعد از خروج امريكا و نخستين انتخابات پساداعش را برگزار كرد؛ انتخاباتي كه نتايجش امريكايي‌ها را شوكه كرد. در اين فهرست مقتدي صدر و هادي العامري، دو رهبر شيعه؛ در جايگاه‌هاي اول و دوم ايستادند و فهرستي كه امريكايي‌ها برايش تلاش كردند، نصر به رهبري نخست‌وزير اسبق حيدرالعبادي با 42 كرسي در جايگاه سوم ايستاد. انتخابات 2018 عراق كه نخستين انتخابات دوره زمامداري ترامپ و به تعبيري جمهوري‌خواهان از سال 2009 بود مانند 3 دوره قبل نتيجه‌اش چندان مورد پسند زمامداران امريكا نشد.

10 مهر 1397 با وجود فشار بسيار بالاي امريكا و متحدانش، رييس‌جمهور برهم صالح، عادل عبدالمهدي نخست‌وزير مورد حمايت ائتلاف‌هاي مختلف را مكلف به تشكيل دولت كرد؛ درست يك سال قبل از آغاز اعتراضات.

در دوران رايزني براي انتخاب رييس‌جمهور و نخست‌وزير، رابرت مك‌گورك فرستاده اوباما و ترامپ(كه چندي پيش استعفاد داد) و سيليمان سفير امريكا در بغداد در ديدارهاي متعدد و فشرده‌شان با تمامي احزاب و گروه‌ها و ائتلاف‌هاي شيعه، سني و كرد عراقي، آنها را به افشاي فعاليت‌هاي فسادآميز نزديكان و بازگشت داعش تهديد كرده بودند. براي امريكا، روي كار آمدن يك دولت همراه با سياست‌هاي تحريمي واشنگتن عليه تهران يك الويت بود براي همين از تمام ابزارهاي تطميع و تهديدش استفاده مي‌كرد.

عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير سابق عراق 30 آبان 1397 در نخستين نشست مطبوعاتي‌اش با خبرنگاران عراقي درباره تحريم‌هاي ظالمانه امريكا عليه ايران گفته بود «بخشي از نظام تحريم‌ها نيستيم، امريكا مي‌خواهد تحريم‌هايي را عليه كشور و اشخاصي تحميل كند، اين به خودش مربوط است و سياست خود امريكاست اين {تحريم‌هاي امريكا عليه ايران} تصميم عراق نيست حتي اين تصميم {امريكا} از تصميمات بين‌المللي و تحريم‌ها مبتني بر منشور و قطعنامه‌هاي سازمان ملل نيست كه عراق بخواهد به آن پايبند باشد. عراق بخشي از نظام تحريم‌هاي امريكا نيست.»

نخست‌وزيري عبدالمهدي و مواضعش خشم امريكايي‌ها را در پي داشت و باعث شد آنها در ديدارها به صورت شفاهي و كتبي مكررا نسبت به آن واكنش نشان دهند. كارگزاران امريكا تهديد كردند، عبدالمهدي هزينه سختي بابت مواضعش خواهد پرداخت.

9 مهر 1398 يك سال بعد از روي كار آمدن عبدالمهدي، اعتراض به فساد در عراق آغاز شد، مطالبه حقي كه همه بر آن تاكيد كردند؛ اين ‌بار اما شرايط به گونه ديگري رقم خورد. نه حرف آيت‌الله‌العظمي سيستاني و نه هيچ شخصيت ديگري، فضاي عراق را آرام نكرد و همسايه غربي را در يك نا آرامي و بي‌ثباتي و بي‌دولتي فرود برد و هسته‌هاي داعش را در استان دياله عراق فعال كرد كه نيروهاي حشدالشعبي به مقابله با آنان برخاسته‌اند.

امريكايي‌ها اين روزها خوشحال هستند، هم عراق را بي‌ثبات كرده‌اند، هم نخست‌وزيري كه آشكارا مخالفش بود را حذف كردند، هم فرماندهان بزرگ نيروهاي حشدالشعبي ترور شده‌اند، هم تهديد فعال شدن داعش عملياتي شده و هم در يك حركت‌ نمادين آن هم در سالروز تسخير سفارت امريكا در تهران به كنسولگري‌هاي ايران در عراق حمله كردند. اگر امريكا در بازي سياسي تشكيل دولت شكست خورد، يك سال تلاش كرد تا در بازي ناامني و بي‌ثباتي امتيازات مورد نظرش را بگيرد.

ابوتكتك بازي را رها كرد، گاز اشك‌آور را برداشت و به طرف ماموران پرتاب كرد و دوباره به فوتبال بازي كردنش چسبيد. براي ابوتكتك‌ها و مردم عراق كه مطالبه مبارزه با فساد و ناكارآمدي دارند اما وضعيت بدتر شده. حالا نه دولت دارند نه افقي براي تشكيل دولت و مبارزه با فساد و تبعيض و ناكارآمدي متصور است. حالا ديگر چاي شيرين عراقي به تلخي مي‌زند.

*روزنامه نگار