شاغلان به فضای مجازی کوچ کرده‌اند؛ روزانه هزاران نفر در سایت‌های خرید، فروش و تبلیغات آنلاین آگهی می‌دهند تا بتوانند درآمد بیشتری کسب کنند؛ افرادی که سرمایه آن‌چنانی برای شروع یا تداوم کارشان ندارند و مشکلات اقتصادی از جمله بیکاری و تورم، قدرت مالی‌شان را نسبت به دیگر اقشار با کاهش بیشتری همراه کرده است. سعید یکی از این افراد است. باغبان است و مشتری‌هایش را با پیاده‌روی جار زدن در کوچه‌های شرق و غرب تهران پیدا می‌کند اما چند سالی می‌شود که به‌واسطه افزایش استفاده از اینترنت در جامعه، موفق شده مشتری‌های جدیدی پیدا کند و درآمد خود را چند میلیون تومان افزایش دهد. می‌گوید: «یک سال پیش تازه ازدواج‌کرده و برای خرید تلویزیون، شش برگ چک یک‌میلیون تومانی به فروشنده داده بودم اما درآمدم برای پاس کردن آن‌ها کافی نبود. تصمیم گرفتم در سایت دیوار آگهی شغلم را بدهم تا شاید مشتری‌هایم بیشتر شوند. در عرض یک سال توانستم هم پول تلویزیون را دربیاورم و هم‌مقداری پس‌انداز کنم.» سعید، ماهانه 1.5 میلیون تومان از طریق سایت‌های خرید، فروش و تبلیغات آنلاین مانند دیوار درآمد دارد. می‌گوید در یک سال اخیر موفق شده حدود 12 میلیون تومان از این طریق به دست بیاورد و خدماتش را هم به مناطق مختلف تهران گسترش دهد.

افزایش درآمد سعید، تأثیرگذاری فضای مجازی و سایت‌های خریدوفروش آنلاین مانند دیوار در افزایش اشتغال را نشان می‌دهد؛ خصوصاً برای افرادی که از سرمایه آن‌چنانی برای گسترش کسب‌وکارشان برخوردار نیستند. آمارهای دولت نشان می‌دهد حدود 200 هزار شغل در فضای مجازی وجود دارد و با توسعه فناوری ارتباطات می‌توان سالانه بیش از 100 هزار شغل جدید ایجاد کرد. رشد روزافزون استفاده ایرانی‌ها از فضای مجازی و بهبود خدمات حوزه آی تی در سال‌های گذشته باعث شده روزانه افراد بیشتری به سمت کسب‌وکارهای آنلاین کشیده شوند. تعداد مشترکان اینترنت تا پایان سال 97 بیش از 74 میلیون نفر بوده که نشان می‌دهد ضریب نفوذ اینترنت بالغ‌بر 90 درصد شده است. آمارهای بانک مرکزی می‌گوید در سال 96 حدود 96.6 درصد از مردم ایران، تلفن همراه داشته‌اند. این یعنی 78 میلیون و 246 هزار نفر از تکنولوژی روز برخوردار بوده‌اند. از سوی دیگر نتایج نظرسنجی ایسپا در خرداد 98 هم نشان می‌دهد 69 درصد از کسانی که موبایل دارند از گوشی هوشمند استفاده می‌کنند. بنابراین با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌شود به‌طور تقریبی 54 میلیون نفر از ایرانی‌ها آماده بهره‌مندی از مزایای کسب‌وکار آنلاین هستند.

هیچ استثنایی وجود ندارد؛ در سال‌های گذشته مشاغل مختلف در حوزه‌های فناوری، خدماتی، صنعتی، کشاورزی و ... به سمت فضای مجازی کشیده شده و صاحبان این مشاغل توانسته‌اند به‌واسطه قرار گرفتن در معرض دید میلیون‌ها نفر، مشتری‌های بیشتری پیدا کنند و درآمد خود را در عمده موارد بهبود بخشند. خصوصاً در شرایط این روزهای اقتصاد ایران که به دلیل فشار تورم و کاهش ارزش پول ملی، قدرت مالی شهروندان حدود 50 درصد کاهش پیداکرده است و اقشار دهک‌های اول تا سوم با کسری درآمد 18 هزار تا 240 هزارتومانی روبرو شده‌اند.

رحیم راننده نیسان است و از سه سال پیش در سایت دیوار تبلیغات می‌دهد. روزانه سه مشتری که از طریق اینترنت به شماره او دست پیداکرده‌اند برای جابه‌جایی بار از مناطق مختلف تهران به او زنگ می‌زنند که کرایه هرکدام بین 80 تا 100 هزار تومان می‌شود. می‌گوید: «این روزها همه‌چیز مجازی شده. من و همکارانم دفتر اتوبار هم داریم اما بخشی از درآمدمان از طریق سایت دیوار است. ما راضی هستیم.»

داود هم در حوزه تعمیر پرینتر و تعویض کارتریج فعالیت می‌کند و حدود یک سال است که در سایت‌های خریدوفروش آنلاین تبلیغات می‌دهد. می‌گوید: «ماهانه 5 تا 10 مشتری از طریق فضای مجازی با من تماس می‌گیرند که سود تعویض کارتریج برای آن‌ها مجموعاً بین 300 تا 500 هزار تومان می‌شود. مشتری دوست دارد کارتریج جلوی چشمش عوض شود چون جنس فیک زیاد شده به همین خاطر وقتی تماس می‌گیرند، به محل کارشان می‌روم و همان‌جا کار را تحویل می‌دهم. به این شکل دیگر نیازی نیست کارتریج را به مغازه‌ام بیاورند یا آن را به من تحویل بدهند. هر دو طرف راضی هستیم.»

افرادی که در سایت‌های خرید، فروش و تبلیغات آنلاین آگهی می‌دهند از اقشار مختلف با تخصص‌های مختلف هستند اما بررسی‌ها در سایت دیوار نشان می‌دهد مشاغل آزاد و خدماتی بخش بیشتری از این آگهی‌ها را شامل می‌شود. شرایط اقتصادی ایران در یک سال گذشته باعث شده بیکاری در بخش‌های مختلف ازجمله صنعت رشد کند؛ می‌توان حدس زد افراد شاغل در این بخش‌ها در این مدت به سمت فضای مجازی کشیده شده باشند؛ کوچ بزرگ مشاغل به سمت فضای مجازی با سرعت بیشتری در حال انجام است.