60 درصد ایرانی‌ها کار نمی‌کنند

همشهری بررسی می‌کند؛ ایرانیان «غیرفعال» چطور امرار معاش می‌کنند؟

چند سالی می‌شود که تعداد بیکاران در محدوده 3.2میلیون نفر مانده و تغییر محسوسی ندارد؛ اما در طول این سال‌ها همواره ترکیب جمعیتی کشور در حال تغییر بوده و تحولاتی در آن رخ داده که شاید کمتر به چشم بیاید.

به گزارش همشهری، در سال‌های اخیر از یک‌سو به‌واسطه نرخ رشد 1.24درصدی جمعیت، سالانه 350هزار نفر به جمعیت ایران اضافه می‌شود اما در مقابل، به‌واسطه نرخ رشد 1.8درصدی جمعیت در دهه 80، تعداد بیشتری وارد سن کار شده و درنهایت به افزایش نرخ مشارکت اقتصادی منجر می‌شوند.

برایند این تغییرات جمعیتی آن‌هم در شرایطی که تعداد بیکاران تقریبا ثابت مانده، افزایش جمعیت شاغلان است که خصوصا از سال92 تاکنون با رکود مواجه بوده است. در این سال‌ها، دولت موفق شده هرسال بین 500هزار تا یک‌میلیون اشتغال جدید ایجاد کند که بخشی از آنها جایگزین ریزش مشاغل موجود شده و بخشی به افزایش جمعیت شاغل کشور منجر شده است. براساس اطلاعات منتشر شده مرکز آمار ایران، در سال97، نرخ مشارکت اقتصادی در ایران به 40.5درصد رسیده و از میان جمعیت 10ساله و بیشتر که وارد بازار کار شده‌اند 23میلیون و 813نفر شاغل شده و 3میلیون و 260هزار نفر بیکار مانده‌اند. البته این آمارها مربوط به ویترین بازار کار ایران است درحالی‌که بخش عمده جمعیت ایران یعنی 59.5درصد از آنها ازنظر اقتصادی غیرفعال هستند که هرچند بخشی از آنها تحت پوشش دیگر شاغلان قرار دارند و تأمین معیشت می‌شوند اما بخش قابل‌توجهی از آنها باید از محل درآمدهای متفرقه‌ای که دارند روزگار بگذرانند.

84هزار مرد خانه‌داری می‌کنند
جمعیت غیرفعال اقتصادی ایران عمدتا در 5گروه دسته‌بندی می‌شوند. گروه نخست که جمعیت غالب را دارد، خانه‌دارها هستند که تعدادشان به حدود 21میلیون نفر می‌رسد. براساس آمارها، در سال گذشته 75درصد خانه‌دارها شهری و 25درصد آنها روستایی بوده‌اند که در این میان سهم مردان 0.4درصد یعنی حدود 84هزار نفر تخمین زده شده است. نکته قابل‌توجه این است که افراد بازنشسته و دارای منابع درآمدی مستقل از این جمعیت جدا شده‌اند و این افراد صرفا خانه‌دار هستند. دومین گروه عمده جمعیت غیرفعال اقتصادی ایران را افراد در حال تحصیل تشکیل می‌دهد که 52.4درصد آنها را مردان و 47.6درصد را زنان تشکیل می‌دهند. طبق آمار، 77درصد جمعیت در حال تحصیل در مناطق شهری و 23درصد در مناطق روستایی ساکن هستند.

سهم اندک روستاها از بازنشستگی
براساس اطلاعات مرکز آمار، سومین گروه عمده در جمعیت غیرفعال اقتصادی ایران را بازنشستگان تشکیل می‌دهند که تعداد آنها به 3میلیون و 125هزار نفر می‌رسد و 92.4درصد از آنها شهرنشین هستند. در این آمارها فقط 7.6درصد از بازنشسته‌ها ساکن روستا ثبت شده‌اند که یکی از دلایل عمده آن، نبود پوشش‌های بیمه‌ای فراگیر در مشاغل حوزه روستایی به‌خصوص کشاورزی و دامپروری است. چهارمین گروه عمده جمعیت غیرفعال اقتصادی کشور را افراد غیربازنشسته‌ای تشکیل می‌دهند که دارای درآمد حاصل از املاک و مستغلات، سود بانکی، سود سهام و... هستند و احتمالا از این محل امرارمعاش می‌کنند. در سال97، جمعیت این گروه به یک‌میلیون و 898هزار نفر رسیده که 64.5درصد از آنها شهری و 35.5درصد روستایی بوده‌اند. در گروه پنجم از جمعیت غیرفعال اقتصادی کشور، افرادی قرار می‌گیرند که در دسته‌بندی هیچ‌کدام از 4مورد قبلی نمی‌گنجند و تعداد آنها به 2میلیون و 362هزار نفر می‌رسد.

مردم کدام استان‌ها کاری‌تر هستند؟
در سال 97میانگین نرخ مشارکت اقتصادی در ایران 40.5درصد و میانگین نرخ بیکاری 12درصد بوده که برایندی کلی از همه استان‌هاست اما در این میان استان‌هایی هستند که نرخ مشارکت اقتصادی در آنها نسبت به میانگین کشور به‌صورت چشمگیری بالاتر است و جالب اینکه برخی از آنها باوجود نیروی کار آماده بالا، از نرخ بیکاری پایین‌تری نسبت به میانگین کشوری برخوردارند.

از میان استان‌های دارای نرخ مشارکت اقتصادی بالا، استان‌های خراسان شمالی با نرخ 44.9درصد، اردبیل با 44.3درصد، گیلان با 44درصد، اصفهان با 43.4درصد، خراسان رضوی با 43.1درصد، کردستان با 43درصد، زنجان با 42.6درصد، آذربایجان غربی با 42.3درصد، کرمانشاه با 43.2درصد و یزد با 42درصد نرخ مشارکت بالای 42درصد بیشترین آمادگی را برای ورود به بازار کار داشته‌اند که از میان آنها بازار کار استان‌های خراسان شمالی و رضوی، گیلان، اردبیل و زنجان مساعدتر بوده و این استان‌ها توانسته‌اند نرخ بیکاری کمتر از میانگین کشور را تجربه کنند.

البته در این میان استان‌هایی نیز بوده‌اند که به مدد نرخ مشارکت اقتصادی پایین، با نرخ بیکاری کمتر از میانگین کل کشور مواجه شده‌اند که از این میان می‌توان به استان‌های سمنان، مرکزی، قم، گلستان، بوشهر، هرمزگان و کرمان اشاره کرد.