عماد افروغ: نگران حاکمیت پوزیتیویسم بر پژوهش های علمی هستم

دغدغه های همیشگی من سطحی بودن روش شناسی در جامعه علمی است

دغدغه های همیشگی من سطحی بودن روش شناسی در جامعه علمی است و همواره سایه افکندن روش های پوزیتیویستی بر پژوهش های علمی ذهن مرا را به خود مشغول می کرد.

ایران نوشت: کتاب «ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران» که اخیرا به قلم دکتر عمادافروغ و به همت انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی روانه بازار نشر شده است، از سری کتاب‌هایی است که این پژوهشکده در راستای اهداف خود، برای ارائه تصویری از وضعیت ایده و تجربه دانشگاه در ایران در دستور کار خود قرار داده است.

این کتاب، ناظر به نقد رویکردهای قالب‌گرایانه، کمی و اثبات‌گرایانه حاکم بر نظام آموزش رسمی ما است و در بحث «آسیب‌شناسی دانشگاه» پس از ارائه نظریه‌ای در آسیب‌شناسی، به ۲۵ آسیب اشاره می کند. بیگانگی با زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، غلبه نگاه پیش‌زمینه‌ای و سخت‌افزارانه به علم، عدم انطباق بین دانش نظری و دانش عملی، خروج مرجعیت علم از داخل به خارج، بی‌توجهی به مبانی متافیزیکی علم، غفلت از نظم هنجاری و اجتماعی محقق، خط‌ و ربط گرفتن از سیاست، فقدان حقوق معنوی در دانشگاه و کثرت سرقت‌های علمی از جمله این آسیب‌ها است.

26 فروردین ماه، به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و همکاری خبرگزاری ایکنا، نشستی با حضور عماد افروغ، مولف کتاب، مهدی گلشنی استاد فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف، اسماعیل خلیلی پژوهشگر و جبار رحمانی عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در محل این خبرگزاری برگزار شد.

دکتر جبار رحمانی نخست کوشید تا به ارائه گزارشی از کلیات کتاب «ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران» بپردازد و ضمن ارائه نکاتی در مورد محتوای کتاب به برنامه پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، برای انعکاس آرا بزرگان علوم انسانی در مورد نهاد علم، نظام آموزش عالی و مسائل آن اشاره کرد.

وی تاکید کرد: « ایده اصلی این کتب این بود که صاحب نظران چه بحثی در مورد نهاد علم دارند و در تمام کتب تلاش شده تا اهالی فکر ایده خود و ماحصل تجربه خود را عنوان کنند و ما در کتاب ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران با ایده‌های استاد افروغ مواجه هستیم که به مسأله نهاد علم و کاستی‌ها و بایسته ‌های آن پرداخته‌است».

آسیب های دانشگاه، معلول معرفت شناسی ما است

دکتر عماد افروغ نیز در ادامه عنوان کرد که آنچه می خواهم در خصوص کتاب« ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران» عنوان کنم، مربوط به آسیب های نهادی دانشگاه است و بر این باور هستم که این آسیب های نهادی معلول معرفت شناسی ما است؛ یعنی، اگر آن معرفت شناسی را به خوبی فهم کنیم، این آسیب ها را می توانیم تا حدی زیادی مدیریت کنیم. معرفت شناسی که من در کتاب به نقد کشیده ام، بیشتر متوجه پوزیتیویسم است.

وی تاکید کرد که در این فضا، دغدغه های همیشگی او سطحی بودن روش شناسی در جامعه علمی است و همواره سایه افکندن روش های پوزیتیویستی بر پژوهش های علمی ذهن او را به خود مشغول می کرده است.

برداشتی که امروز از علم وجود دارد، برداشتی انحرافی است

دکتر مهدی گلشنی، دیگر سخنران این نشست نیز تاکید کرد که کتاب « ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران» را کامل مطالعه کرده و در هیچ موردی با آن اختلاف نظری نداشته است و معتقد است که بخش اثرگذار کتاب، آنجایی است که دکتر افروغ، برناهنجاری های آموزش عالی و علم اشاره می کند. به زعم او، برداشتی که امروز از علم وجود دارد، برداشتی انحرافی است.