از نگرانی‌های امنیتی تا خطرات بازی پوكمون

مجله تلفن همراه: کمتر کسی است که این روزها نام بازی «پوکمون‌گو» به گوشش نخورده باشد، بازی متفاوتی که از همان نخستین روزهای عرضه، شگفتی‌آفرین شد و به‌سرعت مورد توجه عموم قرار گرفت. پوکمون در ابتدا بازی ویدیویی بود که توسط شرکت ژاپنی «نینتندو» ارائه‌شده و به دنبال کسب اقبال عمومی در قالب انیمیشن و فیلم سینمایی نیز عرضه شد. این روزها اما هیولاهای پوکمونی، پلی بین دنیای مجازی و واقعیت زده و به سرگرمی جدیدی تبدیل‌شده‌اند.

بازی خطرناک و مهیج

شرکت آمریکایی «نیانتیک» (Niantic) در همکاری با شرکت نینتندو، بازی جدیدی در قالب واقعیت افزوده و در پلتفرم‌های iOS و اندروید طراحی کرده است. این اپلیکیشن رایگان به بازیکنان فرصت می‌دهد تا هیولاهای خود را حین جستجویی مهیج پیدا و به مجموعه خود اضافه کنند. با استفاده از «GPS» و دوربین گوشی می‌توان به شکار این هیولاهای مخفی‌شده رفت. این بازی بخش قابل‌توجهی از کودکانی را که به بازی کردن روی کاناپه عادت کرده بودند، واداشت تا از جای خود برخاسته و در بیرون از منزل به جستجو بپردازند. هر چند باید گفت بزرگ‌سالآن‌هم چندان از این موج فراگیر عقب نمانده و به رقابت با یکدیگر پرداختند. البته این بازی جذاب، به دلیل حال و هوای خود، برای بازیکنان خطراتی نیز به همراه دارد. در واقع به نظر می‌رسد گاهی مردم حین بازی سر از جاهای خطرناکی درمی‌آورند. این روزها فضای مجازی شاهد تصاویری از بازیکنانی است که در خطرناک‌ترین مکان‌ها در حال جستجوی هیولاها هستند. اخبار بسیاری در این مورد منتشرشده است. به‌عنوان‌مثال دو مرد حین بازی از بلندای یک صخره به داخل اقیانوس سقوط کردند. تعدادی تصادف رخ داد، آن‌هم فقط به خاطر اینکه افراد حین رانندگی، هم‌زمان به دنبال هیولا بودند. یک جوان جستجوگر چاقو خورد وعده‌ای نیز مورد دستبرد سارقان قرار گرفتند.

واقعیت افزوده

این بازی بر پایه تکنولوژی واقعیت افزوده ساخته‌شده است، اما واقعیت افزوده چیست؟ تصور کنید بتوانید به‌جای یک دنیای کاملاً مجازی و از پیش ساخته‌شده، موجودات بازی‌های ویدئویی خود را روی پس‌زمینه دنیای حقیقی مشاهده کنید و با آن‌ها تعامل داشته باشید. البته تعریف واقعیت افزوده، جذاب‌تر از آن چیزی است که در دسترس داریم. فعلاً واقعیت افزوده به این معناست که یک هدف یا موجود خاصی روی سطحی خاص به نمایش درآمده و کم‌وبیش حرکت کرده و منتظر لمس بازیکن باشد یا تعامل‌های ساده دیگر. پیش‌ازاین بازی‌های دیگری با این سبک و سیاق داشته‌ایم که شاید معروف‌ترینشان، بازی قبلی سازنده همین پوکمون، یعنی اینگرس (Ingress) باشد. در بازی اینگرس، بازیکنان در نقش مأموران سازمانی ظاهرشده و در هیبت دو تیم در فضای حقیقی یکدیگر را شناسایی و سرکوب می‌کردند. پیکره پوکمون گو روی همان زیرساخت بازی اینگرس بنا شده است. در بازی اینگرس، نقاط خاصی روی نقشه جی.پی.اس مشخص‌شده بود که کاربران با مراجعه به آن نقاط می‌توانستند با یکدیگر بازی کنند. نیانتیک از زحمات تولید بازی قبلی خود بهره گرفته است. در این بازی برای یافتن پوکمون‌های خاص باید به مکان‌های خاص رجوع کنید. مثلاً برای یافتن پوکمون‌های عنصر آب باید به پارک‌هایی بروید که در آنجا آب زیاد دیده می‌شود.

دنيای پوكمون

همان‌طور که اشاره شد، سازندگان اين بازی با استفاده از اطلاعات منطقه جغرافیایی كاربران و همچنين قابلیت‌های دوربین تلفن همراه، اين امكان را فراهم كرده تا «پوکمون»‌ها روی صفحه نمايش تلفن‌همراه كاربرها ظاهر شده و در واقع مکان جغرافیایی كاربرها، تبدیل به مکان بازی و رقابت پوکمون‌ها شود. كاربرها برای پیدا کردن و شکار پوکمون‌های پنهان‌شده باید دوربین گوشی تلفن را در دست گرفته و در دنیای واقعی قدم بزنند و در حين قدم زدن، پوكمون مورد نظر را يافته و بازی خود را اجرایی كنند. این بازی با استقبال فراوانی مواجه شده و توانسته است رکورد سریع‌ترین آمار دانلود را در گوگل پلی کسب کند و در مدت کوتاهی ۱۰میلیون ‌بار از گوگل پلی و ۷/۵ میلیون بار از اپ‌استور دانلود شود و به رقیبی جدی برای بازی کلش‌آوکلنز تبدیل شود. همین امر سبب شد تا شرکت سازنده نشر جهانی بازی را به دلیل پر شدن سرورها به تعویق بیندازد، اما به سرعت این بازی در بسیاری از کشورها وارد بازار شد و اختلال جدی در سرورها مشاهده نشد.

گیم‌پلی ساده

پس از فعال‌سازی بازی، باید یک آواتار با شکل و شمایل دلخواه بسازید. پس‌ازآن، آواتار شما روی نقشه ظاهر می‌شود. سپس محل شما روی نقشه جی.پی.اس مشخص‌شده و آواتارتان جای شما را خواهد گرفت. با حرکت شما، آواتارتآن‌هم حرکت خواهد کرد. مکان‌های مهم شهرها روی نقشه علامت زده شده‌اند. با رجوع به آن‌ها، می‌توانید پوکمون‌های مدنظر خود را پیدا کنید. این مکان‌ها به Pokestop معروف هستند. هر بار که یکی از پوکمون‌های مورد نظرتان را پیدا کنید، می‌توانید انتخاب کنید آیا روی پس‌زمینه از پیش ساخته و کارتونی پیش رویتان ظاهر شود یا روی پس‌زمینه دنیای حقیقی (یعنی آن چیزی که از لنز دوربین قابل رویت است). در هر دو حالت، فرآیند گرفتن پوکمون‌ها بسیار ساده است. کافی است به سبک و سیاق بازی‌های پرتابی موبایل، یک توپ مخصوص (پوکی‌بال) به سمت پوکمون رویت شده بیندازید و آن را بگیرید! برای تمرین دادن پوکمون‌ها، باید درحالی‌که جی.پی.اس فعال است، اقدام به دویدن یا راه رفتن کنید. البته ظاهراً کاربرهای زیادی با آهسته حرکت دادن خودروی‌شان توانسته‌اند نرم‌افزار را گول بزنند! درعین‌حال، آب‌نبات‌هایی هم در بازی یافت می‌شود (حالا یا با شکست دشمنان یا فروختن پوکمون‌های غیر لازم) که با آن‌ها می‌توانید پوکمون خود را ارتقا دهید. روی نقشه، مکان‌هایی به‌عنوان Pokemon Gym وجود دارد که با رجوع به آن‌ها می‌توانید برای تصرف آن به نام تیمتان اقدام کنید. گیم‌پلی این بخش هم هیچ‌چیز خاصی ندارد. فقط باید با امید به اینکه زور تیم شما از تیم حریف بیشتر باشد، نیروهای خود را بچینید و شاهد پیامد نبرد باشید. حدود 10 سال پیش، دربازی‌های WWE، این امکان وجود داشت تا وقتی بازیکن حال و حوصله ندارد خودش یک مسابقه را بازی کند، اجرایش را به عهده هوش مصنوعی بگذارد. حالا آن گوشه فرعی از یک بازی پروپیمان، به یک سبک پرمخاطب دربازی‌های موبایل تبدیل‌شده است؛ سبکی که نگارنده با نام «بچین و نگاه کن» از آن یاد می‌کند.

پدیده‌ای اجتماعی
 
پوکمون گو به یک پدیده اجتماعی تبدیل‌شده است. در کشورهای ایالات‌متحده و استرالیا، نیروهای پلیس اطلاعیه صادر کرده و از مردم خواسته‌اند برای گرفتن پوکمون به اداره پلیس نیایند و مخل کار قانون نشوند! گزارش‌شده در چند مورد، از افرادی که سرشان توی گوشی بوده، سرقت صورت گرفته است. افراد زیادی از نشان شدن قبرستان‌ها و بناهای یادبود به‌عنوان محل تجمع پوکمون‌ها ابراز انزجار کرده‌اند و برخی دیگر مانند ساکنان خانه‌ای که قبلاً کلیسا بوده، از تجمع مردم برای شکار پوکمون‌ها شکایت کرده‌اند! این‌ها در حالی است که خیلی‌ها روی جنبه‌های اجتماعی این بازی تأکیددارند.

سرانجام کار

خبر فیلتر شدن بازی پوکمون‌گو در ایران بازتاب‌های جهانی گسترده‌ای داشته، به‌طوری‌که تعداد زیادی از وب‌سایت‌های خبری این حوزه آن را پوشش داده‌اند. در بیشتر خبرها آمده که باوجوداینکه این بازی در کشورهای متعدد باعث بروز نگرانی‌های امنیتی شده، ایران اولین کشوری است که پا را یک‌قدم فراتر نهاده و آن را به‌طور کامل ممنوع کرده است. عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون قضایی دادستان‌ کل کشور، از فیلتر شدن پوکمون گو بدون هیچ مخالفی در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه خبر داده و گفته بود نهادهای امنیتی نیز از فیلتر شدن این بازی تقدیر کرده‌اند. در اکثر خبرهای منتشرشده روی رسانه‌های خارجی در این خصوص، سعی شده محدودیت‌های اعمال‌شده در ایران پررنگ شود. گفتنی است ایران تنها کشوری نیست که از بابت این بازی نگرانی‌های امنیتی دارد. چین نیز ازجمله کشورهایی است که نگرانی جدی خود را در خصوص سوءاستفاده از این بازی مطرح کرده است. بازی موبایلی پوکمون‌گو در برخی کشورهای دیگر از قبیل امریکا و اندونزی نیز با محدودیت‌هایی مواجه است. پلیس اندونزی انجام این بازی را در بین کارکنان خود ممنوع اعلام کرده و در نیویورک نیز برای برخی سابقه‌دارهای جرائم خاص در استفاده از پوکمون‌گو محدودیت‌هایی اعمال‌شده است. به اذعان خبرگزاری‌های خارجی، فیلتر شدن پوکمون گو در ایران نیز پس‌ازآن صورت گرفته که مقامات ایرانی سعی کرده‌اند نگرانی‌های خود را از طریق سازندگان بازی برطرف سازند؛ تلاشی که ظاهراً نتیجه‌‌ای در برنداشته است.