یک پیشنهاد انسان‌دوستانه به جای قمه‌زنی

سیاری از کارشناسان معتقدند به جای قمه‌زنی و وفاداری به عهد و سنت‌های قدیم می‌توان اهدای خون را جایگزین کرد. با این حال با آغاز ماه محرم و نزدیک‌شدن به تاسوعا و عاشورای حسینی هنوز خیلی از هیأت‌ها و عزاداران حسینی پیرو سنت قمه‌زنی هستند. سنتی که از دوره صفویان در ایران ظاهر شد و در دوره قاجاریه به اوج خود رسید.

روزنامه «شهروند» نوشته است: لکه‌های قرمزرنگ خون می‌پاشد بر کفن‌های سفید؛ تیزی‌ها کوبیده می‌شود بر سرهای تراشیده، فریاد عزاداران بلند می‌شود و همزمان با نوای طبل و شیپور، دشنه‌ها بر فرق سر کوبیده می‌شود؛ محکم و سخت. کمی آن طرف‌تر زنان، مردان و کودکان نظاره‌گر ایستاده‌اند. خون، فوران می‌زند مقابل چشم‌ها و صدای ضربه‌های قمه‌زن‌ها خط می‌اندازد در گوش.

این تصویری از مراسم«قمه‌زنی» است. هرساله با شروع ماه محرم دسته‌ها و هیأت‌های حسینی برنامه‌های عزاداری مختلفی را در منطقه یا محله‌شان برگزار می‌کنند. عزاداری‌هایی که گاهی با اشکالی متفاوت برپا می‌شود و مراسم خاصی دارد. قمه‌زنی یکی از برنامه‌های برخی از هیأت‌هاست که سال‌هاست در انجام دادن یا ندادنش بین علما اختلاف‌نظر وجود دارد. با این حال از سال ٧٣ حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در جمع روحانیون کهگیلویه‌وبویراحمد در این‌باره فرمودند: «بنده خیلی متأسفم که بگویم در این سه، چهارسال اخیر، برخی کارها در ارتباط با مراسم عزاداری ماه محرم دیده شده است که دست‌هایی به غلط، آن را در جامعه ما ترویج کرده‌اند. کارهایی را باب می‌کنند و رواج می‌دهند که هر کس ناظر آن باشد، برایش سؤال به‌وجود می‌آید. قمه‌زدن از همین کارهای خلاف است. می‌دانم عده‌ای خواهند گفت: «حق این بود که فلانی اسم قمه را نمی‌آورد.» خواهند گفت: «شما به قمه‌زدن چه‌ کار داشتید؟ عده‌ای می‌زنند؛ بگذارید بزنند!» نه؛ نمی‌شود در مقابل این کار غلط سکوت کرد. اگر به‌گونه‌ای که طی چهار، پنج‌سال اخیر بعد از جنگ، قمه‌زدن را ترویج کردند و هنوز هم می‌کنند، در زمان حیات مبارک امام رضوان‌الله‌علیه ترویج می‌کردند، قطعا ایشان در مقابل این قضیه می‌ایستادند. کار غلطی است که عده‌ای قمه به‌دست بگیرند و به سر خودشان بزنند و خون بریزند. این کار را می‌کنند که چه بشود؟! کجای این حرکت، عزاداری است؟! البته، دست بر سر زدن، به نوعی نشانه عزاداری است. شما بارها دیده‌اید، کسانی که مصیبتی برایشان پیش می‌آید، بر سر و سینه خود می‌کوبند. این نشانه عزاداری معمولی است. اما شما تا به حال کجا دیده‌اید که فردی به خاطر رویکرد مصیبت عزیزترین عزیزانش، با شمشیر بر مغز خود بکوبد و از سر خود خون جاری کند؟! کجای این کار، عزاداری است؟! قمه‌زدن، سنتی جعلی است. از اموری است که مربوط به دین نیست و بلاشک، خدا هم از انجام آن راضی نیست. علمای سلف دست‌شان بسته بود و نمی‌توانستند بگویند «این کار، غلط و خلاف است.» امروز روز حاکمیت اسلام و روز جلوه اسلام است. نباید کاری کنیم که آحاد جامعه اسلامی برتر، در نظر مسلمانان و غیرمسلمانان عالم، به‌عنوان یک گروه آدم‌های خرافی بی‌منطق معرفی شوند.»

درحالی که قمه‌زنان مراسم عزاداری سال‌هاست که این حرکت را انجام می‌دهند، اما در چندسال اخیر به دلیل ممنوع شدن این اتفاق گاهی پلیس با کسانی که در مراسم عزاداری ماه محرم دست به چنین کاری می‌زنند، برخورد می‌کند.

روز یکشنبه حجت‌الاسلام‌والمسلمین منتظری، دادستان کل کشور از برخورد با هنجارشکنی‌ها در ایام عزاداری محرم و اقداماتی از قبیل قمه‌زنی خبر داد و گفت: «مسأله قمه‌زنی ازجمله مسائلی است که امروز در جهت ضربه زدن به حیثیت و اعتبار مکتب تشیع استفاده می‌شود. با فرارسیدن ماه محرم همه باید بدانند که امروز قمه‌زنی مسأله‌ای است که مورد توجه شیعه انگلیسی و به نحوی دشمنان است و آنها می‌خواهند به این طریق چهره تشیع و عزاداران امام حسین(ع) را ملکوک کنند. از این جهت که قمه‌زنی امروز به یکی از ابزارهای سوءاستفاده دشمن برای ضرر رساندن به نظام ولایی و تشیع مورد توجه قرار می‌گیرد باید به این موضوع نگاه کرده و نباید این ابزارها را در اختیار دشمن قرار داد. وظیفه دادستان‌ها و نیروی انتظامی نیز این است که با رفتارهای ناهنجار و هنجارشکنی‌ها در ماه محرم برخورد کنند.»

البته امسال برای نخستین‌بار نیست که پلیس و نیروی انتظامی نسب به برخورد با قمه‌زن‌ها واکنش نشان داده است اما هنوز برخی از هیأت‌ها و دسته‌های عزاداری به‌طور مخفیانه و در تجمع‌های خصوصی بخشی از مراسم صبح عاشورا را به قمه‌زنی اختصاص می‌دهند. رضا یکی از اعضای هیأتی مذهبی در غرب تهران در این‌باره به «شهروند» می‌گوید:«چند ‌سال پیش که هنوز خیلی در رابطه با قمه‌زنی در ملأعام سختگیری نمی‌شد این اتفاق زیاد در هیأت‌های عزاداری می‌افتاد و برخی از عزاداران با مالیدن گل یا پوشیدن کفن سفید به وسط دسته‌ها می‌رفتند با صدای طبل و شیپور قمه‌های بلند را بر فرق سرهای تراشیده‌شان می‌کوبیدند. اما در سال‌های اخیر پلیس در رابطه با این موضوع سختگیری کرد و حتی در خیلی از خبرها شاهد این بودیم که قمه‌زن‌ها بازداشت شدند. با این حال صبح عاشورای‌ سال گذشته در محله ما برخی از عزاداران داخل یک خانه جمع شدند و به دور از انظار عمومی قمه‌ها را بر سرشان کوبیدند و وقتی سر و صورت و کفن‌های‌شان به خون آغشته شد، به کوچه آمدند و در میان دسته‌های عزاداری حرکت کردند.»

بسیاری از کارشناسان معتقدند به جای قمه‌زنی و وفاداری به عهد و سنت‌های قدیم می‌توان اهدای خون را جایگزین کرد. با این حال با آغاز ماه محرم و نزدیک‌شدن به تاسوعا و عاشورای حسینی هنوز خیلی از هیأت‌ها و عزاداران حسینی پیرو سنت قمه‌زنی هستند. سنتی که از دوره صفویان در ایران ظاهر شد و در دوره قاجاریه به اوج خود رسید. حالا اما ابعاد مختلف این حرکت از منظر رهبر معظم انقلاب و بسیاری از علما منع شده و امیدواریم عزاداران حسینی بدون آسیب‌رساندن به خود و دیگران برای پرشورتر برگزار شدن مراسم عزاداری تاسوعا و عاشورا با مراجعه به پایگاه‌های اهدای خون، خون‌شان را در راه شهیدان کربلا به نیازمندان و بیماران اهدا کنند.