عصرایران - جلسه نقد و بررسی فیلم «نیمرخ ها» به کارگردانی زندهیاد ایرج کریمی، شب گذشته، 9 خرداد با حضور علی حضرتی (تهیهکننده)، شورا کریمی (آهنگساز)، سیامک کالینژاد (طراح صحنه) و شاهین امین (منتقد) در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
بعد از نمایش فیلم برای مخاطبان و در ابتدای جلسه نقد و تحلیل، امین به جای خالی ایرج کریمی اشاره کرد و گفت: در کنار هم آخرین ساخته ایرج کریمی را دیدیم. او برای خیلیها که به سینما علاقهمندند نام بسیار معتبری است. منتقدی که برای نسل ما که در دهه شصت با سینما آشنا شدند متر و معیار بود. حتی اگر برخی فیلمهایی را که می پسندید یا نمیپسندید را دوست نمیداشتیم. اما برای همه کسانی که سینما را جدی دنبال میکردند نظر او حائز اهمیت بود . بی تردید نسلی از سینمایینویسان، سینماگران و سینمادوستان مدیون او هستند. مطالب تئوریک درخشان او در ماهنامه فیلم و نشریات دیگر جز صفحات موثر بود و به یاد ماندنی تاریخ مطبوعات ایران است. به نظرم ایرج کریمی بیش از یک فیلمساز ، در سینما یک اندیشمند بود. روحش شاد.
در ادامه امین با ورود به بحث فیلم و فضای حاکم بر آن افزود: همه قصه فیلم در یک خانه میگذرد که هیچ شباهتی به خانههای معمول ندارد . مخاطب به سرعت درمییابد که همه اتفاقات و صحنهها چیده شده است. خانه در نیمرخها بیشتر شبیه یک برزخ است، یک مکان موقتی که شخصیتها پس از آن به بهشت میروند یا جهنم .طراحی صحنه کمینهگرا ، رنگها و نورپردازی و حرکات دوربین هم کاملا در خدمت فضا و روایت مورد نظر فیلمساز است .»
کالینژاد در تکمیل صحبتهای امین، پیرامون شکل بصری صحنه توضیح داد: درواقع ما با توجه به قصه و فیلمنامه به جای اینکه به یک خانه برسیم، به یک جهان رسیدیم که شاید بشود نامش را برزخ گذاشت، جهانی که از نگاه بیماری که رو به زوال است. به همین دلیل آکساسوار مینیمال انتخاب شد.
امین پیرامون زوایای شخصیت مهران، با بازی بابک حمیدیان گفت: به طور کلی نیمرخها زوایای مختلف نگاه یک بیمار رو به مرگ را به تصویر کشیده است. بر همین مبنا مخاطب به هیچ وجه با فضایی رئال روبهرو نمیشود. فیلم تکلیف خود را از همان ابتدا با تماشاگرش مشخص میکند . نیمرخها هیچ ارجاع بیرونی ندارد و همه اتفاقات حول محور مهران است و روایت در یک دنیای خودبسنده جریان دارد . مهران بیماریست به شدت خودشیفته که حتی برای روزهای بعد از مرگش هم تصمیم میگیرد. به نوعی همه آدمها هم مجذوب او هستند و همهچیز در فیلم با مهران تعریف میشود. جهان فیلم شاید مورد پسند مخاطبی قرار بگیرد یا نگیرد، اما این جهان احتیاجی به ارجاعات بیرونی ندارد.
امین در ادامه در پاسخ به سئوالی حدیثنفس بودن یا نبودن فیلم را چندان مهم ندانست:پس از پایان تولید ، فیلم از فیلمساز جدا میشود. این که فیلم حدیث نفس هست یا نیست شاید فقط برای نزدیکان مرحوم کریمی مهم باشد ،اما در نگاه به به خود اثر تفاوتی ایجاد نمیکند .ما در نیمرخها با کارگردانی روبهرو هستیم که با همین بیماری از دنیا رفته است و قطعا زمانی که در حال ساخت آن بوده، به بیماریش آگاهی داشته . قضاوت این که فیلم چقدر حدیث نفس هست یا نیست نه در توان من است نه موضوعیت دارد.
حضرتی در ادامه بحث به محتوای اصلی قصه اشاره کرد: به اعتقاد بنده با توجه به گفتوگوهایی که در پیشتولید داشتیم، نیمرخها در تعریف مرگ و در ستایش زندگی است . در دل زندگی هم عشق قطعا مهمترین بخش است . در تعریف مرگ تدریجی هم شخص دچار خودشیفتگی میشود. آدم محتضر خود را کانون توجه دنیا قرار میدهد. نیمرخها متشکل از دو بخش قبل از مرگ مهران و بعد از آن است که در بخش دوم فیلم هنوز آثار خودشیفتگی بیمار را داریم اما با تعریف در ستایش زندگی ، همپوشانی دارد. ایرج کریمی در فیلم سعی کرد به این اتفاق دوقطبی اشاره بکند.
امین در ادامه صحبت حضرتی توضیح داد: البته فیلم در بخش دوم و ورود کاوه نشان میدهد که او هم یک مریض است و شاید باز هم در مسیر مرگ باشد. در واقع به دایرهای میماند که از آن گریزی نیست. البته در فیلمهای قبلی ایرج کریمی چون « از کنار هم میگذریم» و «باغهای کندلوس» مساله مرگ وجود دارد و او متوجه مرگ در آثارش بوده ولی اینکه نیمه دوم میتواند در ستایش زندگی باشد یا نه جای بحث دارد.
کالینژاد در پاسخ به سئوالی راجع به توجیه و کارکرد پرده در فیلم گفت: به علت فضای تعلیق و عاشقانه این نکته در فیلمنامه ذکر شده بود که پرده حتما وجود داشته باشد تا اینگونه مهران و ژاله یک خلوت عاشقانه برای خود داشته باشند .در واقع پرده امکانی بود برای بازگشت به کودکی ژاله .
شورا کریمی هم با یادی از ایرج کریمی گفت: من مانند دیگر دوستان با مرحوم کریمی ارتباط نداشتم اما در تمام طول مدتی که کار کردیم هرلحظهاش برایم مانند یک کلاس درس بود. ایشان همه پیشنهادات را به ما میگفتند و با تمام دانش وسیع خود نظرات ما را میشنیدند و بررسی میکردند . مرحوم کریمی در عین استادی و تسلط به کار، دست ما را باز میگذاشتند و دوست داشتند که خلاقیت ما را ببینند. گرچه که به دقت میدانستند چه چیزی میخواهند.
«نیمرخها» آخرین ساخته زندهیاد ایرج کریمی که داستان آخرین روزهای زندگی یک بیمار سرطانی و ارتباطش با مادر و همسرش را روایت میکند.این فیلم نوروز ۹۵ در گروه هنروتجربه به نمایش درآمد و اکران آن همچنان ادامه دارد.
(گزارش: سوگند نیازمند/ عکس: یاسمن ظهورطلب)